Phát hành SGK: Mức chiết khấu 250 tỷ, dù vẫn kêu lỗ 40 tỷ/năm

Thông tin trên do bà Hoàng Thị Hoa – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, Thanh niên thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đưa ra tại Phiên họp toàn thể lần thứ 7 của Ủy ban về kết quả khảo sát một số nội dung trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về xuất bản, in, phát hành sách giáo khoa giáo dục phổ thông giai đoạn 2012 – 2017.

Quy định pháp luật tạo thế độc quyền

Trước đó, Ủy ban đã đi khảo sát thực tế tại Hà Nội, TP.HCM và Lâm Đồng; tham vấn các chuyên gia và nhận được báo cáo của 41 tỉnh thành về vấn đề này.

Quá trình khảo sát việc xuất bản SGK (không bao gồm các ấn phẩm liên quan như sách tham khảo) tập trung vào 2 vấn đề lớn: hệ thống văn bản pháp luật của nhà nước còn chồng chéo và việc quy định Bộ GD&ĐT chịu trách nhiệm chính trong biên soạn, in ấn và phát hành SGK liên quan đến cơ quan xuất bản của Bộ là Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

SGK hiện đang là sản phẩm độc quyền của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam

Theo dự thảo báo cáo, điều 99 Luật Giáo dục quy định thẩm quyền của Bộ GD&ĐT trong biên soạn, xuất bản, phát hành sách giáo khoa, giáo trình là nguyên nhân chính dẫn tới độc quyền kinh doanh sản phẩm này. 

Theo Luật, Bộ Giáo dục vừa có thẩm quyền tổ chức biên soạn, vừa được tổ chức thẩm định, phê duyêt, chỉ đạo xuất bản, in và phát hành SGK. Tất cả quy trình này là khép kín, độc quyền. Duy nhất một đơn vị được giao tổ chức xuất bản sách là Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Điều này, theo Phó chủ nhiệm Hoàng Thị Hoa, dễ dẫn đến nguy cơ lạm dụng vị trí độc quyền, hạn chế cạnh tranh và thúc đẩy cạnh tranh nhằm nâng cao chất lượng, giảm giá bán... 

"Việc giao Bộ Giáo dục tổ chức biên soạn, phê duyệt, xuất bản SGK không phù hợp với Luật Xuất bản 2012 và xu hướng phổ biến trên thế giới. Ở các nước hiện nay, cơ quan quản lý nhà nước không tham gia biên soạn, xuất bản mà chỉ tổ chức kiểm duyệt, thẩm định SGK”, bà Hoa nói.

Bên cạnh đó, quy định về chế tài xử lý hành vi vi phạm trong hoạt động xuất bản, in, phát hành còn thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu tình hình vi phạm ngày càng tăng và tinh vi như hiện nay…

Chi chiết khấu phát hành SGK lên tới 250 tỷ đồng/ năm

Theo dự thảo báo cáo của Ủy ban Văn hóa, giai đoạn 2012-2017 mỗi năm có khoảng 95-108 triệu bản SGK phổ thông được in, phát hành. Chỉ năm 2017, với 107,8 triệu bản, sách giáo khoa đại trà đã chiếm 30% tổng sản lượng xuất bản phẩm toàn quốc. Nếu tính cả sách tham khảo, sách của mô hình Trường học mới VNEN, tài liệu Tiếng Việt lớp 1 Công nghệ giáo dục, con số này lên tới 75%. Tất cả đều do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam in ấn, phát hành.

Cách thức phát hành SGK giáo dục phổ thông thực hiện chủ yếu theo hệ thống nội bộ, khép kín của nhà xuất bản và kết quả đấu thầu trong thời gian qua cho thấy hoạt động in SGK còn phân tán, khép kín, tính cạnh tranh chưa cao… có thể dẫn đến hạn chế về chất lượng, khó giảm giá thành, chưa khuyến khích việc đầu tư phát triển ngành in.

Đáng chú ý, dự thảo báo cáo mà bà Hoa đọc tại phiên họp chỉ ra rằng, mức chi chiết khấu phát hành SGK khoảng 250 tỷ đồng/năm (tương đương 25% doanh thu hằng năm 1.000 tỉ đồng) là khá cao, chưa phù hợp với cơ cấu giá thành, ảnh hưởng lớn đến việc chi trả của học sinh.

Cũng theo Ủy ban, mặc dù giá bán SGK giáo dục phổ thông 2000 khá thấp so với mặt bằng chung của thị trường xuất bản phẩm và giữ nguyên từ năm 2011 nhưng trong nhiều năm qua, tình trạng phần lớn SGK chỉ sử dụng một lần, thay mới hàng năm, gây lãng phí phân sách nhà nước, gây bức xúc dư luận xã hội.

Bà Hoa cho rằng, nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là việc biên soạn, thiết kế SGK chưa hợp lý, đã đưa các dạng/mẫu bài tập vào hầu hết SGK tiểu học và THCS; chất lượng giấy in, đóng quyền SGK giáo dục phổ thông chưa bảo đảm; việc chỉ đạo, hướng dẫn sử dụng, giữ gìn, bảo quản sách và công tác kiểm tra, đánh giá việc in, phát hành SGK của Bộ GD&ĐT chưa được quan tâm đúng mức.