Luật cần quy định chi tiết để đảm bảo minh bạch trong thu hồi đất

Báo cáo một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình chỉnh lý dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quan trọng nhằm khắc phục những bất cập hiện nay.

Liên quan đến thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (Điều 79), Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy, quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng có ưu điểm bảo đảm sự rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng.

Tuy nhiên, việc liệt kê quá cụ thể, chi tiết các dự án, công trình thu hồi đất có nhược điểm khó bảo đảm bao quát, đầy đủ. Trong quá trình thảo luận, có ý kiến cho rằng, cách tiếp cận theo hướng liệt kê các trường hợp như hiện nay chưa làm rõ được sự cần thiết của các dự án, công trình này theo tinh thần Điều 54 Hiến pháp năm 2013.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng khẳng định, dự án Luật Đất đai (sửa đổi) là dự án Luật có tác động lớn đến xã hội, nên cơ quan soạn thảo và thẩm tra dự án Luật đã rà soát kỹ lưỡng các điều khoản.

Để dự án Luật Đất đai (sửa đổi) đáp ứng được yêu cầu, đề nghị cơ quan soạn thảo và thẩm tra dự án Luật theo dõi thường xuyên, xem xét lại về tính đồng bộ của hệ thống đất đai với các luật khác để có sự điều chỉnh kịp thời. Đặc biệt là mối quan hệ với dự án Luật Nhà ở (sửa đổi), Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi)…

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, cần phải quy định chi tiết để đảm bảo quá trình minh bạch trong thu hồi đất. Mặc dù quy định chi tiết cũng có nhược điểm là có thể chúng ta chưa lường hết được các trường hợp cần thu hồi, nhưng đề nghị cơ quan soạn thảo và thẩm tra cố gắng tối đa để quy định hết các trường hợp thu hồi trong dự thảo Luật, nhằm đảm bảo quá trình thu hồi đất diễn ra được công khai và minh bạch.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Lê Quang Mạnh đề nghị, cần làm rõ thêm ở Điều 158 về mục đích sử dụng đất được dùng làm căn cứ định giá là mục đích đất đang sử dụng hiện tại hay là trong tương lai. Bởi những mảnh đất nông nghiệp, mảnh đất vườn hiện nay nếu mà quy hoạch sau này sẽ là đất công cộng, thu lại làm đường hoặc làm công viên thì sẽ rất khác với lại giá của những mảnh đất cũng là vườn, cũng là đất nông nghiệp nhưng mà sau này quy hoạch là đất thương mại, dịch vụ hoặc là đất ở.

Trong những trường hợp nào Nhà nước đứng ra thu hồi đất, thì chỉ trả theo đúng mục đích sử dụng đất hiện nay mà người dân đang sở hữu. Còn trong các trường hợp mà quy hoạch, hoặc là trong tương lai mà có thể các mục đích sử dụng có giá trị gia tăng cao hơn, thì chúng ta sẽ quy định một cách rõ ràng. Bởi vì trong thực tiễn, việc tiếp cận thông tin cũng như là sự bất bình đẳng, bất đối xứng giữa người có các mảnh đất đó với doanh nghiệp phát triển đô thị, cũng như là đối với các cơ quan Nhà nước rất là khác nhau.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh đề nghị quy định rõ hơn vai trò, trách nhiệm của tổ chức phát triển quỹ đất để bảo đảm đủ năng lực thu hồi, phát triển quỹ đất phục vụ các dự án lớn tại địa phương.

Về phương pháp định giá đất, ông Lê Quang Mạnh cho rằng, quy định như trong dự thảo luật cơ bản theo thông lệ quốc tế, trừ phương pháp hệ số K, tuy nhiên trong điều kiện của Việt Nam, phương pháp này phù hợp và khá hiệu quả, đồng thời có căn cứ pháp lý để bảo vệ cho cán bộ làm nhiệm vụ xác định giá đất.

Thực tiễn trước đây cũng áp dụng phương pháp này mà việc xác định giá đất không phù hợp, với nhiều nguyên nhân khác nhau như: nguyên nhân đầu vào, do thông tin không đảm bảo, do mục đích sử dụng đất không đơn giản liên thông giữa các mục đích sử dụng đất; cách tiếp cận thông tin giữa người dân khác với doanh nghiệp…

Vì thế, sẽ còn tồn tại sự khác biệt giữa giá được cơ quan nhà nước, UBND các tỉnh quyết định với giá thị trường. Do vậy, nên xem xét bổ sung nguyên tắc làm sao để miễn trừ trách nhiệm pháp lý cho cán bộ làm nhiệm vụ xác định giá.

Bên cạnh đó, ông Mạnh cũng đề nghị cần làm rõ thêm nguyên tắc mục đích sử dụng đất được dùng làm căn cứ định giá là mục đích sử dụng đất đang sử dụng hiện tại hay tương lai. Bởi vì, những mảnh đất nông nghiệp, đất vườn hiện nay nếu quy hoạch sau này trở thành đất công cộng làm đường, hay công viên sẽ rất khác với giá của đất vườn, đất nông nghiệp nhưng được quy hoạch thành đất thương mại, dịch vụ hay đất ở.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá, đây là vấn đề khó trong các lần sửa đổi Luật Đất đai. Nếu lựa chọn quy định liệt kê hết các trường hợp nào thu hồi đất thì “sẽ không cách nào liệt kê hết được, càng liệt kê thì càng thiếu, rất chi tiết nhưng vẫn thiếu”.

Vì vậy, nên chăng tiếp cận theo hướng “chọn bỏ”, là phương pháp loại trừ, tức là trừ những trường hợp áp dụng hình thức thỏa thuận còn lại là Nhà nước thu hồi đất. Bên cạnh đó, có thể quy định thêm các nguyên tắc thu hồi đất đó phải trong quy hoạch, kế hoạch đã được phê duyệt; đưa ra các trường hợp bị nghiêm cấm; cấm việc vừa điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch đã có ngay quyết định thu hồi đất.

Trong thực tế, có việc vừa điều chỉnh quy hoạch, vừa điều chỉnh mục đích sử dụng đất lại ra quyết định thu hồi đất. Nên phải ngăn chặn được tình trạng này, Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm và cho rằng, không nên gắn việc thu hồi đất với đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, mà nên tách riêng hai vấn đề để tránh chồng chéo.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường và các Bộ ngành, cơ quan hữu quan cần quan tâm tập trung hơn, dốc toàn lực hoàn thiện dự án Luật quan trọng này.