Chính trị

Cần có điều "quét” các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội

Duy Tuấn • 28/09/2023 - 20:15

Cho ý kiến (lần 2) về việc tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Đất đai (sửa đổi) cuối giờ chiều 28/9, các đại biểu Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc quy định chi tiết việc thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (Điều 79).

4(2).jpg — Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu chỉ đạo phiên họp.

Nhiều điều, khoản trình 2 phương án

Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), ông Vũ Hồng Thanh- Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, dự thảo luật có 7 điều khoản phải trình 2 phương án. Đáng chú ý, trong số này có quy định về cấp Giấy chứng nhận cho hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có giấy tờ về quyền sử dụng đất không vi phạm pháp luật về đất đai, không thuộc trường hợp giao đất trái thẩm quyền (Điều 139).

Theo ông Thanh, cơ quan này đã báo cáo về quy định tại Điều 139 xử lý việc cấp Giấy chứng nhận không thuộc trường hợp quy định tại Điều 140 (sử dụng đất có vi phạm) và Điều 141 (giao đất trái thẩm quyền) của Luật này, đất đã được sử dụng lâu đời và không có vi phạm pháp luật trong suốt quá trình sử dụng đất.

Về nội dung này, dự thảo Luật thiết kế 2 phương án:

Phương án 1: Chỉnh sửa thời điểm công nhận đến thời điểm nộp hồ sơ cấp Giấy chứng nhận.

Phương án 2: Chỉnh sửa thời điểm công nhận đến trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Kinh tế (TTUBKT) lựa chọn Phương án 1, việc tiếp tục nới thời hạn này mỗi lần sửa đổi Luật Đất đai cho thấy quy định về thời hạn là chưa phù hợp với thực tiễn cuộc sống, có thể có tác dụng ngược, dẫn tới giảm tính nghiêm minh của quy định pháp luật. Có ý kiến lựa chọn Phương án 2.

2(3).jpg — Ông Vũ Hồng Thanh- Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội trình bày báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Tương tự như vậy, về tiền thuê đất trả tiền thuê đất hằng năm (khoản 3 Điều 154), theo ông Thanh, để giúp nhà đầu tư tính toán được chi phí đầu tư, xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp khi thuê đất trả tiền thuê đất hằng năm, dự thảo Luật thiết kế 2 phương án:

Phương án 1: Giữ quy định như dự thảo Luật trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5, quy định tiền thuê đất phải nộp được điều chỉnh tăng không quá 15% so với chu kỳ trước đó.

Phương án 2: Giao Chính phủ quy định mức trần tỷ lệ điều chỉnh tăng tiền thuê đất cho chu kỳ tiếp theo phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ để bảo đảm tính linh hoạt trong quá trình Chính phủ điều hành nền kinh tế.

“Đề nghị tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện theo hướng giao Chính phủ quy định chi tiết nhưng không quá mức trần tỷ lệ điều chỉnh tăng quy định tại Luật”- ông Thanh nói.

Thu hồi đất- quy định trực tiếp các trường hợp

Về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (Điều 79), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, cách thức quy định các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Dự thảo Luật trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 quy định theo hướng vừa có tính khái quát, vừa cụ thể về các trường hợp thu hồi đất để xây dựng các dự án, công trình để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Không phân biệt về nguồn vốn, mà khi xem xét tổng thể dự án thì lợi ích quốc gia, công cộng là lợi ích chi phối cần cho sự phát triển của đất nước, của địa phương, đồng thời, phục vụ lợi ích chung của cộng đồng.

Việc quy định về các trường hợp thu hồi đất tại Luật là cụ thể hóa quy định tại Điều 54 Hiến pháp năm 2013 về “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định”.

Đáng chú ý, về các trường hợp cụ thể thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, theo ông Thanh, tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự thảo Luật chỉnh sửa nhiều nội dung bảo đảm thống nhất với quy định của pháp luật có liên quan về cơ sở giáo dục – đào tạo, y tế, cơ sở xã hội, nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang, dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư...

Cho ý kiến nội dung này, Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường cho rằng đây là nội dung đặc biệt quan trọng, liên quan trực tiếp đến cuộc sống, sinh kế người dân.

Ông Cường tán thành việc quy định cụ thể các trường hợp phải thu hồi đất.

“Đối với các trường hợp được liệt kê tại điều 79, tôi đề nghị tiếp tục rà soát từng trường hợp mới được bổ sung so với quy định trước đây để đảm bảo chặt chẽ. Nên chăng quy định một điều "quét" như “các công trình phục vụ lợi ích quốc gia công cộng khác theo quy định của chính phủ hoặc UBTVQH quy định”. Vì luật đã quy định cụ thể nhưng còn các trường hợp không được liệt kê trong thực tế nên giao các cơ quan chính phủ quy định. Ví dụ như “nhà sinh hoạt cộng đồng”, trong luật liệt kê không có nhưng rõ ràng cần thiết ở hệ thống chính trị cơ sở. Liên quan trực tiếp đến họp hành của dân cư, chi bộ. …Nếu không có điểm "quét", sau này lại phải sửa luật vì có thực tế phát sinh.

Cùng quan điểm này, bà Nguyễn Thị Thanh - Trưởng Ban Công tác đại biểu đề nghị cân nhắc cách quy định các trường hợp thu hồi đất như thể hiện tại dự thảo vừa liệt kê cụ thể lại vừa có quy phạm quét.

“Trong 27 trường hợp thu hồi đất, với mỗi trường hợp thì dự thảo lại liệt kê vài chục trường hợp cụ thể, dự thảo đang theo hướng liệt kê quá chi tiết, cách liệt kê như dự thảo có thể dẫn đến thiếu và không đáp ứng được sự vận động, thay đổi hằng ngày của đời sống kinh tế - xã hội, đồng thời khiến cho luật dễ bị lạc hậu so với thực tiễn, phải thường xuyên sửa đổi. Do đó, tôi đề nghị cân nhắc việc liệt kê quá chi tiết ở Điều 79 về việc thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”- bà Thanh nêu quan điểm.

Nêu ý kiến tại phiên họp, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà thừa nhận "hiện nay ta vẫn chưa xây dựng các tiêu chí để từ đó có cơ sở phân cấp hết cho địa phương. Như vậy, có những vấn đề hiện nay buộc phải áp dụng các phương án đưa ra danh sách cụ thể, danh sách quyết liệt kê. Như vậy việc khi xảy ra thiếu cũng rất rắc rối”.

Theo Phó Thủ tướng, việc "quét" này gần như bao phủ hết và kèm theo trách nhiệm khi làm là kế hoạch thực hiện quy hoạch phải khả thi, những người có đất bị thu hồi phải đảm bảo đồng thuận thực hiện được tiến bộ và công bằng xã hội, đảm bảo được nguồn lực từ nhà nước và nguồn lực từ đầu tư khối tư nhân xã hội hóa để đảm bảo dự án này khả thi.

3(1).jpg — Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà phát biểu tại phiên họp.

Giải trình thêm về vấn đề này, ông Đặng Quốc Khánh - Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng “phương án tối ưu nhất là phương án liệt kê như Tổng thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường có trao đổi, nhưng phải có một điều "quét" để lỡ ra có những cái chưa có ở trong quá trình phát triển. Theo tôi một điều nữa là những dự án nằm trong các quy hoạch quốc gia, quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh đảm bảo các điều kiện thì do Chính phủ quy định hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định, bởi vì phát sinh sẽ không nhiều, cơ bản là hết".

Kết luận phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị, đối với những vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau, Bộ Tài nguyên và Môi trường về tham mưu cho Chính phủ và Thủ tướng tiếp tục giải trình và tiếp thu.

“Họp sâu, bàn kỹ, lập luận đầy đủ để chúng ta có một dự thảo tốt nhất. Giống như những nội dung đồng chí Bộ trưởng vừa mới phát biểu, ví dụ thế nào là các dự án phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phương án chúng ta nói liệt kê hết, nhưng trong cuộc sống không thể nào liệt kê hết sạch được, phải chăng có một điều "quét".

"Điều quét đó nếu như là các dự án phù hợp quy hoạch thì quy hoạch nào chứ không phải mọi quy hoạch. Quy hoạch 1/500, 1/2000 vừa sửa quy hoạch rồi lại vừa đi thu hồi đất thì không được, ví dụ thế” Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Theo dự kiến, dự án luật đất đai sửa đổi sẽ được trình quốc hội cho ý kiến và có thể biểu quyết thông qua tại kỳ họp thứ 6 sắp diễn ra.

Điều 79. Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm phát huy nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và bảo tồn di sản văn hóa, trong các trường hợp sau:

1. Xây dựng công trình giao thông bao gồm: đường ô tô cao tốc, đường ô tô, đường trong đô thị, đường nông thôn (kể cả đường tránh, đường cứu nạn và đường trên đồng ruộng phục vụ nhu cầu đi lại chung của mọi người), điểm dừng xe, điểm đón trả khách, trạm thu phí giao thông, công trình kho bãi, nhà để xe ô tô; bến phà, bến xe, trạm thu phí, trạm dừng nghỉ; các loại hình đường sắt; nhà ga đường sắt; các loại cầu, hầm phục vụ giao thông; công trình đường thủy nội địa, công trình hàng hải; công trình hàng không; tuyến cáp treo và nhà ga cáp treo; cảng cá, cảng cạn; các công trình trụ sở, văn phòng, cơ sở kinh doanh dịch vụ trong ga, cảng, bến xe; hành lang bảo vệ an toàn công trình giao thông mà phải thu hồi đất để lưu không; các kết cấu khác phục vụ giao thông vận tải;

2. Xây dựng công trình thủy lợi bao gồm: đê điều, kè, cống, đập, tràn xả lũ, hồ chứa nước, đường hầm thủy công, hệ thống cấp nước, thoát nước, tưới nước, tiêu nước (kể cả hành lang bảo vệ công trình thủy lợi mà phải thu hồi đất); các công trình thủy lợi đầu mối (kể cả nhà làm việc, nhà kho, cơ sở sản xuất - sửa chữa - bảo dưỡng công trình thủy lợi thuộc phạm vi công trình thủy lợi);

3. Xây dựng công trình cấp nước, thoát nước bao gồm: nhà máy nước; trạm bơm nước; các loại bể (tháp) chứa nước; tuyến ống cấp nước, thoát nước; hồ điều hòa; công trình xử lý nước, bùn, bùn cặn (kể cả nhà làm việc, nhà kho, cơ sở sản xuất - sửa chữa - bảo dưỡng công trình cấp nước, thoát nước);

4. Xây dựng công trình xử lý chất thải rắn: trạm trung chuyển; bãi chôn lấp rác; khu liên hợp xử lý, khu xử lý, cơ sở xử lý chất thải rắn, chất thải nguy hại (kể cả nhà làm việc, nhà kho, cơ sở sản xuất - sửa chữa - bảo dưỡng công trình xử lý chất thải rắn);

5. Xây dựng công trình năng lượng, chiếu sáng công cộng, bao gồm: nhà máy điện và các công trình phụ trợ của nhà máy điện; công trình đập, kè, hồ chứa nước, đường dẫn nước phục vụ cho nhà máy thủy điện; hệ thống đường dây truyền tải điện và trạm biến áp; các công trình kinh doanh dịch vụ, sửa chữa, bảo dưỡng thuộc phạm vi nhà máy điện; hệ thống chiếu sáng công cộng;

6. Xây dựng công trình dầu khí, bao gồm: giàn khai thác, công trình phục vụ khai thác, xử lý dầu khí, nhà máy lọc hóa dầu, nhà máy chế biến khí, nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học; kho chứa dầu thô, kho chứa, trạm bơm xăng, dầu, khí, hệ thống đường ống dẫn, hành lang bảo vệ an toàn công trình để đảm bảo an toàn kỹ thuật mà không được sử dụng vào mục đích khác; các công trình kinh doanh dịch vụ, sửa chữa, bảo dưỡng thuộc phạm vi công trình phục vụ khai thác, xử lý dầu khí, nhà máy lọc hóa dầu, nhà máy chế biến khí, nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học;

7. Xây dựng công trình hạ tầng bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin, bao gồm: hệ thống cột, cống, bể cáp và đường cáp truyền thông tin, các trạm thu - phát, xử lý tín hiệu viễn thông, trung tâm dữ liệu kể cả hành lang bảo vệ an toàn các công trình để đảm bảo an toàn kỹ thuật mà không được sử dụng vào mục đích khác; công trình khai thác bưu gửi và điểm phục vụ bưu chính; điểm bưu điện - văn hoá xã; các công trình kinh doanh dịch vụ, sửa chữa, bảo dưỡng thuộc phạm vi công trình bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin;

8. Xây dựng chợ dân sinh, chợ đầu mối;

9. Xây dựng công trình tôn giáo, bao gồm: trụ sở của tổ chức tôn giáo, chùa, nhà thờ, nhà nguyện, thánh đường, thánh thất; trường đào tạo người chuyên hoạt động tôn giáo; tượng đài, bia, tháp và các công trình tôn giáo hợp pháp khác;

10. Xây dựng công trình tín ngưỡng, bao gồm: đình, đền, am, miếu và các công trình tín ngưỡng khác;

11. Xây dựng khu vui chơi, giải trí công cộng, sinh hoạt cộng đồng, bao gồm: công viên, vườn hoa, bãi tắm và khu vực dành cho vui chơi giải trí công cộng khác; công trình hội họp và các hoạt động khác phù hợp với phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư ở địa phương.

12. Xây dựng trụ sở cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội và các tổ chức khác thành lập theo quy định của pháp luật được Nhà nước giao nhiệm vụ và hỗ trợ kinh phí để hoạt động;

13. Xây dựng trụ sở hoặc văn phòng đại diện của các đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội;

14. Xây dưng cơ sở văn hoá, di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, bao gồm: trung tâm hội nghị, nhà hát, nhà văn hóa, trung tâm văn hóa, cung văn hóa, câu lạc bộ, rạp chiếu phim, rạp xiếc; các công trình di tích; công trình có tính biểu trưng, nghệ thuật, cung thiếu nhi, nhà thiếu nhi, trung tâm hoạt động thanh thiếu nhi, nhà bảo tàng, nhà triển lãm, thư viện, cơ sở sáng tác văn học, cơ sở sáng tác nghệ thuật, nhà trưng bày tác phẩm nghệ thuật, trụ sở của các đoàn nghệ thuật; công trình mở rộng, cải tạo, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng hoặc được Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định bảo vệ; các cơ sở văn hoá khác do Nhà nước thành lập hoặc cho phép hoạt động;

15. Xây dựng cơ sở y tế, cơ sở dịch vụ xã hội được Nhà nước thành lập hoặc cho phép hoạt động, bao gồm: bệnh viện, phòng khám; phòng chẩn trị y học cổ truyền; cơ sở dịch vụ cận lâm sàng; cơ sở cấp cứu ngoại viện; nhà hộ sinh, điều dưỡng, phục hồi chức năng, chỉnh hình, dưỡng lão; trạm y tế; cơ sở phòng chống dịch bệnh; cơ sở nghiên cứu, thí nghiệm chuyên ngành y tế; các cơ sở y tế khác; trung tâm cung cấp dịch vụ công tác xã hội, cơ sở bảo trợ xã hội; trung tâm chữa bệnh – giáo dục – lao động xã hội; trung tâm điều dưỡng người có công; cơ sở trợ giúp trẻ em; cơ sở tham vấn, tư vấn chăm sóc người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh đặt biệt, người nhiễm HIV/AIDS, người tâm thần, người nghiện ma túy và cơ sở trợ giúp xã hội khác; cơ sở nuôi dưỡng người già, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn;16. Xây dựng cơ sở giáo dục, đào tạo được Nhà nước thành lập hoặc cho phép hoạt động, bao gồm: nhà trẻ, trường mẫu giáo, trường mầm non, trường tiểu học, cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên, trường chuyên biệt, cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp;

17. Xây dựng cơ sở thể dục thể thao do Nhà nước thành lập hoặc cho phép hoạt động, bao gồm: khu liên hợp thể thao, trung tâm đào tạo, huấn luyện vận động viên thể thao; sân vận động, nhà thi đấu, sân tập luyện, thi đấu các môn thể thao; bể bơi;

18. Xây dựng cơ sở khoa học và công nghệ do Nhà nước thành lập hoặc cho phép hoạt động, bao gồm: trung tâm nghiên cứu ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ; công viên công nghệ; hệ thống chuẩn đo lường, phòng thí nghiệm trọng điểm; cơ sở ươm tạo công nghệ, cơ sở ươm tạo doanh nghiệp khoa học và công nghệ; trạm khí tượng thủy văn, trạm nghiên cứu địa chấn, cơ sở nghiên cứu vũ trụ; các trung tâm cơ sở dữ liệu chuyên ngành và các cơ sở nghiên cứu chuyên ngành khác;

19. Xây dựng cơ sở ngoại giao, bao gồm: trụ sở của các đại sứ quán, lãnh sự quán, văn phòng đại diện của các tổ chức ngoại giao nước ngoài, các tổ chức phi Chính phủ có chức năng ngoại giao; cơ sở ngoại giao đoàn do Nhà nước quản lý;

20. Xây dựng công trình sự nghiệp về xử lý môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học, kiểm dịch động thực vật, khí tượng, thủy văn, đăng kiểm và các công trình sự nghiệp khác.

21. Thực hiện dự án nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang trừ trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất; nhà ở công vụ; cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư trừ trường hợp chủ sở hữu nhà chung cư chuyển nhượng quyền sử dụng đất của mình để thực hiện dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư theo quy định của Luật Nhà ở; dự án tái định cư; dự án khu dân cư nông thôn;

22. Thực hiện dự án khu công nghiệp, cụm công nghiệp; khu công nghệ cao; khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; khu công nghệ thông tin tập trung; khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao; khu phi thuế quan trong khu kinh tế;

23. Thực hiện dự án khu sản xuất, chế biến nông sản, lâm sản, thủy sản, hải sản tập trung có quy mô lớn, tập trung đồng bộ về kết cấu hạ tầng dùng chung từ khâu sản xuất đến chế biến nông sản, lâm sản, thủy sản, hải sản phục vụ trên phạm vi liên huyện hoặc liên vùng; dự án trồng, bảo tồn gen cây thuốc để phát triển dược liệu y học cổ truyền;

24.Thu hồi đất để thực hiện hoạt động lấn biển;

25. Hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép, kể cả hạng mục công trình phục vụ cho việc khai thác, chế biến khoáng sản gắn liền với khu vực khai thác và hành lang bảo vệ an toàn cho việc khai thác mà phải thu hồi đất;

26. Dự án kết cấu hạ tầng vùng phụ cận các điểm kết nối giao thông và các tuyến giao thông có tiềm năng phát triển;

27. Các dự án sau đây là dự án trọng điểm do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định phù hợp với điều kiện của địa phương trên nguyên tắc khả năng huy động nguồn vốn thực hiện dự án và quỹ đất hiện có: dự án nhà ở thương mại; dự án hỗn hợp nhà ở và kinh doanh thương mại, dịch vụ; 28. Nghĩa trang, nhà tang lễ, cơ sở hỏa táng, cơ sở lưu trữ tro cốt;

29 Thực hiện dự án bố trí đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số để thực hiện chính sách theo quy định tại Điều 16 của Luật này;

30. Thu hồi đất để xây dựng công trình trên mặt đất phục vụ cho việc vận hành, khai thác sử dụng công trình ngầm.

(Trích dự thảo Luật Đất đai)