Báo chí giữ vai trò chủ đạo trong thời đại bùng nổ thông tin

Mạng xã hội và “công nghệ” làm báo mới

Công nghệ truyền thông internet đang phát triển như vũ bão, tạo nên những "siêu lộ" thông tin có dung lượng lớn và tốc độ cao, chuyển tải mọi thông tin một cách nhanh chóng. Một vị giáo sư trường Đại học Harvard (Mỹ) đã có lần tiên đoán rằng, trong thế kỷ XXI, đồng tiền sẽ quay vòng nhanh ngang với tốc độ ánh sáng, song thông tin cũng phải được chuyển tải với tốc độ nhanh hơn nữa.

Hiện nay, dự đoán của vị giáo sư trường đại học của Mỹ đã và đang trở thành hiện thực. Ở thời đại công nghệ thông tin hiện nay, qua mạng viễn thông và vệ tinh toàn cầu, chỉ trong vòng một giây đã có tới hàng nghìn các loại thông tin khác nhau được chuyển tải. Việc sở hữu một chiếc máy tính hay chiếc điện thoại thông minh truy cập mạng internet toàn cầu đã trở nên phổ biến đối với mọi người.

Trên góc độ báo chí, độc giả ngày nay có nhiều sự lựa chọn hơn trong việc tiếp nhận và phản hồi thông tin. Nước ta có hàng ngàn ấn phẩm báo chí, với lượng thông tin ngày càng phong phú đa dạng. Chưa kể các trang mạng xã hội đang “trăm hoa đua nở” cho thấy sức lôi cuốn mạnh mẽ đến mức khó cưỡng lại. Đồng thời, người làm báo hiện nay cũng phải tìm mọi cách để thích ứng với công nghệ thông tin phát triển, hầu hết các tờ báo mạng đều tìm cách sử dụng mạng xã hội để “lôi kéo” người đọc. Đó là những fanpage được hàng chục nghìn đến hàng triệu người truy cập, đăng ký theo dõi và chia sẻ. Lượng truy cập đối với các tờ báo điện tử đến từ nguồn mạng xã hội chiếm tỷ lệ không hề nhỏ.

Thực tế, một tờ báo mạng gần như không thể đứng độc lập nếu muốn tồn tại, sự liên kết với các trang mạng xã hội là tất yếu. Thói quen tiếp nhận thông tin của người dùng đã thay đổi, trước đây một tờ báo buổi sáng là món ăn tinh thần hàng ngày, nhưng ngày nay thông tin trên mạng điện tử tiện lợi tức thời, nhanh chóng, và độ chính xác ngày một được nâng cao. Thêm vào đó, không thể phủ nhận thói quen của nhiều người dùng internet hiện nay là truy cập các trang mạng xã hội trước khi tìm đến báo chí. Tâm lý không ít người thường “tò mò” những thông tin “vỉa hè” trước khi tìm đến nguồn tin chính thức từ các tờ báo uy tín. Nhu cầu tiếp nhận thông tin gần như đồng thời với nhu cầu giải trí, chia sẻ, bình luận nên lượng truy cập các trang mạng xã hội là rất lớn.

Tất cả những điều trên thúc đẩy vai trò chủ đạo của báo chí, cũng như người làm báo về việc nâng cao chất lượng và sự chính xác của thông tin. Suy cho cùng, người đọc mới là nhân tố quyết định đến sự thành bại của một tờ báo.

Báo chí giữ vai trò chủ thể trong định hướng thông tin

Báo chí với chức năng định hướng dư luận

Báo chí là chủ thể phản ánh đời sống xã hội, khơi nguồn, tạo ra dư luận xã hội, do đó giữ vai trò không thể thay thế trong việc định hướng dư luận. Lời dạy của Bác Hồ vẫn còn nguyên giá trị “Mỗi người làm báo là một chiến sỹ cách mạng trên mặt trận tư tưởng”.

Trong phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 10 khoá XI, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhấn mạnh: “Báo chí là công cụ tuyên truyền, vũ khí tư tưởng quan trọng của Đảng, Nhà nước, diễn đàn của nhân dân”.

Báo chí định hướng thông tin là định hướng dư luận xã hội bằng thông tin và định hướng việc tiếp nhận thông tin cho công chúng. Đây là trách nhiệm chính trị, trách nhiệm xã hội của người làm báo.

Sự kiện cưỡng chế, thu hồi đất tại xã Đồng Tâm (huyện Mỹ Đức, TP Hà Nội) gần đây một lần nữa chỉ ra tầm quan trọng của báo chí và người làm báo. Đa số độc giả được tiếp cận thông tin qua mạng xã hội, với nhiều hình ảnh, video clip được đăng tải, thêm vào đó là những lời bình luận dễ gây hoang mang, kích động.

Nhưng trước các nguồn tin gây nhiễu lan truyền trên mạng xã hội cũng như các trang website không chính thức, bản chất thực sự vấn đề là gì rất cần được giải đáp. Chỉ khi các nhà báo vào cuộc điều tra, tìm hiểu, đưa tin khách quan, trung thực mới phản ánh đúng bản chất của sự việc, đem lại niềm tin cho độc giả.

Trước đó, những cụm từ như; “có biến, loạn...” liên tục được đăng tải trên các trang mạng xã hội. Cùng với đó là các đoạn video ghi lại cảnh người dân dùng gạch, đá, gậy chống lại lực lượng chức năng. Tình hình trở nên căng thẳng khi người dân thôn Hoành chắn lối, không cho các phương tiện cơ giới vào làng. Đó cũng là lúc một số “tác giả” trên mạng xã hội “sáng tác” ra nhiều thông tin, hình ảnh nhằm mục đích bôi xấu, chống phá. 

Nhưng giữa lúc “nước sôi, lửa bỏng” đó vẫn có nhà báo sẵn sàng đối mặt với nguy hiểm đi vào thực tế tìm hiểu chuyện gì đang diễn ra. Kết quả một bài ghi nhanh ra đời giúp cho người đọc giải đáp được nhiều câu hỏi đó là hình ảnh người dân mong mỏi được lắng nghe họ nói. Đây là tiền đề để lãnh đạo thành phố về đối thoại với người dân thôn Hoành, và “ngòi nổ” dần được giải quyết.

Mỗi một thông tin đưa ra đều nhằm mục đích định hướng nhất định và người đọc tùy theo trình độ, quan điểm chính trị sẽ có cách tiếp nhận thông tin khác nhau. Thói quen tiếp nhận thông tin qua mạng xã hội trở thành “con dao hai lưỡi” và là mảnh đất màu mỡ cho các thế lực xấu lợi dụng. Nếu như tác phẩm báo chí là sản phẩm của tập thể có sự thẩm định, chịu trách nhiệm của cơ quan báo chí, trái lại thông tin được đưa lên mạng xã hội chỉ mang tính chủ quan cá nhân.

Trước đây, nhiều vụ việc “gây bão” trên mạng xã hội như việc một Thiếu úy Công an ở TP Hồ Chí Minh nắm tóc lôi xềnh xệch người phụ nữ bán hàng rong. Sau đó xuất hiện nhiều luồng thông tin trái chiều, hầu hết xuất hiện trên mạng xã hội hoặc một số trang thông tin “ngoài lề” cho rằng người phụ nữ đó làm nghề cho vay nặng lãi và anh Công an là người chừng mực. Chỉ khi báo chí vào cuộc với đầy đủ chứng cứ “không thể chối cãi” đó là gia cảnh nghèo của người phụ nữ yếu đuối được chính quyền địa phương xác nhận, sự thật mới thực sự được phơi bày.

Hay như việc một bé gái 13 tuổi nghi bị hàng xóm xâm hại mang bầu tại Cà Mau “gây bão” mạng trên facebook. Sự việc đáng tiếc đến mức em gái đó phải tự vẫn sau khi để lại một bức thư tuyệt mệnh đẫm nước mắt, một phần nguyên nhân dẫn tới hậu quả đáng tiếc là do những lời bình luận được viết lên từ các “anh hùng bàn phím”. Chỉ khi các báo khai thác thông tin phản ánh, sự việc sau đó mới được lãnh đạo cấp cao chỉ đạo điều tra làm rõ.

Có thể nói, trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, rất nhiều nguồn tin không rõ ràng gây nhiễu, tạo ra sự hiểu nhầm theo ý đồ của kẻ xấu. Đây là lúc thông tin báo chí đóng vai trò giúp công chúng tìm ra đâu là sự thật, giải đáp thắc mắc cũng như xua tan đi sự hoài nghi, qua đó định hướng dư luận. Như vậy, báo chí ngày càng đóng vai trò quan trọng, là chủ thể chính trong thời đại bùng nổ thông tin mà xuất phát chủ yếu từ các trang mạng xã hội.