Thế giới

Tương lai của biến đổi khí hậu

Hà Mai • 09/10/2023 - 09:10

10 quốc gia và vùng lãnh thổ hứng chịu những trận lũ lịch sử chỉ trong 12 ngày và một mùa thu nóng bất thường - đây có phải là tương lai của biến đổi khí hậu?

Tháng 9 bắt đầu với một cơn bão quét qua Hongkong, làm bật gốc cây cối và làm ngập lụt thành phố. Đây là thảm họa đầu tiên trong số hàng loạt trận lũ tấn công 10 quốc gia và vùng lãnh thổ chỉ trong 12 ngày - trong đó thảm khốc nhất là lũ lụt ở Libya khiến hàng chục nghìn người chết và mất tích.

Nhiều khu vực ở Địa Trung Hải đã bị bão Daniel tấn công, kết quả của một hệ thống áp thấp rất mạnh đã trở thành bão “medicane” - những cơn lốc xoáy thuận ở vùng Địa Trung Hại, còn được gọi là cơn bão Địa Trung Hải, hiện tượng hiếm thấy ở Biển Địa Trung Hải.

Cơn bão đã ảnh hưởng đến Hy Lạp trước tiên, gây ra lượng mưa nhiều hơn mức thường thấy trong cả năm. Đường phố biến thành những dòng sông chết chóc, nhấn chìm cả ngôi làng và buộc các nhân viên cứu hộ phải giải cứu người dân bằng những chiếc thuyền phao. Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis gọi đây là “một trong những cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ vào châu Âu”. Trong khi đó, Bộ trưởng Môi trường Hy Lạp Theodoros Skylakakis cho biết, lũ lụt xảy ra sau các vụ cháy rừng tàn khốc ở nước này “có dấu vết của biến đổi khí hậu”. “Chúng ta đã trải qua một mùa hè nóng nhất trong lịch sử. Nước biển rất ấm dẫn đến sự kiện khí tượng đặc biệt này”, ông nói.

Lũ lụt nghiêm trọng cũng tấn công nước láng giềng của Hy Lạp là Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria, phía Bắc Hy Lạp. Ở những nơi khác của châu Âu, một cơn bão khác - bão Dana - gây mưa xối xả và lũ lụt nặng nề trên khắp Tây Ban Nha.

Cho đến nay, tác động tàn khốc nhất vẫn là ở Libya, khi bão Daniel di chuyển qua Địa Trung Hải, tăng thêm sức mạnh từ vùng nước ấm bất thường của biển, trước khi trút mưa xối xả xuống phía Đông Bắc đất nước này. Lượng mưa thảm khốc đã khiến hai con đập bị vỡ, tạo ra một con sóng cao 7 mét (23 foot). Dòng nước tràn về thành phố ven biển Derna, quét sạch toàn bộ khu dân cư và cuốn trôi nhiều ngôi nhà xuống biển khiến hàng chục nghìn người chết và mất tích.

Trong khi đó, ở châu Á, mặc dù quy mô tàn phá và thiệt hại về nhân mạng nhỏ hơn nhưng khu vực này cũng ghi nhận những cơn bão chết người chưa từng có. Hai cơn bão - Sao la và Haikui - đi qua khu vực này chỉ cách nhau vài ngày đã gây thiệt hại trên diện rộng tại Đài Loan, Hongkong và các khu vực khác ở miền Nam Trung Quốc, bao gồm cả Thâm Quyến.

Mặc dù cơn bão Saola đã khiến các trường học và cơ sở kinh doanh ở Hongkong phải đóng cửa trong hai ngày, nhưng thiệt hại thực sự lại xảy ra một tuần sau đó khi thành phố bị một cơn bão khác bất ngờ tấn công, với lũ quét nhấn chìm các ga tàu điện ngầm và biến đường phố thành những dòng sông. Cơn bão mang lại lượng mưa theo giờ cao nhất kể từ khi công tác ghi chép dữ liệu bắt đầu vào năm 1884.

Cơn bão “kép” mang hai khối không khí ẩm di chuyển chậm theo các hướng khác nhau - chúng va vào nhau và trút rất nhiều nước xuống Hongkong. Rõ ràng nếu chỉ có một cơn bão thì sẽ không gây ra lượng mưa lớn như vậy. Sự nóng lên toàn cầu do con người gây ra đang góp phần tạo ra các cơn bão mạnh hơn và đến dồn dập cùng lúc như thế.

Nhiều nơi ở châu Mỹ cũng phải chịu những trận lụt. Brazil ghi nhận hơn 30 người chết khi mưa lớn gây ra lũ lụt ở bang Rio Grande do Sul - thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất trong vòng 40 năm ở bang này. Nhà khí tượng học người Brazil Maria Clara Sassaki cho biết, chỉ trong vòng một tuần, bang này đã nhận được lượng mưa trung bình dự kiến ​​cho cả tháng 9.

Trong khi đó tại Mỹ, lễ hội Burning Man đã thu hút sự chú ý trên toàn thế giới sau khi một trận mưa lớn khiến hàng chục nghìn người tham dự phải tiết kiệm thực phẩm và nước uống khi bị mắc kẹt ở sa mạc Nevada. Khu vực hẻo lánh này đã nhận lượng mưa lên tới 0,8 inch - gấp khoảng 2 lần lượng mưa trung bình trong tháng 9 - chỉ trong 24 giờ.

Phía bên kia nước Mỹ, lũ lụt ở Massachusetts đã làm hư hại hàng trăm ngôi nhà, cơ sở kinh doanh và hạ tầng bao gồm cầu, đập và đường sắt.

Trong một báo cáo mới đây, Dịch vụ Biến đổi Khí hậu Copernicus (C3S) cho biết nhiệt độ không khí bề mặt trung bình trong tháng 9 là 16,38 độ C (61,5 độ F), cao hơn 0,93C so với mức trung bình của tháng 9 từ năm 1991 đến năm 2020 và cao hơn 0,5C so với kỷ lục vào năm 2020. Nhiệt độ chưa từng có trong tháng 9 “đã phá vỡ kỷ lục với biên độ đáng kinh ngạc”. Các kỷ lục về nhiệt độ thường bị phá vỡ bởi biên độ nhỏ hơn nhiều, chỉ gần 0,1 độ.

Báo cáo cho biết tháng 9 vừa qua là "tháng ấm áp bất thường nhất" trong dữ liệu được ghi chép từ năm 1940 và nóng hơn khoảng 1,75C so với mức trung bình tháng 9 trong thời kỳ tiền công nghiệp 1850-1900. Jung-Eun Chu, nhà khoa học về khí quyển và khí hậu tại Đại học Thành phố Hongkong, cho biết: “Sự nóng lên toàn cầu thực sự đã và đang làm thay đổi các đặc tính của lượng mưa về tần suất, cường độ và thời gian”.

Tuần trước, một cơn mưa lớn bất ngờ cũng đã trút xuống khiến một hồ sông băng ở phía Đông Bắc Ấn Độ bị vỡ, dẫn đến lũ quét quét qua bang Sikkim thuộc dãy Himalaya, khiến hơn 100 người mất tích và thiệt mạng.

Các nhà khoa học cảnh báo rằng những dạng hiện tượng thời tiết cực đoan đang ảnh hưởng đến các quốc gia trên toàn thế giới có thể ngày càng trở nên phổ biến hơn khi cuộc khủng hoảng khí hậu gia tăng, gây áp lực lên các chính phủ trong việc chuẩn bị ứng phó với chúng.

Con số thiệt hại khổng lồ do lũ lụt cũng làm nổi bật nhu cầu cấp thiết của các chính phủ trong việc chuẩn bị cho thực tế mới này, cũng như cách các quốc gia nghèo và đang có xung đột bị đặt lên trên tuyến đầu trước thảm họa khí hậu.

Các chính phủ “phải sẵn sàng”, bà Jung-Eun Chu nói. “Họ phải bắt đầu suy nghĩ về điều đó vì chúng ta chưa bao giờ trải qua nhiều sự kiện thời tiết cực đoan như thế này trước đây”.

Ciaran Donnelly, Phó Chủ tịch cấp cao về ứng phó, phục hồi và phát triển khủng hoảng tại Ủy ban Cứu hộ Quốc tế, cho biết: “Trên toàn cầu, biến đổi khí hậu đã khiến những hiện tượng thời tiết cực đoan này xảy ra thường xuyên và dữ dội hơn, khiến cộng đồng càng khó đối phó và tái thiết hơn, đặc biệt là ở những khu vực bị ảnh hưởng bởi xung đột”.

Bà Jung-Eun Chu cho biết: “Nếu khí hậu nóng lên, bề mặt đại dương trở nên ấm hơn, bầu không khí có thể giữ được nhiều độ ẩm hơn”. “Mỗi 1 độ (C) tăng thêm, bầu khí quyển có thể chứa thêm 7% độ ẩm”. Bà cho biết, trước đây từng có nhiều đợt mưa kỷ lục, nhưng khoảng cách giữa các kỷ lục hiện đang thu hẹp nhanh chóng. Khi thế giới của chúng ta ấm lên, những sự kiện thời tiết khắc nghiệt vốn chỉ xảy ra một lần trong đời người đang trở nên thường xuyên hơn.

Các chuyên gia cho biết nhiệt độ đại dương ấm kỷ lục đã thúc đẩy một mùa bão Đại Tây Dương hoạt động mạnh mẽ và không có dấu hiệu chậm lại. Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia, hơn 90% hiện tượng nóng lên trên toàn cầu trong 50 năm qua là xảy ra ở các đại dương. Điều đó có nghĩa là nhiều cơn bão có thể hình thành hơn mức có thể xảy ra trong một năm El Niño điển hình. Các nhà khoa học cho biết, ngay cả những cơn bão suy yếu do thay đổi gió cũng có thể tồn tại và lấy lại sức mạnh khi tìm được điều kiện tốt hơn.

Giám đốc C3S Carlo Buontempo cho biết: “Chúng ta đã trải qua tháng 9 đáng kinh ngạc nhất từ ​​trước đến nay xét từ góc độ khí hậu. Điều đó thật khó tin. Biến đổi khí hậu không phải là điều sẽ xảy ra trong 10 năm nữa. Biến đổi khí hậu thực sự đang diễn ra".

Thực hiện: Hà Mai