Thung lũng Derna - nơi từng là 'thiên đường'

Tarek Fahim miêu tả: “Lượng nước và những chiếc xe bị dòng nước lũ đẩy đi giống như một trận động đất”. Tarek Fahim đã chuyển cả gia đình lên sân thượng và họ phải trèo lên nóc bể nước trên đó khi nước tiếp tục dâng cao. May mắn họ đã sống sót. “Có lẽ chỉ 1% số người sống ở tầng trệt còn sống sót”, anh nói về khu phố al-Fanar của mình.

Khi mực nước dần rút, anh quay lại để tìm hàng xóm nhưng “trên đường bùn cao hàng mét”, anh nhớ lại. “Chỉ 15 căn nhà xung quanh tôi đã có tới 33 người chết”, anh nói và rơi nước mắt khi nhắc đến tên những người bạn đã mất của mình.

Trên khắp thành phố Derna phía Đông Libya, hàng nghìn người chết và hàng nghìn người khác vẫn mất tích sau khi trận lũ lụt thảm khốc tấn công thành phố hồi giữa tháng 9.

Người dân ở đây vẫn đang trong quá trình dọn dẹp đống đổ nát nơi từng là nhà của họ. Những tổn thương, mất mát hiện rõ trên từng gương mặt. Đàn ông ngồi trước những ngôi nhà trống rỗng, người thì im lặng, người thì nức nở.

Bên kia đường, Talal Fartas đang đi tìm những gì còn sót lại trong cửa hàng trang sức của mình, nhặt những chiếc dây chuyền và lắc tay bằng vàng anh tìm thấy trong đống bùn. “Chiếc két sắt đã bị cuốn trôi. Mọi thứ đã biến mất. Gia đình tôi mất sạch rồi”, anh nói.

Chỉ còn lại vài dấu vết về những gì các cửa hàng dọc phố từng bán. Những mảnh kim loại lủng lẳng trên trần các cửa hàng bị rút sạch ruột. Ô tô nằm trên sân thượng và lối vào các tòa nhà thấp tầng. Thức ăn nằm dưới những tán cây và cột đèn. Những đống đổ nát chất đống ở khắp nơi.

Khi hai con đập bên ngoài thành phố vỡ, chúng tạo ra một trận lũ mạnh san bằng các khu dân cư. Thành phố bị cắt thành hai phần, phía Đông và phía Tây bởi một vùng đất hoang tàn chạy thẳng xuống bờ Địa Trung Hải.

Lực lượng cứu hộ đi qua các tòa nhà bị sập để tìm kiếm với rất ít hi vọng. Hầu như tất cả những gì họ tìm thấy là xác chết và nhiều người khác chắc vẫn còn nằm dưới đống xi măng đổ nát.

Các nhiệm vụ cứu hộ và viện trợ quốc tế đã được triển khai, nhưng chúng khó có thể bù đắp được với quy mô tàn phá này. Các tình nguyện viên địa phương và nhân viên cấp cứu từ các vùng khác nhau của Libya đã làm những gì có thể ngay sau đó nhưng hầu như những gì họ tìm thấy chỉ là những thi thể mà theo thời gian không còn nguyên vẹn.

Abdel Wahab Haroun, 21 tuổi, cho biết, anh đã vớt được 40 thi thể từ biển. Anh buộc một sợi dây quanh eo nối với dòng người tình nguyện dũng cảm vượt sóng cao. “Ở đâu cũng có người chết, trẻ em vài tháng tuổi, người già, phụ nữ mang thai. Có những gia đình khoảng 30-40 người đều đã ra đi”, anh nói.

Bờ sông Derna đã trở thành khu vực tổ chức nhận vận chuyển xác chết đi chôn cất. Mùi hôi thối tràn ngập không khí mỗi khi những xác chết được đưa vào. Họ cố gắng ghi lại danh tính nạn nhân nếu có thể trước khi chôn cất tập thể ở một địa điểm khác. Tuy nhiên, hầu hết những thi thể được đưa tới không thể nhận dạng được nữa vì “tất cả đều trông giống nhau” khi phân hủy.

Một chiếc xe tải nhỏ liên tục đi qua đi lại để phun khử trùng không khí bởi các bác sĩ và nhân viên y tế ở đó cảnh báo về những mối nguy hiểm cho sức khỏe khi làm việc trong môi trường ô nhiễm trầm trọng do các thi thể đang phân hủy gây ra.

Dọc theo lối đi dạo ven biển giờ đã bị hư hỏng nặng, các tình nguyện viên trong bộ đồ bảo hộ vẫn đang rà soát vùng biển này để tìm kiếm những thi thể bị cuốn trôi. Làn nước trong xanh như pha lê đã chuyển sang màu nâu đục. Sóng đẩy những mảnh vụn bị cơn lũ cuốn trôi trở lại bờ. Nhiều ô tô bị đắm hay mắc kẹt trong hàng rào chắn sóng ngoài biển - cũng đã bị hư hỏng nặng.

Ibrahim Hassan, người đứng đầu dịch vụ cứu thương ở Kofra, miền Nam Libya, cho biết: “Bạn có thể thấy có người trong những chiếc ô tô đó, nhưng chúng tôi không có thiết bị để tiếp cận họ”. Họ cần những thiết bị chuyên dụng để trục vớt những chiếc ô tô này và đưa thi thể của họ ra khỏi đó.

Theo báo cáo của Chính phủ Libya, dựa trên hình ảnh vệ tinh, lũ quét tràn vào Derna đã phá hủy hoàn toàn 891 tòa nhà, làm hư hại hơn 600 tòa nhà khác, khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng và mất tích.

Chính quyền miền Đông Libya đã thông báo sẽ tổ chức hội nghị quốc tế vào ngày 10/10 tại Derna nhằm tăng cường các nỗ lực tái thiết thành phố cảng bị phá hủy gần như hoàn toàn bởi trận lũ lụt do vỡ đập gây ra.

Cơ quan Công tố Libya hôm 29/9 cho biết, đã có tất cả 12 quan chức bị bắt giữ để phục vụ công tác điều tra sự cố vỡ đập gây ra thảm họa lũ lụt lịch này. Trong số các quan chức bị bắt giữ có Thị trưởng thành phố Derna Abdel Moneim Al-Ghaithi. Quan chức này bị nghi ngờ đã sử dụng sai mục đích ngân sách dùng cho việc tu sửa và phát triển thành phố, trong đó có việc bảo trì hai con đập bị vỡ.

Theo một số quan chức và người dân địa phương, hai con đập bị vỡ tại Derna đã không được bảo trì hay bồi đắp dưới bất kỳ hình thức nào kể từ năm 2002, dù một số dự án bảo trì đã được thông qua và ngân sách liên quan cũng đã được giải ngân.

Derna là một thị trấn thành lập từ thế kỷ thứ 15 và có bề dày lịch sử. Derna hiện đại có những ngôi nhà quét vôi trắng, những con đường rợp bóng nho và những vườn cọ được tưới bằng những dòng suối lâu năm. Cảng nhỏ của Derna có nơi neo đậu tốt ngoài khơi và được sử dụng làm căn cứ để đánh bắt cá bọt biển theo mùa. Thành phố nhỏ này có ngành sản xuất nhẹ, bao gồm một nhà máy may mặc, và các loại cây trồng địa phương (chuối, nho, các loại trái cây và rau quả khác) được bày bán ở chợ.

Asma Awad, một nữ tình nguyện viên cho biết, cô vẫn không tin nổi những gì mình đang chứng kiến. “Đây vốn là thành phố đẹp nhất tôi từng thấy… Tôi thường gọi nó là nàng tiên cá”, cô nói và bật khóc. “Bạn có nghĩ nó sẽ trở như xưa được không?”

“Thung lũng này đã từng là thiên đường với rất nhiều cây lựu”, Abdel-Wahab, một tình nguyện viên nói khi chờ đợi lần tiếp nhận thi thể tiếp theo. “Derna giờ đã biến mất hoàn toàn”, anh buồn bã nói.