'Người giữ lửa' cho tiếng chiêng làng Plei Druân

Với A Hlik, cồng chiêng không chỉ là âm nhạc, đó là máu thịt, là linh hồn của cả một cộng đồng mà ông đang miệt mài gìn giữ và truyền lại cho thế hệ mai sau.

Chúng tôi có dịp gặp nghệ nhân A Hlik trong một sự kiện văn hóa địa phương. Giữa những tiết mục rộn ràng, ông nổi bật với dáng vẻ mạnh mẽ, gương mặt luôn ánh lên niềm vui và đôi tay đầy đam mê lướt trên mặt chiêng. Chứng kiến A Hlik biểu diễn, dễ thấy ông không chỉ có kỹ thuật điêu luyện, mà còn có khả năng "phiêu", thả tâm hồn vào từng thanh âm, giai điệu, như thể ông và chiếc chiêng đang “trò chuyện” cùng nhau.

Chuyến về làng Plei Druân trong một buổi chiều nắng đẹp, chúng tôi được chính nghệ nhân A Hlik đưa đến nhà Rông, trái tim văn hóa của làng. Ở đó, bộ cồng chiêng quý gồm 21 chiếc được cất giữ và bảo quản cẩn thận.

A Hlik chia sẻ, bộ chiêng này do bà con trong làng góp tiền mua từ lâu. Dù đã cũ, hư hỏng nhiều nhưng ai cũng quý, không muốn thay. Cái nào hư thì lại góp tiền sửa, hàn lại để dùng tiếp. Vì ai cũng yêu chiêng, yêu âm nhạc nên già trẻ, gái trai đều ý thức giữ gìn.

Nói rồi, ông cẩn thận khiêng cả bộ chiêng ra hiên nhà Rông cho chúng tôi xem. Dưới ánh nắng chiều rực rỡ, từng chiếc chiêng ánh lên sắc đồng đen bóng, như minh chứng cho bao năm tháng đồng hành cùng người dân làng trong mọi lễ hội, buồn vui.

Sinh ra trong một gia đình người Gia Rai có truyền thống văn hóa sâu đậm, A Hlik từ nhỏ đã bị mê hoặc bởi tiếng chiêng uy nghiêm, trầm hùng mà cha mình đánh trong các lễ hội.

“Hồi nhỏ, nghe bố đánh chiêng là tôi thấy thích lắm. Càng nghe càng mê. Lớn lên thì mày mò, học từng chút một, rồi biết đánh lúc nào không hay", ông nhớ lại.

Năm 17 tuổi, A Hlik đã thành thạo các kỹ thuật cơ bản. Có năng khiếu, lại đam mê, ông không chỉ học theo người đi trước, mà còn sáng tạo ra nhiều cách đánh riêng biệt, tạo nên phong cách đặc trưng. Dần dần, tiếng chiêng của A Hlik được biết đến rộng rãi, đưa ông trở thành một trong những tay chiêng có tiếng ở vùng Ia Chim. Mỗi lần cầm chiêng biểu diễn, A Hlik như hóa thân thành một vũ công, một nhạc sĩ của đại ngàn.

Từ những ngày đầu là thành viên trẻ nhất trong đội chiêng làng, A Hlik luôn năng nổ, gắn bó mật thiết với các nghệ nhân lớn tuổi. Tình yêu dành cho chiêng khiến ông dấn thân không ngừng nghỉ, góp phần xây dựng và phát triển phong trào văn hóa văn nghệ địa phương.

Dù chỉ mới được bầu làm Đội trưởng Đội cồng chiêng từ năm 2023, nhưng nghệ nhân A Hlik đã nhanh chóng khẳng định vai trò thủ lĩnh. Ông chủ động tuyển chọn, tập hợp những người có năng khiếu, đam mê, lập kế hoạch tập luyện bài bản. Không chỉ dừng lại ở kỹ thuật, ông còn tích cực tuyên truyền, vận động bà con, đặc biệt là lớp trẻ hiểu rõ vai trò của cồng chiêng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

“Chiêng không chỉ để đánh cho vui, mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, là hồn cốt của người Gia Rai. Ai cũng phải có trách nhiệm giữ gìn, phát huy”, ông Hlik nói.

Dưới sự dẫn dắt của A Hlik, Đội chiêng làng Plei Druân đã có nhiều bước chuyển mình. Đặc biệt, tại Hội thi cồng chiêng, múa xoang các dân tộc thiểu số xã Ia Chim lần thứ 2 tổ chức vào đầu tháng 8 năm ngoái, tiết mục do A Hlik lên ý tưởng và hướng dẫn đã xuất sắc giành giải Nhất, tạo tiếng vang lớn.

“Bài chiêng dự thi được tôi phục dựng từ một bài cổ xưa mà hồi nhỏ các già làng từng dạy. Theo thời gian bị mai một, nhưng nhờ lớp học chỉnh chiêng do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức tháng 6 vừa rồi, tôi tìm lại được thang âm, tiết tấu cũ. Mang bài ấy về dạy cho cả đội ai cũng hứng thú, tập luyện hết mình”, ông kể.

Không chỉ chú trọng luyện tập và biểu diễn, A Hlik còn ấp ủ nhiều dự định lớn lao như học thêm kỹ thuật chỉnh âm để tự sửa chữa cồng chiêng cho làng, ghi chép lại những bài chiêng cổ đã thất truyền, sáng tạo thêm những tiết tấu mới phù hợp với thời đại mà không làm mất đi tinh thần truyền thống.

“Tôi mong một ngày nào đó sẽ có đủ tài liệu, tư liệu để truyền lại cho thế hệ sau, để các em không chỉ biết đánh chiêng, mà còn hiểu được linh hồn của mỗi bài chiêng”, ông chia sẻ.

Giữa nhịp sống hiện đại đang từng bước len lỏi vào từng buôn làng, những con người như nghệ nhân A Hlik thực sự là “người giữ lửa”, bền bỉ bảo tồn những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc. Tiếng chiêng nơi làng Plei Druân không chỉ là âm thanh vang lên giữa núi rừng, mà còn là lời nhắc nhở về cội nguồn, bản sắc, nơi mà tình yêu và trách nhiệm của một người nghệ nhân đã góp phần thắp sáng tinh thần dân tộc cho cả cộng đồng.