Tranh tụng thực chất, không phát hiện án oan trong xét xử

Tranh tụng thực chất, không phát hiện án oan

Báo cáo công tác của TANDTC trước phiên họp thẩm tra của UBTP, Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Du cho biết: Từ ngày 1/10/2017 đến 31/7/2018, Tòa án các cấp đã giải quyết được hơn 354.145 vụ việc trong tổng số 475.610 vụ việc đã thụ lý, đạt 74,5%. So với cùng kỳ năm trước, số vụ việc thụ lý đã tăng 28.243 vụ, tăng 6,3%, đã giải quyết tăng 13.262 vụ.

Tranh tụng tại phiên tòa tiếp tục được chú trọng theo hướng thực chất, hiệu quả nên chất lượng xét xử được đảm bảo. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Tòa án là 1,08%, đáp ứng yêu cầu Quốc hội đề ra. Các vụ án hình sự được xét xử bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người không có tội. Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của các Tòa án cũng còn một số hạn chế như: Tỷ lệ giải quyết các vụ án hành chính và tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm chưa cao, còn có trường hợp áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự chưa đúng.

Về tình hình thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, trong 10 tháng qua, nhìn chung các Tòa án đã đáp ứng yêu cầu, chỉ tiêu mà các Nghị quyết của Quốc hội đã đề ra. Cụ thể, việc tranh tụng tại phiên tòa đã được các Tòa án tiếp tục triển khai sâu rộng theo hướng thực chất; đã phối hợp với VKS các cấp tổ chức 3.816 phiên tòa rút kinh nghiệm. Chất lượng xét xử được bảo đảm và có tiến bộ, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người không có tội; tỷ lệ các bản án bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán giảm hơn cùng kỳ năm trước.

TAND cũng đã thực hiện nghiêm chủ trương tinh giản biên chế; cơ cấu tổ chức các Tòa án được kiện toàn để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Đội ngũ cán bộ, công  chức nhất là cán bộ có chức danh tư pháp tiếp tục được bổ sung về số lượng và nâng cao chất lượng, về cơ bản các Tòa án đã thực hiện đầy đủ số lượng biên chế được giao. Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực thi công vụ và xử lý cán bộ, công chức có hành vi vi phạm được tăng cường, xử lý nghiêm minh. Cùng với đó, việc hướng dẫn thực hiện thống nhất pháp luật có nhiều chuyển biến rõ nét; công tác đào tạo tiếp tục được đổi mới, trong đó tập trung chủ yếu vào việc đào tạo Thẩm phán và các chức danh tư pháp…

Thẩm tra báo cáo, Nhóm nghiên cứu của UBTP cũng kiến nghị, TANDTC tiếp tục chỉ đạo các Tòa án các cấp tập trung thực hiện tốt 14 giải pháp đột phá để nâng cao hơn nữa chất lượng công tác xét xử, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ theo các Nghị quyết của Quốc hội về công tác tư pháp; rà soát, tổng kết thực tiễn công tác xét xử, kịp thời ban hành các văn bản hướng dẫn áp dụng các luật về tư pháp bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong thực tiễn…

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP. Hồ Chí Minh) đề cập đến vấn đề thiếu biên chế và những áp lực công việc của các Thẩm phán hiện nay. Ông đề nghị lãnh đạo TANDTC, Quốc hội xem xét để có những chế độ đãi ngộ tốt đối với Thẩm phán để họ không bị áp lực trong cuộc sống và yên tâm công tác. “Nhiều quốc gia như Singapore Thẩm phán là nghề giàu có, không phải là công chức đơn thuần. Đây cũng là chiến lược thời gian tới cần hướng đến để tái cơ cấu đội ngũ cán bộ Tòa án.”- Ông Nghĩa nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Đức Chính, Chánh án TAND TP. Hà Nội cũng nêu lên thực tế khó khăn của công tác Tòa án hiện nay. Cụ thể là vấn đề thiếu biên chế, lượng án tăng cao và Thẩm phán phải chịu nhiều áp lực công việc.

Giải trình rõ ràng lý do kháng nghị

Tại phiên họp, Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Du đã giải trình thêm một số nội dung mà các đại biểu đề cập đến.

Đó là vụ án hình sự Phan Tiến Dũng và đồng phạm bị TAND huyện Đắk Hà, tỉnh Kon Tum xét xử sơ thẩm về tội “Trộm cắp tài sản”. Theo đó, tháng 4/2016, kiểm lâm Phan Tiến Dũng (rừng đặc dụng Đắk Uy) đã để cho bốn người dân vào rừng cưa lấy gỗ trắc chết khô thì bị phát hiện. Riêng khúc gỗ mà các bị cáo lấy chỉ 0,123m3, trị giá hơn 19 triệu đồng. Tháng 9/2016, TAND huyện Đắk Hà đã tuyên phạt năm bị cáo 12-15 tháng tù. Vụ án sau đó có kháng cáo và TAND tỉnh Kon Tum đã xét xử phúc thẩm vụ án (ngày 1/6/2018) tuyên các bị cáo không phạm tội. Chánh án TANDTC đã có quyết định kháng nghị bản án phúc thẩm và đề nghị Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại Đà Nẵng xử giám đốc thẩm hủy bản án phúc thẩm và giữ nguyên các quyết định của bản án sơ thẩm của TAND huyện Đắk Hà, tỉnh Kon Tum...

Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Du cho biết, vấn đề quan trọng nhất trong vụ án này là xác định rừng đặc dụng Đắk Uy có thuộc Nhà nước quản lý hay không? Trong vụ án này, Tòa án cấp sơ thẩm xử các bị cáo về tội trộm cắp tài sản. Tòa án cấp phúc thẩm nhận định cho rằng rừng đặc dụng Đăk Uy không phải rừng trồng, rừng khoanh nuôi tái sinh, đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định giao cho tổ chức, tập thể, hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích lâm nghiệp mà người được giao đã bỏ vốn đầu tư trồng rừng, chăm sóc, bảo vệ nên hành vi của các bị cáo không thể xử lý theo quy định tại điều 138 BLHS 1999.

Hành vi của các bị cáo cũng chưa cấu thành Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng vì định lượng chưa đủ. Cấp phúc thẩm tuyên các bị cáo không phạm tội, nhưng nhận định như vậy là không đúng. Hồ sơ vụ án phản ánh, rừng Đăk Uy là rừng đang do Nhà nước quản lý và Ban quản lý rừng đặc dụng Đăk Uy đang quản lý trực tiếp.

Cũng theo Phó Chánh án, khi định giá lại, cây gỗ trắc được định giá hơn 19 triệu đồng. Trong khi đó, Thông tư liên tịch số 19 năm 2007 hướng dẫn áp dụng một số điều của BLHS về các tội phạm trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản có quy định: “Trường hợp chặt phá các loại thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IA, IIA không xác định thiệt hại bằng diện tích theo hướng dẫn tại điểm a tiểu mục 3.4 mục 3 này (do chặt phá từng cây ở nhiều vị trí khác nhau trong cùng một tiểu khu hoặc nhiều tiểu khu) nhưng giá trị thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm bị chặt phá từ trên ba mươi triệu đồng đến sáu mươi triệu đồng đối với nhóm IA hoặc từ trên năm mươi triệu đến một trăm triệu đồng đối với nhóm IIA thì cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điểm d khoản 2 Điều 189 BLHS (tội hủy hoại rừng)”.

Thông tư 19 cũng quy định: “Nếu người khai thác cây rừng trái phép mà không phải là chủ rừng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các điều luật tương ứng quy định tại Chương XIV “Các tội xâm phạm sở hữu” của BLHS”. Tòa án cấp sơ thẩm xử tội trộm cắp tài sản là đúng pháp luật. Bởi lẽ, người khai thác cây rừng trái phép không phải là chủ rừng nhưng đã có hành vi vào rừng lén lút chiếm đoạt cây gỗ trắc, che giấu đối với chủ tài sản nên đây là lý do kháng nghị của Chánh án TANDTC, Phó Chánh án cho biết.