Tài xế xe bồn cố ý kéo lê nạn nhân: Một dạng vô cảm rất đáng lo ngại

Liên quan đến vụ việc tài xế xe bồn cố ý kéo lê nạn nhân trên đường, Công an TP Hà Nội đã có thông tin ban đầu về vụ việc.

Theo đó, vào khoảng 9h20 ngày 13/9, xảy ra vụ tai nạn giao thông giữa xe ô tô bồn chở bê tông và xe máy điện tại gầm cầu chui Vạn Điểm thuộc thôn Lam Sơn, xã Phú Xuyên. Hậu quả, nữ sinh (SN 2010) điều khiển xe máy điện bị thương, được đi cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai sau đó tử vong. Sau khi xảy ra sự việc lái xe ô tô là Đinh Văn Long đã bỏ trốn khỏi hiện trường.

Đến khoảng 19h cùng ngày, Đinh Văn Long đã đến Công an xã Phú Xuyên đầu thú. Tại cơ quan công an, Long đã thừa nhận hành vi cố ý tiếp tục điều khiển xe ô tô kéo lê nạn nhân trên đường (sau khi va chạm) dẫn đến thương tích nặng rồi tử vong. Mục đích là để cho nạn nhân tử vong và Long đi tù sẽ không phải lo đền bù tiền cho nạn nhân. Kết quả xét nghiệm Long không có nồng độ cồn trong hơi thở và âm tính với ma tuý.

Cơ quan công an bước đầu nhận định, hành vi vi phạm của Long hết sức tàn nhẫn, vô nhân đạo với động cơ đê hèn. Căn cứ vào tài liệu thu thập được, ngày 14/9, Cơ quan CSĐT Công an TP.Hà Nội đã ra quyết định tạm giữ hình sự Đinh Văn Long để điều tra về hành vi Giết người.

PV Báo Công lý đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ, Thượng tá Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học dưới góc nhìn tội phạm học về vụ việc đang gây xôn xao dư luận những ngày qua.

Hành vi lệch chuẩn

PV: Dưới góc độ chuyên gia tội phạm học, Tiến sĩ, Thượng tá nhìn nhận thế nào về việc tài xế xe bồn thừa nhận cố tình cán chết nữ sinh 15 tuổi để “không phải bồi thường lâu dài”?

Thượng tá Đào Trung Hiếu: Đây là một trường hợp điển hình của hành vi lệch chuẩn mang tính “tính toán đê hèn” - tức chủ động đặt lợi ích kinh tế cá nhân lên trên sinh mạng con người.

Ở góc độ tội phạm học, có thể thấy ba tầng nguyên nhân: Thứ nhất, nhận thức pháp luật méo mó, tin vào “luật ngầm” rằng chết đền ít hơn sống tàn tật.

Thứ hai, áp lực kinh tế, tâm lý hoảng loạn sau va chạm khiến cá nhân chọn hành vi cực đoan; thứ ba, sự thiếu vắng hệ thống hỗ trợ pháp lý, bảo hiểm đầy đủ nên người lái xe cảm thấy “một mình gánh chịu” hậu quả.

Đặc biệt, yếu tố “biết rõ hậu quả nhưng vẫn cố ý” đưa hành vi này từ lỗi vô ý sang phạm tội có chủ đích. Đây là biểu hiện rất nghiêm trọng của sự xuống cấp đạo đức, nhưng cũng phản ánh khoảng trống trong giáo dục pháp luật và quản trị rủi ro xã hội.

Khoảng trống trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp

PV: Vụ việc này khiến dư luận phẫn nộ đặt ra vấn đề đạo đức nghề nghiệp lái xe đường dài của tài xế. Theo ông, đây có phải biểu hiện của sự vô cảm trong xã hội hiện nay?

Thượng tá Đào Trung Hiếu: Đúng là sự việc phơi bày một dạng vô cảm rất đáng lo ngại. Khi một người điều khiển phương tiện lớn, có khả năng sát thương cao, mà coi sinh mạng con người như một gánh nặng tài chính để tính toán, thì đó không chỉ là đạo đức nghề nghiệp xuống cấp mà còn là sự rạn vỡ các chuẩn mực xã hội.

Tuy nhiên, vô cảm này không xuất hiện trong chân không, nó được nuôi dưỡng bởi môi trường cạnh tranh khốc liệt, áp lực tài chính, thiếu giáo dục nhân văn và một hệ thống pháp luật chưa được truyền thông đủ mạnh để hình thành nỗi sợ đúng nghĩa trước tội ác.

Vì vậy, chúng ta vừa phải lên án mạnh mẽ, vừa phải nhìn nhận đây là tín hiệu cảnh báo về khoảng trống trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp và trong thiết chế bảo vệ an sinh xã hội cho nhóm nghề lái xe đường dài.

Phá vỡ “luật ngầm” bằng thông tin chính thống

PV: Nhiều người cho rằng đây là “luật ngầm” của nghề tài xế lái xe đường dài. Là người có nhiều năm công tác trong lực lượng điều tra, phá án, ông đánh giá thế nào?

TS Đào Trung Hiếu: Khái niệm “luật ngầm” này thực chất là một dạng tri thức truyền miệng, được củng cố bằng tin đồn và các câu chuyện cắt khúc, thiếu bối cảnh pháp lý. Trong một số cộng đồng tài xế, câu nói “đâm chết còn hơn nuôi cả đời” tồn tại như một lối nghĩ “thực dụng” để giảm căng thẳng tâm lý, nhưng lại dẫn đến hệ quả tai hại là hợp lý hóa hành vi tội ác.

Ở góc độ tội phạm học, đó là một dạng “chuẩn lệch” chuẩn mực méo mó được hình thành trong một nhóm nghề nghiệp. Nếu xã hội, pháp luật và truyền thông không làm sáng tỏ, chuẩn lệch này sẽ lây lan.

Vì vậy, việc công khai xử lý hình sự nghiêm minh, tuyên truyền án lệ, đào tạo định kỳ cho tài xế, và đặc biệt là phá vỡ “luật ngầm” bằng thông tin chính thống là rất quan trọng. Chỉ khi tài xế thấy rõ “đâm chết” là tội giết người với hình phạt nặng hơn, họ mới từ bỏ lối nghĩ lệch lạc này.

PV: Vậy theo chuyên gia, phải làm sao để khơi dậy tinh thần nhân văn và trách nhiệm khi tham gia giao thông hiện nay ?

Thượng tá Đào Trung Hiếu: Muốn khơi dậy tinh thần nhân văn, phải đồng thời tác động ở ba cấp: luật pháp, giáo dục và văn hóa xã hội.

Về luật pháp, cần tiếp tục hoàn thiện chế tài, quy định rõ ràng nghĩa vụ cứu giúp nạn nhân, khởi tố hình sự nghiêm minh các hành vi bỏ mặc hoặc cố ý làm chết người sau tai nạn, công khai bản án điển hình để răn đe.

Về giáo dục, trong chương trình sát hạch và đào tạo tài xế, phải đưa nội dung đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội, kỹ năng cứu người vào bắt buộc, thay vì chỉ kiểm tra kỹ thuật lái.

Về văn hóa xã hội, truyền thông và trường học cần lan tỏa những câu chuyện tích cực, tôn vinh những tài xế cứu giúp người bị nạn, đồng thời xây dựng hệ thống bảo hiểm trách nhiệm dân sự minh bạch để giảm nỗi sợ “gánh nặng cả đời”.

Khi các điều kiện này kết hợp, tài xế sẽ hiểu rằng cứu người không chỉ là hành động nhân văn mà còn là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân trước pháp luật, từ đó dần hình thành chuẩn mực ứng xử văn minh, lấy tính mạng con người làm giá trị tối thượng.

Trân trọng cám ơn Tiến sĩ, Thượng tá Đào Trung Hiếu!