Vấn đề quan tâm

Hoàn thiện hành lang pháp lý về kết nối, chia sẻ dữ liệu trong hệ thống chính trị

Nguyễn Cúc • 18/08/2025 - 14:48

Bộ Tư pháp đang tiến hành thẩm định đối với dự thảo Nghị định quy định về kết nối, chia sẻ dữ liệu bắt buộc giữa các cơ quan thuộc hệ thống chính trị do Bộ Công an soạn thảo.

Một trong những điểm nhấn lớn của dự thảo là quy định cụ thể về dữ liệu chủ quốc gia – loại dữ liệu nền tảng, giữ vai trò “xương sống” trong quản lý nhà nước. Việc tích hợp và sử dụng dữ liệu chủ được quy định bắt buộc khi xây dựng hoặc vận hành các hệ thống thông tin.

Nguyên tắc quan trọng được đặt ra là “nguồn dữ liệu tin cậy duy nhất” (SSOT), nghĩa là mỗi thông tin chỉ có một nguồn gốc xác thực. Cách tiếp cận này sẽ khắc phục tình trạng dữ liệu phân tán, trùng lặp, thiếu chính xác vốn tồn tại trong nhiều cơ quan hiện nay.

Theo dự thảo, Bộ Công an giữ vai trò trung tâm trong việc cấp khóa định danh dữ liệu chủ, công bố danh mục dữ liệu quốc gia, đồng thời quản lý, vận hành và cập nhật thường xuyên. Các bộ, ngành khác có trách nhiệm xác định, công bố dữ liệu chủ chuyên ngành, bảo đảm khả năng tích hợp, chia sẻ và liên thông với dữ liệu quốc gia.

Dự thảo đưa ra nhiều hình thức chia sẻ dữ liệu như kết nối trực tuyến qua giao diện lập trình ứng dụng (API), tích hợp trong các dịch vụ công, hay thông qua nền tảng điều phối dữ liệu. Các cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành trọng điểm và hệ thống dữ liệu của các cơ quan trong hệ thống chính trị đều phải kết nối, đồng bộ và chia sẻ theo danh mục bắt buộc.

Đặc biệt, tất cả dữ liệu dùng chung sẽ được tích hợp vào Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia do Bộ Công an quản lý. Đây sẽ là trung tâm dữ liệu “dùng chung” phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành, cải cách hành chính cũng như phát triển kinh tế - xã hội.

Với dữ liệu liên quan đến bí mật nhà nước, dự thảo yêu cầu phải thực hiện nghiêm quy định bảo mật và an toàn thông tin, tránh nguy cơ rò rỉ, lạm dụng. Chủ quản hệ thống phải có biện pháp bảo mật toàn diện; cơ quan sử dụng dữ liệu cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Hoạt động giám sát, kiểm toán dữ liệu được triển khai thường xuyên, có công cụ truy vết và công khai minh bạch. Bộ Công an sẽ phối hợp cùng các cơ quan liên quan tổ chức đánh giá, kiểm tra định kỳ, qua đó phát hiện sai sót, vi phạm tiêu chuẩn kết nối hoặc an toàn thông tin. Kết quả giám sát, kiểm toán sẽ là căn cứ để xếp hạng mức độ hoàn thành nhiệm vụ chuyển đổi số của từng bộ, ngành, địa phương.

Dự thảo quy định hệ thống tiêu chí để xếp hạng cơ sở dữ liệu theo 3 mức: Loại A (xuất sắc), Loại B (đạt yêu cầu) và Loại C (chưa đạt yêu cầu). Tiêu chí đánh giá bao gồm tỷ lệ dữ liệu kết nối đúng hạn, chất lượng dữ liệu, mức độ khai thác trong dịch vụ công, tuân thủ an toàn thông tin và giá trị thực tiễn.

Về chi phí, dữ liệu chia sẻ phục vụ quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công sẽ không thu phí. Tuy nhiên, đối với mục đích thương mại hoặc khai thác giá trị gia tăng, cơ quan chủ quản có thể áp dụng cơ chế tài chính theo thỏa thuận, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, đơn vị quản lý và doanh nghiệp khai thác.

Đáng chú ý, dự thảo nêu chi tiết danh mục dữ liệu bắt buộc phải chia sẻ trong hệ thống chính trị. Theo đó, Bộ Công an chia sẻ cơ sở dữ liệu dân cư, căn cước công dân, đăng ký phương tiện, xử lý vi phạm hành chính, quản lý xuất nhập cảnh, hồ sơ tội phạm, lý lịch tư pháp… Những dữ liệu này là nền tảng phục vụ cấp dịch vụ công trực tuyến, hỗ trợ quản lý xã hội và đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Tòa án nhân dân tối cao chia sẻ dữ liệu về hệ thống phần mềm quản lý nghiệp vụ thụ lý, giải quyết các loại vụ, việc dùng chung của Tòa án nhân dân. Bộ Công Thương chia sẻ dữ liệu về sản xuất, thương mại, xuất nhập khẩu, thương mại điện tử, năng lượng, bảo vệ người tiêu dùng...

Bộ Tư pháp chia sẻ dữ liệu về hộ tịch điện tử, giao dịch bảo đảm, thi hành án dân sự, trợ giúp pháp lý, văn bản pháp luật, giúp chuẩn hóa và số hóa hoạt động tư pháp. Bộ Y tế chia sẻ dữ liệu liên quan hồ sơ bệnh án điện tử, hồ sơ sức khỏe cá nhân, an toàn thực phẩm, dược phẩm, thiết bị y tế...

Ngoài ra, nhiều bộ, ngành khác như Giáo dục và Đào tạo, Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp và Môi trường, Tài chính, Ngoại giao, Văn hóa - Thể thao và Du lịch… cũng triển khai các CSDL chuyên sâu, tạo thành mạng lưới dữ liệu thống nhất.

Theo Bộ Công an, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã chỉ rõ nhiều hạn chế, đặc biệt trong kết nối, chia sẻ dữ liệu và xây dựng nền tảng số dùng chung.

Về thể chế, hiện chưa có quy định bắt buộc chia sẻ dữ liệu giữa các khối trong hệ thống chính trị; thiếu khung kiến trúc, quản trị và cơ chế giám sát, đánh giá chất lượng dữ liệu. Về hạ tầng, nhiều bộ, ngành, địa phương đầu tư phân tán, thiếu đồng bộ, chưa có nền tảng thống nhất từ Trung ương đến cơ sở; dữ liệu số hóa còn thấp, chưa chuẩn hóa nên khó khai thác, sử dụng. Chỉ dưới 10% cơ sở dữ liệu hiện có đủ khả năng nâng cấp, phần lớn cần đầu tư mới, làm sạch từ đầu.

Nguồn nhân lực và tài chính cũng là trở ngại lớn. Đội ngũ chuyên gia, kiến trúc sư trưởng, nhân lực tham mưu, quản trị chuyển đổi số còn thiếu, chưa có cơ chế đãi ngộ phù hợp. Kinh phí tuy được ưu tiên nhưng thủ tục phức tạp, thiếu cơ chế linh hoạt cho nhiệm vụ đột xuất, dẫn tới chậm giải ngân.

Hiện mới có dữ liệu dân cư, căn cước công dân và định danh điện tử được khai thác hiệu quả trong Đề án 06/CP. Các lĩnh vực khác mới dừng ở nghiên cứu, chưa hình thành nền tảng số dùng chung quy mô quốc gia do hạn chế về phối hợp, nhân lực, tài chính và khung pháp lý.

Do vậy, việc ban hành Nghị định về kết nối, chia sẻ dữ liệu là cần thiết nhằm bảo đảm thống nhất, liên thông, phục vụ cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.