Đền thờ Bác Hồ: Biểu tượng tấm lòng trung kiên của đồng bào tỉnh Trà Vinh

Xây Đền thờ trong lòng địch

Ngày 2/9/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời để lại niềm tiếc thương vô hạn cho toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và bạn bè quốc tế, nhiều gia đình tại xã Long Đức, thị xã Trà Vinh đã lập bàn thờ, ngày đêm hương khói cho Người.

Ý nguyện của nhân dân xã Long Đức về một nơi khang trang để cộng đồng làng xã bày tỏ lòng thành kính biết ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh được đề đạt lên lãnh đạo xã Long Đức, lãnh đạo thị xã Trà Vinh.

Đầu năm 1970, Thị ủy Trà Vinh thảo luận, thống nhất và được Tỉnh ủy Trà Vinh chấp thuận chủ trương xây dựng Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngày khởi công là 10/3/1970 và dự kiến khánh thành vào dịp sinh nhật Bác lần thứ 80.

Địa điểm được chọn để xây Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh là diện tích đất cao ráo thuộc ấp Vĩnh Hội, xã Long Đức, nơi trước đây từng là ngôi đình thờ Thần Thành hoàng bổn cảnh của địa phương. Địa điểm này cách tiểu khu quân sự địch hơn 4km, cách căn cứ quân sự Mỹ ở Vàm Trà Vinh hơn 2km, cách sông Cổ Chiên mà tàu chiến địch tuần tra bắn phá không quá 1.500m, cách đồn địch gần nhất chỉ 400m… Nghĩa là, khi xây dựng ngôi Đền, Đảng bộ và quân dân Long Đức chấp nhận mọi sự thách thức từ phía kẻ thù.

Khi Đảng bộ, quân dân Long Đức triển khai việc xây dựng ngôi Đền cũng là lúc địch tăng cường đánh phá bằng bộ binh, biệt kích, máy bay, tàu chiến, pháo binh… vào các ấp thuộc xã Long Đức. Tuy có đội bảo vệ sẵn sàng chiến đấu nhưng để đảm bảo an toàn, việc thi công chủ yếu vào ban đêm.

Khi bộ khung hoàn thành chuẩn bị dựng lên thì bị trận pháo địch gây hư hại, phải làm lại từ đầu… Họa sĩ Phong Ba được Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy cử về vẽ bức chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng chất liệu sơn dầu, có kích thước 0,78 x 1,00m từ bức ảnh trắng đen mà một cán bộ tập kết mang về.

Đến ngày 26/01/1971, ngôi đền được khánh thành trước sự chứng kiến của đại diện Tỉnh ủy Trà Vinh, Thị ủy Trà Vinh cùng một số người dân địa phương. Những ngày sau đó, lấy cớ về quê ăn Tết, lần lượt nhiều người dân Long Đức, người dân Trà Vinh đến thắp hương, kính viếng Người.

Ngày đêm bảo vệ Đền thờ

Phát hiện sự tồn tại của Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, địch điên cuồng tổ chức nhiều trận càn quét, đánh phá Long Đức mà mục tiêu cuối cùng là hủy diệt ngôi Đền.

Ngày 10/3/1971, địch mở cuộc hành quân càn quét quy mô lớn, du kích Long Đức cùng du kích ấp Vĩnh Hội đã kiên cường chiến đấu nhưng với sức mạnh áp đảo, địch dùng súng phun lửa đốt cháy một khoảng lũy tre, rồi cho bộ binh luồn vào đốt cháy ngôi Đền.

Riêng bức chân dung Bác Hồ, chúng không dám đốt mà cho người khiêng về dinh Tỉnh trưởng. Ngày hôm sau, hàng trăm quần chúng Long Đức kéo vào cùng quần chúng nội ô đấu tranh đòi địch phải trả bức chân dung. Trước đòi hỏi chính đáng của người dân, tên Tỉnh trưởng buộc phải hứa trả lại nhưng sau đó nuốt lời, giấu mất bức chân dung lịch sử ấy.

Việc xây dựng lại và bảo vệ ngôi Đền được Thị ủy, Thị đội Trà Vinh và Đảng ủy, lực lượng vũ trang và nhân dân Long Đức triển khai một cách chặt chẽ. Chiều 14/02/1972 (ngày Ba mươi Tết Nhâm Tuất), Đền thờ Bác Hồ được khánh thành lần thứ hai trong niềm hân hoan của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân Long Đức.

Ngày 3/10/1972, địch cho máy bay đến bắn phá hủy diệt, ngôi Đền bị bốc cháy nhưng tổ bảo vệ và nhân dân Long Đức đã kịp thời dập lửa, bảo vệ được ngôi Đền.

Trong gần 5 năm xây dựng và bảo vệ Đền thờ Bác Hồ, lực lượng vũ trang và nhân dân Long Đức, thị xã Trà Vinh đã phối hợp nhuần nhuyễn ba mũi giáp công, bẻ gãy hàng chục trận càn quét, hàng trăm trận đánh phá bằng máy bay, pháo binh, tàu chiến của địch, loại ra khỏi vòng chiến đấu hơn 300 tên địch. Đến ngày 29/4/1975,  chỉ huy tiểu khu Vĩnh Bình còn điên cuồng cho máy bay bắn phá, gây thiệt hại nặng một phần ngôi Đền.

Hơn 20 cán bộ, chiến sĩ và quần chúng đã anh dũng hy sinh cho sự tồn tại của ngôi Đền. Với lòng kính yêu, biết ơn Bác vô hạn, Đảng bộ, lực lượng vũ trang và Nhân dân Long Đức sẵn sàng chấp nhận mọi mất mát, hy sinh, kiên cường chiến đấu bảo vệ ngôi Đền.

Có thể nói, chính ngôi Đền đã tạo ra sức mạnh kỳ diệu để Đảng bộ, quân dân Long Đức; Đảng bộ, quân dân thị xã Trà Vinh; Đảng bộ, quân dân tỉnh Trà Vinh trong chiến đấu, tiến tới giành thắng lợi cuối cùng giải phóng thị xã Trà Vinh, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Mỗi lần vào chiến dịch, các đơn vị vũ trang Trà Vinh đều tập trung về đây, tuyên thệ trước anh linh Bác, nguyện chiến đấu đến cùng cho nền độc lập của Tổ quốc.

“Công trình của trái tim”

Đền thờ Bác Hồ đã trở thành niềm tự hào, là biểu trưng của tấm lòng người dân Trà Vinh đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau ngày thống nhất đất nước, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, Đảng bộ, chính quyền tỉnh Trà Vinh đã nhiều lần trùng tu, tôn tạo cũng như xây dựng mới các hạng mục theo quy hoạch của một khu di tích lịch sử - văn hóa gắn với chức năng du lịch. Khu di tích bao gồm các công trình chính là: Vỏ bao che; nhà trưng bày; nhà sàn Bác Hồ; công viên…

Vỏ bao che được thiết kế theo dạng một đóa sen cách điệu màu hồng tươi. Bên trong, ngôi Đền được phục chế lại theo đúng nguyên trạng khiêm tốn, đơn sơ, với kích thước 4x4m bằng khung gỗ, mái lợp lá, vách tôn.

Vào mỗi dịp lễ Tết, nhiều đoàn đại biểu đại diện lãnh đạo tỉnh, lực lượng vũ trang và đồng bào các giới trong tỉnh Trà Vinh đến đặt vòng hoa, thắp nén hương thơm, thành kính báo cáo cùng Bác những thành tựu mới nhất của mình; cùng với đó là hàng trăm đoàn học sinh, sinh viên tỉnh Trà Vinh và các tỉnh, thành phố đến thăm viếng Đền thờ Bác Hồ.

Nhà trưng bày được xây dựng theo kiến trúc truyền thống dân tộc. Trong đó, nhiều hiện vật, hình ảnh, tài liệu giúp người tham quan hiểu được một cách khái quát về cuộc đời hoạt động của Bác; truyền thống đấu tranh kiên cường, bất khuất trong kháng chiến và những thành tựu trong công cuộc đổi mới của Đảng bộ, nhân dân tỉnh Trà Vinh; quá trình xây dựng và chiến đấu bảo vệ ngôi Đền.

Công viên với hồ sen lớn hài hòa cùng hệ thống cây xanh, hoa kiểng quanh năm khoe sắc tạo ra khu vui chơi, giải trí đa dạng, hấp dẫn. Trong đó, những tán còng cổ thụ và lũy tre bao quanh cùng hệ thống hầm hào, công sự là chứng nhân của quá trình xây dựng, chiến đấu bảo vệ ngôi Đền được phục hồi và bảo quản một cách nghiêm túc, chu đáo.

Đặc biệt, năm 2012, phiên bản Nhà sàn Bác Hồ với tỷ lệ 97% so với nguyên bản đã được dựng lên trong khuôn viên Đền thờ. Đây là một hiện vật quý khẳng định giá trị lịch sử của khu di tích Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh Trà Vinh trong hệ thống Bảo tàng Hồ Chí Minh, vừa là điểm nhấn đặc biệt để du khách và quần chúng nhân dân các tỉnh Nam bộ thuận tiện hơn trong việc tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu thân thế, sự nghiệp của Người.

Khu di tích hiện có khoảng một ngàn cây xanh với hàng trăm giống cây các loại. Những giống cây đặc hữu của vùng đất giồng cát ở Trà Vinh có sao, dầu, tre, me tây (còng), phượng…. cùng nhiều giống cây khác khắp nơi trên cả nước. Các loài cây ở đây được trồng xen kẽ nhau tạo nên những nét chấm phá làm tăng sự hấp dẫn cho du khách đến tham quan.

Những cây ăn quả, cây lấy gỗ, cây cảnh, các loại cây cho hoa... tạo nên hệ sinh thái thực vật phong phú, đa dạng, cảnh quan môi trường xanh và đẹp bốn mùa trong năm. Điều đáng quý là những cây xanh trong khuôn viên Đền thờ phần lớn là do những người con trên mọi miền đất nước đến đây trồng.

Với giá trị lịch sử, văn hóa quý báu, năm 1989, Đền thờ Bác Hồ được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VHTT&DL), công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, đây cũng là một trong những di tích quốc gia đầu tiên trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.

Trong những ngày tháng 5 lịch sử này, đặc biệt là dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 133 của Người, người dân cả nước nói chung và tỉnh Trà Vinh nói riêng lại xúc động, thành kính tưởng nhớ và biết ơn công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Đến thăm Đền thờ Bác Hồ tại Trà Vinh trong lòng ai cũng dâng lên niềm tự hào, xúc động và như nhà nghiên cứu Trần Bạch Đằng đã khái quát, Đền thờ Bác Hồ tại Trà Vinh đã trở thành biểu tượng “Công trình của trái tim” bởi ý nghĩa thiêng liêng của việc hình thành, quá trình chiến đấu bảo vệ ngoan cường và giá trị tinh thần của ngôi đền trong đời sống tinh thần của Đảng bộ, quân dân tỉnh Trà Vinh.