Phiên họp thứ nhất, BCĐ Đề án Cải cách tư pháp tại TAND đến năm 2030, định hướng đến năm 2045

Tham dự phiên họp có đại diện các cơ quan: Ban Nội chính Trung ương, Văn phòng Chủ tịch nước, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, VKSNDTC, Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, đại diện các đơn vị của TANDTC; các thành viên Ban chỉ đạo (BCĐ), Tổ biên tập, các đồng chí thành viên Hội đồng Thẩm phán TANDTC, đại diện BCĐ Đề án.

Đây cũng là phiên họp đầu tiên sau khi ra mắt BCĐ Đề án của Tòa án để bàn về kế hoạch hoạt động trong thời gian tới. TANDTC sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan để hoàn thành Đề án.

Xác định Tòa án là “hạt nhân” trong cải cách tư pháp

Phát biểu tại hội nghị, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết: Nghị quyết tại Đại hội XIII của Đảng đề ra nhiều nội dung quan trọng, trong đó có việc xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền và tiếp tục thực hiện cải cách tư pháp (CCTP). Đối với cơ quan tham gia hoạt đông tư pháp, Đại hội cũng đề ra yêu cầu phải xây dựng nền tư pháp Việt Nam trong sạch, liêm chính, chuyên nghiệp.

Tổng kết thực hiện Nghị quyết 49 giai đoạn 2008-2020 cho thấy, CCTP của Tòa án đã đạt những kết quả quan trọng, nhưng trong thời gian tới, đòi hỏi yêu cầu cao hơn.

Để xây dựng Nhà nước pháp quyền và CCTP, hạt nhân của CCTP chính là những đổi mới hoạt động của Tòa án. Đề án của Tòa án là bộ phận quan trọng của Đề án Nhà nước pháp quyền. Dự kiến BCH Trung ương sẽ thảo luận và thông qua nghị quyết về Nhà nước pháp quyền vào tháng 10/2022 của Đại hội Trung ương 6.

Bộ Chính trị cũng đã thành lập BCĐ xây dựng Nhà nước pháp quyền do Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc làm Trưởng ban. Trong BCĐ này có rất nhiều BCĐ thành phần, trong đó có BCĐ của Quốc hội do Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ là Trưởng ban.

Chánh án cũng đánh giá, đây là phiên họp đầu tiên, nhưng công tác chuẩn bị xây dựng đề án đã được tiến hành từ đầu năm. Đây cũng là nhu cầu nội tại của chúng ta, mặc dù là nhiệm vụ Đảng và Nhà nước giao nhưng Tòa án cũng thấy rằng cần đổi mới hơn nữa hoạt động của Tòa án, nâng cao hơn nữa vị thế Tòa án trong hệ thống tư pháp. Vậy nên Ban cán sự đảng TANDTC đã nghiên cứu và chuẩn bị kế hoạch thời gian tới.

Vừa qua Chánh án TANDTC đã có thư gửi cho các nhà khoa học pháp lý hàng đầu của nước ta đề nghị có những gợi mở cho định hướng quan trọng của Tòa án trong giai đoạn tới và nhận được sự đồng tình hưởng ứng cao. Hy vọng với chủ trương lớn của Đảng về CCTP thời gian tới nền tư pháp nước nhà có những thay đổi mạnh mẽ trong tương lai.

Theo báo cáo tại Phiên họp, để thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, BCĐ Cải cách tư pháp Trung ương, BCĐ Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”, Ban cán sự đảng TANDTC đã ban hành Quyết định số 909/TANDTC-TCCB về việc thành lập BCĐ và Tổ Biên tập xây dựng Đề án.

Tổ Biên tập đã xây dựng dự thảo Kế hoạch xây dựng Đề án, dự thảo Đề cương Đề án và dự kiến các vấn đề lớn của Đề án để xin ý kiến BCĐ, Tổ Biên tập, các chuyên gia, nhà khoa học.

Tổng kết công tác CCTP thời gian qua cho thấy, thực hiện Chiến lược CCTP theo Nghị quyết số 48, Nghị quyết 49-NQ/TW, các Kết luận số 79-KL/TW, số 92-KL/TW, số 84-KL/TW của Bộ Chính trị, nhiều chủ trương, nhiệm vụ lớn của CCTP đã được TAND đề xuất thể chế hóa trong Hiến pháp, pháp luật và được triển khai thực hiện nghiêm túc, nhất là trong lĩnh vực hình sự, dân sự, tố tụng tư pháp, tổ chức và hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng.

Mô hình tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của TAND tiếp tục được kiện toàn và có nhiều đổi mới theo hướng tiệm cận dần với mô hình tổ chức, hoạt động của một nền tư pháp hiện đại. Đội ngũ giữ chức danh tư pháp trong TAND được tăng cường cả về số lượng và nâng cao về chất lượng bước đầu đã đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ đặt ra.

Tiếp thu, kế thừa Nghị quyết 48, 49 của Bộ Chính trị về CCTP

Cũng theo báo cáo, hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội, các vi phạm pháp luật, tội phạm ngày càng gia tăng cả về số lượng quy mô và tính chất, mức độ, các tranh chấp cũng không ngừng tăng theo quy mô dân số và nền kinh tế hội nhập. Dưới tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc tiếp cận thành tựu của khoa học nói chung, khoa học pháp lý nói riêng trở nên thuận lợi, dễ dàng.

Bối cảnh thực tiễn này đặt ra yêu cầu cần tiếp tục có định hướng cải cách phù hợp để vừa giữ vững sự ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội vừa góp phần xây dựng nền tư pháp vì dân, thuận lợi cho nhân dân, nhân dân cảm thụ được công lý, giá trị văn minh của nền tư pháp hiện đại; nhân dân giám sát được hoạt động tư pháp; quyền con người, quyền công dân được tôn trọng và bảo vệ.

Để tiếp tục kế thừa, phát huy những thành tựu của CCTP, thực hiện tốt quyền tư pháp, bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân, xây dựng nền tư pháp Việt Nam “chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liên chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân”, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN đòi hỏi phải đánh giá thực tiễn, tổng kết lý luận từ đó đề ra những giải pháp, nhiệm vụ CCTP tại TAND trong thời gian tới.

Tại phiên họp, các đại biểu thống nhất thông qua Kế hoạch xây dựng Đề án, Đề cương Đề án, trong đó nhấn mạnh những vấn đề lớn của đề án cần tiếp tục phải nghiên cứu, đánh giá.

Tuy nhiên, việc thực hiện CCTP tại TAND theo Nghị quyết số 49-NQ/TW vẫn còn một số hạn chế, vướng mắc; một số vấn đề còn có nhận thức không thống nhất như: vị trí, vai trò “trung tâm” của Tòa án, xét xử là trọng tâm trong hoạt động tư pháp; Nội hàm của “tư pháp”, “quyền tư pháp”, “cơ quan tư pháp”, “cơ quan có hoạt động tư pháp” trong Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN;...

Các đại biểu thống nhất thông qua Kế hoạch xây dựng Đề án, Đề cương Đề án, trong đó nhấn mạnh những vấn đề lớn của Đề án cần tiếp tục phải nghiên cứu, đánh giá: Làm rõ nội hàm quyền tư pháp, chủ thể thực hiện quyền tư pháp và đặc trưng cơ bản của quyền tư pháp; Hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Tòa án để bảo đảm thực hiện nguyên tắc xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật;

Đảm bảo công khai, minh bạch và tạo thuận lợi cho nhân dân tiếp cận tư pháp; Đổi mới và hoàn thiện thủ tục tố tụng; Đổi mới và hoàn thiện cơ chế nhân dân tham gia vào hoạt động xét xử của Tòa án; Đổi mới cơ chế quản lý, đánh giá, tuyển chọn, bổ nhiệm, đào tạo, bồi dưỡng Thẩm phán, đề cao kỷ cương kỷ luật nội bộ; Xây dựng thiết chế để bảo vệ quyền uy tư pháp, bảo đảm chế độ, tiền lương, bảo vệ Thẩm phán;

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và sự giám sát của cơ quan dân cử; Xây dựng nền tảng hình thành Tòa án điện tử; Làm rõ cơ chế kiểm soát quyền lực giữa Tòa án và các cơ quan nhà nước khác; Xây dựng thiết chế bảo vệ Hiến pháp. Trên cơ sở đó tham mưu, hoạch định chính sách, định hướng về cải cách tư pháp tại Tòa án trong thời gian tới.

Tiếp thu các ý kiến đóng góp của các đại biểu, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Chánh án TANDTC đề nghị Tổ Biên tập xây dựng Đề án hoàn thiện Kế hoạch, Đề cương Đề án theo đúng tiến độ đề ra.