Du xuân khám phá chốn bồng lai tiên cảnh nơi “chàng Từ Thức gặp tiên”

Động Từ Thức trước kia có tên là động Bích Đào, nằm trong lòng một ngọn núi thuộc dãy Tam Điệp, tiếp giáp giữa huyện Kim Sơn (Ninh Bình) và huyện Nga Sơn (Thanh Hóa). Động được đánh giá là một trong những hang động đẹp nhất xứ Thanh và là nơi ghi dấu ấn về chứng tích cuộc tình duyên chốn tiên cảnh trong truyền thuyết.

Theo sử cũ chép, Từ Thức là người Tống Sơn (nay là huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá), là một nhân vật lịch sử có thật sinh sống dưới thời Trần, thế kỷ XIV, làm quan ở Tiên Du, Bắc Ninh. Ông nổi danh là người thông minh, ham học, làm quan song luôn có lòng thương dân. Ông thường dành lương bổng mua thóc gạo phát chẩn cho dân những năm đói kém mất mùa.

Tương truyền, Từ Thức vốn thích ngao du sơn thủy, thưởng ngoạn phong cảnh và làm thơ. Trong một lần đi chơi hội, Từ Thức khi thấy nhà chùa giữ lại một cô một cô gái xinh đẹp vì "tội" làm gãy cành hoa mẫu đơn, chàng đã cởi áo gấm xin chuộc tội thay nàng.

Du khách chiêm ngưỡng cảnh đẹp lung linh, huyền ảo của chốn tiên cảnh giữa nhân gian nơi “chàng Từ Thức gặp tiên”

Thời gian sau, Từ Thức từ quan về quê để vui thú non nước. Một hôm, trông ra cửa biển Thần Phù, chàng thấy có áng mây ngũ sắc kết thành hình hoa sen. Từ Thức một mình chèo thuyền ra phía ấy. Ðến chân một dãy núi cao ngất, chạy sát mặt biển, Từ Thức buộc thuyền lên bờ và trèo lên một mỏm đá cao, trông thấy một cái hang bên sườn núi và bước vào bên trong một hang động đây chính là hang thứ sáu trong ba mươi sáu động núi Phi Lai. Khi bước vào, chàng say đắm trước cảnh tiên bồng và biết được đây chính là nơi ở của nàng Giáng Hương- người con gái đánh gãy cành hoa mẫu đơn trong chùa ngày nọ. Nàng Giáng Hương mang ơn của Từ Thức nên đem lòng cảm kích, từ đó, chàng Từ Thức sánh duyên cùng nàng Giáng Hương.

Từ Thức ở được chừng một năm, có ý nhớ nhà, ngỏ lời với Giáng Hương muốn được về thăm quê. Cảm thông nỗi niềm của chồng, Giáng Hương chuẩn bị xe mây và trao cho chồng một phong thư. Khi đến quê, tất cả đều đổi thay, Từ Thức hỏi ra mới biết đã rất nhiều năm trôi qua. Chàng muốn trở lại cõi tiên với vợ nhưng xe mây đã biến mất, mở phong thư ra thì thấy lời từ biệt của Giáng Hương. Chàng buồn bã, thất vọng đi về phía núi Hoàng Sơn (Nông Cống – Thanh Hóa) rồi sau đó biệt tích. Từ đó, động Bích Đào còn có tên gọi là động Từ Thức.

Động Từ Thức dài khoảng 200m, rộng hàng nghìn m2, vòm hang chỗ cao nhất chừng 40 m. Khung cảnh bên trong và xung quanh động vẫn còn giữ được nét hoang sơ và thơ mộng. Động nằm trên sườn một ngọn núi đá nhỏ, xung quanh là cánh đồng lúa xanh ngút ngàn.

Lối vào động Từ Thức

Động được thiên nhiên ban tặng cho nhiều nhũ đá, người dân địa phương đã tưởng tượng ra những câu chuyện thần tiên như kho vàng, núi bạc, quần tiên tụ hội… gắn với từng mảng thạch nhũ khiến nhiều du khách thêm mê hoặc, cuốn hút. Dưới ánh điện màu càng làm cho hang núi thêm lung linh huyền ảo.

Khu động chính gồm có 2 phần: phần ngoài khá rộng, bên trên là mái trần hình vòng cung giống như một chiếc bát khổng lồ úp xuống. Bên dưới mái vòng cung là một nhũ đá mang hình dáng của trái đào tiên – vì vậy mà động trước đây có tên gọi là “Bích Đào”.

Nền đá bên dưới khá phẳng và nhẵn, đặc biệt vẫn còn lưu lại vết tích của đền thờ Từ Thức. Gần đó, những đụn nhũ thạch lấp lánh nhiều màu sắc: Nhũ thạch màu xanh chảy từ trên xuống với những hình tròn xếp chồng lên nhau được gọi là “kho tiền”; Nhũ thạch màu vàng giống như từng thỏi đá óng ánh màu hoàng kim được gọi là “kho vàng”; Nhũ thạch nhỏ hơn và có màu trắng toát được gọi là “kho muối”; còn nhũ thạch màu nâu bạc với những hòn đá mịn và gắn chặt vào nhau được gọi là “kho gạo”…

Dàn nhạc cụ bằng đá

Nhiều tảng đá có hình thù như những linh vật: con rồng biểu tượng cho “con lạc cháu rồng”, “trứng rồng lại nở ra rồng”; con rùa, con cóc, con voi,… Nhiều nhũ đá lại tựa như những bông hoa mẫu đơn, bông hoa quỳnh. Đặc biệt hoa mẫu đơn thì nhiều hơn cả vì trong truyền thuyết đây cũng là loài hoa làm nên cơ duyên chàng Từ Thức gặp Tiên.

Sâu hơn bên trong động là một ngã rẽ, tương truyền đó là đường lên cõi tiên của Từ Thức. Ở đây, ta sẽ thấy hình ảnh chàng Từ Thức đang nằm vắt tay suy ngẫm, bên cạnh đó là cảnh chàng bay lên trời. Trên đường là quán nghỉ chân bằng đá và những mắc treo áo và mũ – tất nhiên đều bằng đá. Cạnh đó là một ngã rẽ bí ẩn khác, theo hình xoáy ốc, được cho là “đường xuống Âm Phủ”.

Truyền thuyết Từ Thức lên tiên và đặc biệt là cảnh trí kỳ thú của động Bích Đào (nay là Động Từ Thức) đã từng là nơi hấp dẫn đối với nhiều tao nhân, mặc khách, nhiều nhân sĩ, hiền nhân như: Nguyễn Trung Nhạn, Lê Quý Đôn, Nguyễn Thượng Hiền, Huỳnh Thúc Kháng... Ở đây, ngay khi mới bước vào cửa động, du khách đã được chiêm ngưỡng bài thơ chữ Hán của Lê Quý Đôn khắc trên một phiến đá.

Nhiều nhũ đá tựa như những bông hoa quỳnh

Hơn 600 năm trôi qua, nhưng vẫn còn đó những vết tích của cuộc tình duyên: đó là buồng tắm của Giáng Hương, là thư phòng của Từ Thức, là những trái đào tiên, là vầng trăng và cả đôi chim thạch nhũ. Cảnh động huyền ảo, vừa phảng phất ý vị của chốn bồng lai tiên cảnh, vừa thấm đẫm cái tình của mối nhân duyên thơ mộng. Động Từ Thức là một trong số rất ít những chứng tích còn lại về cõi thần tiên trên nhân thế.

Mỗi năm, Động Từ Thức đón hàng vạn lượt khách tham quan, khám phá

Vì thắng cảnh đẹp hiếm thấy của động, năm 1992, Động Từ Thức được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích thắng cảnh cấp quốc gia. Động Từ Thức hiện là một trong những điểm du lịch nổi tiếng của huyện Nga Sơn. Mỗi năm, nơi đây đón hàng vạn lượt khách tham quan, khám phá.

Một số hình ảnh ghi nhận tại Động Từ Thức;