Nữ nghệ nhân và hành trình “giữ lửa” làng nghề trăm năm tuổi tại vùng đất Tây Đô

Âm vang từ làng nghề xưa

Sinh ra trong gia đình có nhiều đời gắn bó với nghề đan đát ở huyện Phước Long, Bạc Liêu cũ, ngay từ nhỏ, chị Trương Thị Bạch Thủy, Giám đốc HTX Mây tre đan Thủy Tuyết đã quen tay với chiếc rổ tre, cái nia, cái thúng. Mới 17 tuổi, chị đã mạnh dạn mở cơ sở sản xuất sản phẩm từ tre.

Nhưng biến động thị trường, sự cạnh tranh khốc liệt từ đồ nhựa giá rẻ khiến làng nghề mai một, chị buộc phải rẽ sang kinh doanh để mưu sinh. Dẫu vậy, trong lòng chị vẫn luôn canh cánh nỗi nhớ nghề.

“Mỗi lần nhìn thấy chiếc nia, chiếc giỏ tre là ký ức tuổi thơ ùa về. Tôi tự nhủ phải làm gì đó để nghề của ông bà không bị thất truyền”, chị Thủy bộc bạch.

Cơ hội đến khi xã Phú Tân (nay là Thuận Hòa, TP. Cần Thơ), quê nội của chị vẫn còn nhiều thợ Khmer khéo tay nhưng sản xuất nhỏ lẻ, thiếu đầu ra. Nắm bắt xu hướng người tiêu dùng quay lại với sản phẩm thân thiện môi trường, chị Thủy quyết định thành lập HTX Mây tre đan Thủy Tuyết, tạo cầu nối đưa nghề về đúng giá trị vốn có.

HTX trở thành mái nhà chung của hơn 30 xã viên và 60 phụ nữ Khmer lân cận. Nhờ đó, mỗi hộ bình quân có thu nhập 7–10 triệu đồng/tháng. Quan trọng hơn, nghề đan đát nay đã tìm lại được niềm tin và sức sống.

Trong gian trưng bày, hàng trăm mặt hàng được bày biện: từ giỏ xách, khay, hộp, đồ trang trí đến quà tặng du lịch… Những nan tre, nan mây tưởng chừng mộc mạc đã hóa thành sản phẩm tinh xảo, không chỉ được thị trường trong nước ưa chuộng mà còn vươn sang châu Âu, Thụy Sĩ, Lào.

“Địa phương vốn có nguyên liệu, có thợ giỏi, chỉ cần khéo léo sáng tạo và kết nối là sẽ tạo ra giá trị cao. HTX chính là chiếc cầu nối ấy”, chị Thủy chia sẻ.

Không dừng lại ở sản phẩm gia dụng, chị còn mạnh dạn thử nghiệm đưa tre vào công trình kiến trúc, tạo nên điểm nhấn văn hóa đặc sắc.

Khơi dậy sức sống mới

Làng nghề đan đát Phước Quới vốn có bề dày hơn 100 năm. Nhờ tâm huyết của chị Thủy, nơi đây nay không chỉ sản xuất hàng thủ công mà còn trở thành điểm du lịch cộng đồng. Du khách đến có thể tham quan, mua sắm, đồng thời trải nghiệm cách làm cốm dẹp, hòa mình trong điệu múa Romvong, nét văn hóa đặc trưng của người Khmer.

Trò chuyện với PV, ông Đỗ Thế Phú, một du khách đến từ phường Long Biên (TP. Hà Hội) chia sẻ: “Lần đầu tiên tôi đến miền Tây sông nước, được trải nghiệm thực tế tại làng nghề đan đát truyền thống của địa phương mà không phải qua màn ảnh nhỏ tivi. Tại đây, tôi và các con, cháu trong gia đình còn được trải nghiệm cách làm cốm dẹp, múa Romvong của đồng bào dân tộc Khemr hết sức thú vị. Nếu có điều kiện, tôi và gia đình nhất định sẽ quay lại đây để tìm hiểu sâu hơn làng nghề đan lát và văn hóa của người Khmer”.

Từ năm 2006, Nhà nước đã quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ thành lập HTX làng nghề với 126 hộ thành viên, đa số là người Khmer. Hiện toàn xã Thuận Hòa còn khoảng 80 hộ gia đình làm nghề, giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống, góp phần ổn định kinh tế.

Người “thổi hồn” vào mây tre

Để thay đổi được thói quen sản xuất sản phẩm truyền thống của bà con nơi đây, chị Thủy đã phải mất nhiều thời gian, công sức. Từ việc sản xuất 1 sản phẩm truyền thống phải tốn nhiều nguyên liệu, giá trị lợi nhuận rất thấp, dẫn đến đời sống kinh tế của người làm nghề gặp nhiều khó khăn. Nay bà con làng nghề đã chuyển sang những sản phẩm tặng phẩm, du lịch vừa ít tốn nguyên liệu, lại cho giá trị kinh tế cao gấp nhiều lần.

Từ việc biết cùng nhau làm du lịch, mang tính cộng đồng, kết nối, tạo nên không gian văn hóa đặc trưng làm điểm nhấn để du khách gần xa được thưởng thức trọn vẹn từ nét đẹp trong sinh hoạt, cho đến văn hóa ẩm thực, truyền thống của đồng bào Khmer ở Phước Quới.

Với những nỗ lực cống hiến của mình, chị Trương Thị Bạch Thủy đã vinh dự được công nhận là Nghệ nhân cấp quốc gia của ngành nghề mây tre đan.

Năm 2023, trong cuộc thi ý tưởng phụ nữ khởi nghiệp phát huy tài năng bản địa do Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tổ chức, chị Thủy và HTX mây tre đan Thủy Tuyết vinh dự đạt giải đặc biệt ở Hội thi cấp Vùng tổ chức tại tỉnh Bến Tre và giải Nhất cấp toàn quốc tổ chức tại Hà Nội.