Nhức nhối vấn nạn mua bán thông tin cá nhân

Bán thông tin cá nhân dễ như... bán rau

Thời gian qua, tình trạng mua bán dữ liệu cá nhân tại Việt Nam diễn ra phổ biến, công khai và có hệ thống. Điều này có lẽ ai cũng có thể nhận thấy khi liên tục điện thoại có những số lạ gọi tới mời chào mua đủ loại dịch vụ sản phẩm khác nhau. Thậm chí, nhiều dữ liệu về thông tin cá nhân bị rao bán bất hợp pháp trong thời gian dài, lặp đi lặp lại.

Việc mua bán này là “nguồn cơn” của vô số phiền toái mà không ít người đang gặp phải, khi liên tiếp bị đội quân bán hàng qua điện thoại (telesales) “khủng bố” mỗi ngày. Thực trạng thông tin cá nhân đang bị chuyển hóa thành “thông tin công cộng” khiến nhiều người hoang mang.

Thông tin cá nhân khi rơi vào tay kẻ xấu có thể trở thành công cụ cho các hành vi lừa đảo tinh vi. Theo ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc công nghệ của công ty NCS, các đối tượng xấu thường sử dụng thông tin chi tiết của nạn nhân để xây dựng kịch bản lừa đảo cụ thể, dẫn dắt nạn nhân vào các bẫy tinh vi như chương trình trúng thưởng, việc nhẹ lương cao, hay giả mạo người thân gặp tai nạn để chiếm đoạt tiền bạc. Sự trùng khớp của thông tin cá nhân và mức độ chi tiết của các cuộc lừa đảo khiến nhiều người dễ dàng "sập bẫy", dẫn đến thiệt hại lớn về tài chính và tinh thần.

Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Cục trưởng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) - Bộ Công an, cho biết, buôn bán dữ liệu cá nhân đang được tiến hành có hệ thống, có tổ chức. Bên bán thậm chí cam kết bảo hành, có khả năng cập nhật và trích xuất dữ liệu theo yêu cầu người mua. Trong một số trường hợp, giao dịch được thanh toán trực tiếp qua tài khoản ngân hàng, ghi rõ nội dung mua bán dữ liệu.

Ngoài ra, A05 cũng ghi nhận tình trạng không chỉ diễn ra đơn lẻ giữa các cá nhân, mà còn có sự tham gia của các công ty, tổ chức, doanh nghiệp. Một số công ty được thành lập mới, đầu tư xây dựng, vận hành hệ thống kỹ thuật chuyên thu thập trái phép dữ liệu cá nhân để kinh doanh thu lợi nhuận.

"Vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân trước thực trạng mua bán, sử dụng, trái phép như hiện nay đã được coi là vấn đề chủ quyền, an ninh dữ liệu", Cục trưởng A05 cho biết.

Tăng cường trách nhiệm từ doanh nghiệp và tổ chức

Tại kỳ họp thứ tám, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu đã đưa ra ý kiến đóng góp về dự thảo Luật Dữ liệu cá nhân, nhấn mạnh sự cần thiết có biện pháp ngăn chặn từ phía cơ quan chức năng và pháp luật.

Theo ông Tạ Đình Thi, đại biểu Quốc hội đoàn Hà Nội, dữ liệu hiện nay là một tài nguyên quý giá và cần quy định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của các cá nhân, tổ chức trong việc phát triển và bảo vệ dữ liệu. Ông cho rằng, dự thảo Luật Dữ liệu cá nhân cần bổ sung trách nhiệm và sự rõ ràng trong phân công quản lý Nhà nước về dữ liệu, nhằm tăng cường tính hiệu quả trong bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường cũng nhận định, cần thiết phải có quy định chi tiết hơn về dữ liệu cá nhân trong luật pháp, đặc biệt là xác định rõ loại dữ liệu nào được phép và không được phép khai thác. Hiện nay, mặc dù đã có hệ thống dữ liệu ở nhiều ngành khác nhau, nhưng việc chia sẻ và quản lý vẫn chưa được đồng bộ, gây khó khăn trong bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Theo đại biểu Nguyễn Việt Thắng, dự thảo Luật chưa quy định rõ trách nhiệm bảo đảm chất lượng dữ liệu và xử lý các mâu thuẫn giữa các cơ quan khi có sai lệch dữ liệu. Do đó, cần có cơ chế kiểm soát và giám sát chặt chẽ hơn để đảm bảo dữ liệu đưa vào hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia là chính xác, nhất quán, và đáp ứng yêu cầu bảo mật.

Người dân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân của chính mình. Các chuyên gia khuyến nghị mỗi cá nhân cần coi thông tin cá nhân như một tài sản quý giá, không nên dễ dàng cung cấp cho các bên thứ ba khi chưa được đảm bảo về tính bảo mật. Người dân cũng cần thận trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội, tránh truy cập vào các đường dẫn lạ và báo cáo cho cơ quan chức năng khi phát hiện dữ liệu của mình bị lộ.