Người “kể chuyện” trên thổ cẩm ở làng Kon Kơ Tu

Ngôi làng cổ Kon Kơ Tu vẫn giữ được vẻ yên bình, hoang sơ với những ngôi nhà sàn truyền thống, cùng nền văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Ba Na. Nhà của bà Y Yin nằm cạnh nhà Rông, nơi diễn ra các hoạt động văn hóa của làng. Tại đây, bà Y Yin thường xuyên miệt mài bên khung cửi, đôi tay khéo léo và nhịp nhàng tạo nên những sản phẩm thổ cẩm không chỉ đẹp mắt mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc.

Bà Y Yin chia sẻ, từ khi còn nhỏ, bà đã có niềm đam mê mảnh liệt với nghề dệt. Mỗi khi nhìn mẹ dệt, bà đều chăm chú học hỏi, từ những thao tác đơn giản nhất cho đến những kỹ thuật phức tạp. Không chỉ học hỏi, bà còn sáng tạo và phát triển kỹ thuật dệt của riêng mình, biến mỗi tấm thổ cẩm thành một tác phẩm nghệ thuật đầy ý nghĩa.

Điều đặc biệt tạo nên sự khác biệt cho bà Y Yin chính là khả năng "kể chuyện" qua từng tấm thổ cẩm. Bên cạnh các sản phẩm phục vụ đời sống, bà còn nhận đặt hàng dệt những tấm thổ cẩm có những câu chuyện đặc biệt được khắc họa sinh động qua các hoa văn. Những câu chuyện này thường là những truyện cổ tích, truyền thuyết gắn liền với văn hóa Ba Na, kể về các anh hùng, sự kiện lịch sử, thần linh, và những hình ảnh về thiên nhiên và cuộc sống của con người. Những câu chuyện này luôn kết thúc có hậu, mang nhiều bài học về nhân nghĩa, lòng yêu thương và sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác.

Một trong những câu chuyện nổi bật mà bà Y Yin thường kể là về ba anh em Thớt, Mèo đen và Cây củi trong hành trình tìm mẹ. Câu chuyện, với những tình tiết ly kỳ, hấp dẫn, đã được bà dệt nên qua những họa tiết sinh động trên thổ cẩm, mang lại một bài học về sự đoàn kết và niềm hy vọng.

Chia sẻ về công việc dệt thổ cẩm, bà Y Yin cho biết, mỗi chiếc thổ cẩm "biết kể chuyện" phải mất rất nhiều công sức và tâm huyết. Trung bình một tấm thổ cẩm dài khoảng 4m, và bà mất từ 2 đến 3 tuần để hoàn thiện. Mặc dù tiền công không nhiều, chỉ đủ để trang trải cuộc sống, nhưng bà Y Yin vẫn tiếp tục với nghề như một cách để gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc Ba Na. Bà hy vọng rằng nghề dệt thổ cẩm sẽ được duy trì và phát triển, và thế hệ trẻ sẽ tiếp tục truyền lại nghề này cho những thế hệ sau.

Những sản phẩm thổ cẩm của bà Y Yin không chỉ được du khách ưa chuộng mà còn giúp làng Kon Kơ Tu ngày càng nổi tiếng. Thổ cẩm của bà không chỉ là những sản phẩm trang trí mà còn là những câu chuyện sống động về văn hóa Ba Na. Các sản phẩm của bà đã góp phần quảng bá du lịch và giúp người dân địa phương phát triển kinh tế thông qua việc bán thổ cẩm tại các cửa hàng và điểm du lịch trên địa bàn tỉnh.

Ngoài việc dệt thổ cẩm, bà Y Yin còn tích cực tham gia vào công tác truyền dạy nghề cho các thế hệ trẻ tại làng. Nhờ sự nhiệt tình của bà, hiện nay làng Kon Kơ Tu có rất nhiều phụ nữ trẻ biết dệt thổ cẩm. Các sản phẩm thổ cẩm của làng luôn xuất hiện rực rỡ trong các dịp lễ hội và cuộc thi, mang lại một không khí vui tươi và đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

Nghề dệt thổ cẩm của người Ba Na, với những hoa văn tinh xảo và những câu chuyện ý nghĩa, đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2023. Chính quyền xã Đăk Rơ Wa hiện đã phối hợp với các nghệ nhân để mở các lớp tập huấn dạy nghề dệt thổ cẩm miễn phí cho cộng đồng.

Bà Y Yin cùng các nghệ nhân gạo cội khác đã trở thành những người “truyền lửa” giúp nghề dệt thổ cẩm phát triển mạnh mẽ, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Ba Na.

Dù tuổi đã cao, bà Y Yin vẫn tiếp tục dệt thổ cẩm, gửi gắm trong từng tấm vải bao tâm huyết và tình yêu với nghề. Nhìn những tấm thổ cẩm đầy màu sắc trên tay bà, chúng tôi cảm nhận được sự kiên trì, đam mê và tình yêu với văn hóa dân tộc Ba Na. Nghề dệt thổ cẩm không chỉ là một phần của quá khứ, mà còn là niềm hy vọng cho tương lai, khi thế hệ trẻ tiếp bước và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống này.

Với sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và sự nỗ lực của nghệ nhân như bà Y Yin, thổ cẩm Ba Na sẽ không chỉ tiếp tục được gìn giữ mà còn phát triển mạnh mẽ, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của cộng đồng và là món quà quý giá cho du khách khắp nơi.