Nga lao đao vì dầu thô mất giá

Ngay sau khi đón mừng Năm mới, người Nga đã phải quay trở lại với một thực tế phũ phàng, khi giá dầu thô thế giới đang từ 115 USD/thùng hồi tháng 6/2014 đã rơi xuống dưới mức 33 USD/thùng trong phiên giao dịch ngày 11/1. Nga dường như đang tiến gần hơn đến kịch bản “tồi tệ” khi giá dầu chỉ còn 20 USD/thùng như dự đoán của Goldman Sachs đưa ra trước đó. Đối với một quốc gia mà dầu thô là nguồn thu nhập chiếm đến 50% ngân sách và chiếm đến 40% tổng kim ngạch xuất khẩu, thì đây thực sự là một cơn ác mộng. 

Giá dầu lao dốc cùng lệnh trừng phạt của phương Tây khiến kinh tế Nga nguy khốn.

Đây cũng là một bài toàn nan giải đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Về tài chính, vào lúc các chi phí quân sự của Nga gia tăng, nhất là kể từ khi Moskva mở chiến dịch oanh kích tại Syria với mục đích tiêu diệt tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, chính quyền Putin không thể hài lòng khi thấy giá dầu đã mất đến 70% giá trị so với thời điểm 18 tháng trước đây. Chính vì vậy trong năm 2015, mức sản xuất dầu thô của Nga đã tăng kỷ lục, đạt ngưỡng hơn 10,7 triệu thùng/ngày. 

Theo đánh giá của một số chuyên gia, trong giả thuyết giá dầu trên thế giới chỉ còn dao động ở khoảng 30 USD/thùng thì ngân sách của Chính phủ Nga chỉ có thể đủ sức chịu đựng trong một năm. Hồi giữa năm 2014, hai quỹ đầu tư nhà nước của Nga ước tính con số ngân sách vào khoảng 180 tỷ USD, khi đó giá dầu thô còn ở mức cao 110 USD/thùng. Nhưng đến cuối năm 2015, khối tài sản đồ sộ đó vơi đi mất 50 tỷ USD. Bên cạnh đó, Moskva còn phải nhanh chóng tìm được 1.000 tỷ ruble, tương đương với 1,2% GDP, để trả nợ cho Ngân hàng phát triển Nhà nước VEB đã làm ăn thua lỗ trong năm. 

Về chính trị, nước Nga sẽ bầu lại tổng thống vào năm 2018. Ông Vladimir Putin chắc chắn không muốn để lại hình ảnh một vị tổng thống kết thúc nhiệm kỳ thứ ba trong cơn suy thoái. Hơn nữa, theo phân tích của chuyên gia về các nền kinh tế đang trỗi dậy Christopher Granville, giám đốc cơ quan tư vấn đầu tư của nước Anh Trusted Sources, số tiền trên dưới 100 tỷ USD Nga còn giữ được trong hai quỹ đầu tư nhà nước là “lá bùa hộ mạng” của ông Putin, cho phép ông “thoải mái” bước ra tranh cử thêm một nhiệm kỳ tổng thống thứ tư. Nói cách khác, theo ông Granville, bằng mọi giá chính quyền của ông Putin phải giữ cho bằng được khoản dự trữ hơn 100 tỷ USD cuối cùng nói trên. 

Trong khi đó, theo đánh giá của cơ quan tư vấn Trusted Sources, chỉ cần giá dầu ở vào khoảng 50 USD/thùng, ngân sách của Nga ước tính tăng thêm tương đương tới 3% GDP. Trong kịch bản này, Moskva còn hy vọng đi vay tín dụng và trích từ quỹ dự trữ quốc gia để trang trải các phí tổn chi tiêu. Nhưng tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước sẽ tăng lên tới khoảng 5% so với GDP nếu như giá dầu chỉ còn 30 USD/thùng. Trong trường hợp tồi tệ như vậy, điện Kremlin bắt buộc phải tăng thuế và cắt giảm chi tiêu. Cả hai giải pháp đó cùng không có lợi cho ông Putin, khi nước Nga bước vào mùa vận động tranh cử. Không một chính trị gia nào lại tăng thuế khi sắp ra tranh cử thêm một nhiệm kỳ. Còn giải pháp cắt giảm chi tiêu công cộng thì sẽ càng đẩy nhanh cỗ xe kinh tế vào suy thoái. 

Lối thoát còn lại của Nga sẽ là huy động vốn tư nhân và quốc tế, hoặc tư hữu hoá các doanh nghiệp nhà nước. Nhưng theo giới quan sát, hai con đường này không chắc sẽ đem lại kết quả như mong đợi. Do thứ nhất, Nga vẫn còn đang trong giai đoạn bị quốc tế trừng phạt, không mấy ai hào hứng đầu tư vào đất nước của ông Putin. Lý do thứ hai là mọi người chờ đợi giá dầu còn giảm thì đồng ruble và kinh tế Nga sẽ đổ dốc theo, vì vậy đầu tư vào thị trường Nga lúc này hay cho Moskva mượn vốn là một tính toán kém khôn ngoan.