Bỏ biên chế: “Luật chơi mới” của ngành giáo dục

Bỏ biên chế - “luật chơi mới” của ngành giáo dục

Chia sẻ về vấn đề này, TS Giáp Văn Dương – người sáng lập trường học trực tuyến GiapSchooll đưa quan điểm: “Tôi cho rằng đây là một "luật chơi mới" của ngành giáo dục. Để công bằng, luật chơi này cần được áp dụng cho mọi viên chức của ngành giáo dục, từ Bộ trưởng đến các cán bộ quản lý, chứ không chỉ áp dụng cho giáo viên”.

Bỏ biên chế được cho là bước đi táo bạo của ngành giáo dục. Ảnh Hải Nam.

Từ góc nhìn dài hạn, TS Dương cho rằng: “Bỏ biên chế, nhưng cách thức thực hiện cụ thể thì phải cân nhắc và làm thật chi tiết, minh bạch, rõ ràng mới có thể mang lại kết quả tốt. Vậy vì sao tôi ủng hộ bỏ biên chế suốt đời, không chỉ trong ngành giáo dục mà còn mọi ngành nghề khác?”.

Hiện nay xu thế bỏ biên chế là một xu hướng trên thế giới. TS Dương dẫn chứng: “Thống kê cho thấy, một người Mỹ trung bình đổi việc 15 lần trong cuộc đời họ. Ở Việt Nam, giới trẻ, đặc biệt là những người làm ngoài ngành giáo dục cũng thay đổi công việc thường xuyên. Chính sự thay đổi này làm cho họ trở nên năng động và phát triển năng lực cá nhân. Vì thế, không có lý do gì để một người cả đời chỉ làm một việc, chỉ vì người đó làm trong ngành giáo dục”.

Việt Nam hiện có 11 triệu người ăn lương ngân sách. Đây là con số quá lớn, không ngân sách nào gánh được. Do đó, về lâu dài cần giảm và tiến tới loại bỏ chế độ công chức suốt đời của tất cả các ngành, tất cả các cấp bậc, chứ không chỉ với giáo viên và với giáo dục.

"Với một nước, tôi cho rằng chỉ cần khoảng mươi người có biên chế suốt đời là đủ. Đó là ai? Theo thông lệ của thế giới thì đó là những thẩm phán của Tòa án tối cao, những người được lựa chọn kỹ càng, có biên chế suốt đời để không tránh bị tác động của bên ngoài, để luôn cất lên tiếng nói độc lập trong việc bảo vệ công lý và diễn giải hiến pháp. Còn lại, tất cả các công chức nhà nước, trên nguyên tắc đều có thể chuyển qua hợp đồng làm việc hết", TS Dương nhấn mạnh.

Bỏ biên chế tạo điều kiện cho giáo viên trẻ có cơ hội việc làm

Bỏ chế độ biên chế sẽ tạo điều kiện cho những giáo viên trẻ mở rộng cơ hội tìm kiếm việc làm trong hệ thống giáo dục. Các giáo viên giỏi có được chỗ làm tốt tương xứng, nhờ đó mà tăng thu nhập.

Hình ảnh TS Giáp Văn Dương phát biểu tại một buổi hội thảo. Ảnh Ngô Chuyên.

“Nhìn vào thang bậc lương tôi thấy, mức lương công chức hiện rất thấp. Muốn có thu nhập cao hơn, tôi cho rằng bám chặt vào biên chế thì không phải là cách đúng. Ngân sách có hạn, lương quy định theo bậc chỉ có thế. Muốn lương cao, phải nâng cao năng lực, phải chấp nhận cạnh tranh, phải sang khu vực tư nhân, khu vực quốc tế. Mà muốn như vậy thì phải thoát khỏi ràng buộc về biên chế”, TS Dương cho hay.

Bên cạnh đó, bỏ biên chế cũng là cách làm cho các giáo viên trẻ có thêm cơ hội làm việc trong hệ thống giáo dục thay vì mòn mỏi chờ đợi. Những giáo viên trẻ này sẽ thay thế cho các giáo viên không còn phù hợp, những người ngoài một suất biên chế ra chẳng còn gì khác, kiến thức và phương pháp giảng dạy đã lạc hậu.

TS Dương phân tích: “Quan sát các ngành nghề khác nhau tôi thấy, khi được tự chủ, khi có cạnh tranh, khi dứt bỏ được thói quen bám chặt vào biên chế nhà nước, thì thu nhập của người lao động cao hơn hẳn. Vì thế, tôi cho rằng bãi bỏ biên chế trọn đời sẽ tạo điều kiện nâng cao năng lực, thúc đẩy cạnh tranh và do đó nâng cao thu nhập cho nhà giáo”.

Ngoài ra, TS Dương cũng đề cập đến vấn đề các giáo viên ở vùng sâu vùng xa, vùng khó khăn. Ông nói: “Sẽ có người lập luận, đã ở vùng khó khăn, chả được gì, đến cái biên chế cũng không được thì có phải là bất công không. Tôi cho như thế là không nhìn thẳng vào bản chất vấn đề. Nếu biết người ta ở vùng sâu vùng xa, biên giới hải đảo, những nơi khó khăn không ai muốn đến, thì làm việc phải có thời hạn, ba năm thôi chẳng hạn, để họ về, họ tìm chỗ khác tốt hơn. Chứ dùng biên chế để bắt họ làm việc ở đó cả đời thì không phải là giúp họ, mà thực sự là đang lợi dụng họ”.

“Còn chuyện lương hưu cũng nhiều người tâm tư, thì tôi cho rằng đó là câu chuyện của bảo hiểm xã hội. Bao nhiêu người ở khu vực tư nhân, bao nhiêu giáo viên tư thục và quốc tế, họ không có biên chế, nhưng họ đóng bảo hiểm xã hội, nên vẫn sẽ có lương hưu”, TS Dương nhấn mạnh.

Như thế, rào cản của việc bỏ chế độ biên chế suốt đời với giáo viên này, chủ yếu là rào cản tâm lý, và lo ngại rằng sẽ xảy ra chuyện không công bằng, sẽ không minh bạch khi thực hiện, chứ không phải là bản thân việc bỏ biên chế hay không. Đó chỉ là những vấn đề kỹ thuật, có thể giải quyết được.

Bỏ biên chế phải cải cách đồng bộ cách thức quản lý giáo dục

Hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm về số phận của ngôi trường trước sự phán xét của người dân và xã hội thông qua hành động lựa chọn của họ. Ảnh Ngô Chuyên.

Chia sẻ về vấn đề bỏ biên chế trong giáo viên, TS Nguyễn Khánh Trung, Viện Nghiên cứu phát triển giáo dục IRED nói: “Để làm được điều này, Bộ GD-ĐT không chỉ cải cách chế độ liên quan đến giáo viên, mà phải cải cách đồng bộ cách thức quản lý trong giáo dục hiện nay. Khuynh hướng cải cách này đang xảy ra tại nhiều nước trên thế giới, đồng thời họ cũng áp dụng hình thức quản lý theo cơ chế thị trường để tạo động lực cho sự phát triển của hệ thống giáo dục”.

“Nếu sự điều tiết của thị trường chủ yếu dựa trên chất lượng sản phẩm và giá cả, thì trong giáo dục, sự điều tiết dựa trên sự chọn lựa của người dân và chất lượng của dịch vụ được cung cấp”, TS Trung phân tích.

Bên cạnh đó, TS Trung cũng đề cập đến vấn đề ngân sách mà nhà nước sẽ cung cấp cho các trường. Ông nhấn mạnh: “Ngân sách nhà nước rót vào nhiều hay ít phụ thuộc vào sự lựa chọn của người dân đối với cơ sở giáo dục đó. Bởi trường nào đào tạo chất lượng, tận tình thì người dân sẽ chọn nhiều và nếu đào tạo không hiệu quả thì sẽ không được lựa chọn và tự ắt sẽ đóng cửa”.

Để làm được điều này, Hiệu trưởng phải được phân quyền như chủ một doanh nghiệp, có quyền tuyển người và bố trí người để thực hiện những chiến lược của trường mình, tạo ra dấu ấn cá nhân, tạo ra nhãn mác cho trường.

“Tất nhiên, Hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm về số phận của ngôi trường trước sự phán xét của người dân và xã hội thông qua hành động lựa chọn của họ”, TS Trung đưa ra ý kiến.