Ban hành Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP: Bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi trẻ em

Nghị quyết được công bố với sự tham gia của các đại diện Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam, Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc – KOICA, Hội Bảo vệ Quyền trẻ em Việt Nam; các chuyên gia pháp lý đại diện của Đại sứ quán Pháp, đại sứ quán Đức; đại diện Cơ quan phòng chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC); đại diện của các tổ chức quốc tế ISDS, Oxfam, save the childlren, UN Women, UNFPA, UNDP và các tổ chức quốc tế khác.

Theo PGS, TS. Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Ban Cán sự Đảng, Chánh án TANDTC, để triển khai thi hành Bộ luật Hình sự và Nghị quyết số 41 của Quốc hội, TANDTC đã ban hành Quyết định số 151/QĐ-TANDTC ngày 09/8/2017. Theo đó, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của TANDTC là công tác bảo đảm áp dụng thống nhất Bộ luật Hình sự năm 2015 và Nghị quyết số 41 trong xét xử.

Bà Rana Flowers - Trưởng Đại diện UNICEF Việt Nam: Nghị quyết đã tạo nên một cơ sở pháp lý mạnh mẽ hơn để bảo vệ một cách công bằng cho cả trẻ em

Thực hiện nhiệm vụ được giao, đáp ứng nhu cầu thực tiễn, ngày 14/10/2019, TANDTC đã ban hành, công bố Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP ngày 01/10/2019 của Hội đồng Thẩm phán về hướng dẫn áp dụng quy định tại các Điều 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147 của BLHS và việc xét xử vụ án xâm hại tình dục người dưới 18 tuổi, nhằm thông tin sâu rộng các nội dung hướng dẫn của Nghị quyết đến các Thẩm phán, cán bộ, công chức Tòa án để nghiêm túc thực hiện; đồng thời, giới thiệu Nghị quyết đến các cơ quan, tổ chức và nhân dân để theo dõi, giám sát. Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 05/11/2019.

Sự kiện đã gây chú ý và nhận được nhiều ý kiến đánh giá cao từ các đại diện của các tổ chức quốc tế trong và ngoài nước, hoan nghênh vai trò TANDTC về việc ban hành Nghị quyết, đồng thời ủng hộ và cam kết mạnh mẽ với TANDTC trong việc tăng cường bảo vệ mọi trẻ em khỏi xâm hại tình dục, cũng như tăng cường tiếp cận công lý cho trẻ em.

Tạo cơ sở pháp lý mạnh mẽ, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của trẻ em

Theo Bà Rana Flowers - Trưởng Đại diện UNICEF Việt Nam, Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán được công bố là một bước tiến mới. Với việc định nghĩa chi tiết nhiều hình thức xâm hại tình dục và tình tiết tăng nặng, sử dụng ngôn ngữ trung lập về giới, Nghị quyết đã tạo nên một cơ sở pháp lý mạnh mẽ hơn để bảo vệ một cách công bằng cho cả trẻ em gái và trẻ em trai dưới 18 tuổi khỏi xâm hại tình dục, tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hòa, Chủ tịch Hội Bảo vệ Quyền trẻ em Việt Nam: Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TANDTC rất có giá trị, cả trong phòng ngừa và phòng chống các tội xâm hại tình dục trẻ em.

Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thanh Hòa cho biết: Nghị quyết rất có giá trị, cả trong phòng ngừa và phòng chống các tội xâm hại tình dục trẻ em, từ đó bảo vệ tốt nhất cho quyền lợi của trẻ em. Một số điều quy định trong Nghị quyết có tác dụng cả trong việc giáo dục cho các em, để từ đó các em có ý thức tự bảo vệ bản thân. Ngoài ra, còn ngăn chặn, phòng ngừa những hành vi vi phạm các quy định trong BLHS.

Việc ban hành Nghị quyết cũng là cách cho những người lớn nhận thức được, nếu như ai đó có các ý định mà xâm hại tình dục trẻ em thì đó là hành vi phạm tội hình sự.

"TANDTC ban hành Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của trẻ em ở Việt Nam. Nghị quyết này cũng đã tổng hợp nhiều kinh nghiệm của quốc tế. Tất cả những hành vi xâm hại tình dục đối với trẻ em đều phải được hình sự hóa, phải được xử lý… Cùng với đó, quá trình lấy lời khai của trẻ em phải được tiến hành một cách nhậy cảm để làm sao tránh được sang chấn tâm lý đối với trẻ em.", bà Audrey-Anne Rochelemagne, Tùy viên Quản trị và Pháp quyền, Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam nhấn mạnh.

Dưới góc độ của Cơ quan phòng chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) tại Việt Nam, Bà Nguyễn Nguyệt Minh đánh giá: Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP không chỉ có ý nghĩa rất là quan trọng trong xử lý các vụ án xâm hại tình dục người dưới 18 tuổi mà nó còn có ý nghĩa rất quan trọng đối với các vụ xâm hại tình dục nói chung. Trong đó, một số điều nêu chi tiết và cụ thể về các hành vi dâm ô không chỉ có đối với trẻ em nữ mà còn có cả đối với trẻ em nam.

TANDTC đã thể hiện việc tiếp thu các kinh nghiệm, thực tiễn những chuẩn mực của quốc tế trong lĩnh này. Điều này rất đáng biểu dương và khen ngợi sự nỗ lực của TANDTC cũng như các cơ quan của Việt Nam trong việc soạn thảo ra Nghị quyết này.

Tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn xét xử

Bà Rana Flowers cho rằng: “Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng vì các định nghĩa các tội phạm tình dục học trong luật có ảnh hưởng trực tiếp đến cách thức mà điều tra viên, kiểm sát viên và Thẩm phán xử lý các vụ việc xâm hại tình dục trẻ em. Tôi tin tưởng rằng những biện pháp mới này sẽ góp phần tăng cơ hội đưa lại kết quả xét xử công bằng và đúng đắn, đảm bảo rằng kẻ phạm tội xâm hại người chưa thành niên được đưa ra ánh sáng của công lý”.

Nghị quyết đã truyền tải tới mọi người dân một thông điệp rõ ràng về những hành vi có thể được chấp nhận và những hành vi không thể chấp nhận, từ đó ảnh hưởng đến việc trẻ em gái và trẻ trai là nạn nhân của xâm hại tình dục có tố giác tội phạm để đòi hỏi công lý được thực thi hay không.

Bà Audrey-Anne Rochelemagne- Tùy viên Quản trị và Pháp quyền, Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam

Theo bà Nuyễn Thị Thanh Hòa, hành vi dâm ô, hành vi quan hệ tình dục khác, bộ phận nhậy cảm… được giải thích khá là chi tiết và đầy đủ trong Nghị quyết này. Đây cũng là những khái niệm nếu mà không được giải thích cụ thể sẽ gặp nhiều vướng mắc trong quá trình tố tụng, đặc biệt trong thực tiễn xét xử. Ngoài ra, Nghị định còn giúp cho các cơ quan tố tụng thực hiện tốt việc đưa xét xử các vụ án xâm hại trẻ em, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của trẻ em, người chưa thành niên.

Bà Nguyễn Nguyệt Minh nhấn mạnh: "Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP là một Nghị quyết rất tiến bộ, nó đã trả lời được rất nhiều câu hỏi đã và đang đặt ra bởi thực tiễn trong việc xử lý và xét xử các vụ án xâm hại tình dục nói chung và các vụ án xâm hại tình dục với người dưới 18 tuổi nói riêng".

Trong Nghị quyết này có nhiều nội dung liên quan để tổ chức xét xử các vụ án xâm hại tình dục đối với người dưới 18 tuổi. Các nguyên tắc xử lý, hay các lưu ý đối với các Thẩm phán, cũng như với các cơ quan tiến hành tố tụng cần phải phải áp dụng một cách rõ ràng và cụ thể khi xem xét đưa ra xét xử các vụ án xâm hại tình dục là rất tiến bộ.

“Tuy nhiên tôi mong muốn một ngày nào đó, các nội dung Nghị quyết này sẽ được áp dụng không những chỉ với các vụ án xâm hại tình dục, với người dưới 18 tuổi mà còn đối với tất cả các đối tượng là nạn nhân của xâm hại tình dục khác nữa, như trên 18 tuổi. Bởi vì, trên thực tế kinh nghiệm quốc tế cũng như các nghiên cứu quốc tế cho thấy nạn nhân bị xâm hại tình dục là các đối tượng người trên hoặc dưới 18 tuổi đều là những người chịu những tổn hại về sức khỏe, thể chất tinh thần rất lớn”, bà Minh cho hay.

Bà Nguyễn Nguyệt Minh, Quyền phụ trách Cơ quan phòng chống ma túy và Tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) tại Việt Nam cho rằng, TANDTC đã thể hiện sự tiếp thu các kinh nghiệm, thực tiễn những chuẩn mực của quốc tế trong lĩnh này

Theo PGS, TS. Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Ban Cán sự Đảng, Chánh án TANDTC thì trong thời gian qua, tình trạng tội phạm xâm hại tình dục, đặc biệt là các tội về xâm hại tình dục đối với trẻ em diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng, nhiều vụ việc nghiêm trọng xảy ra gây bức xúc trong dư luận xã hội. Bên cạnh đó, việc triển khai các quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, các đạo luật có liên quan và các hướng dẫn thi hành trong thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử cũng phát sinh một số khó khăn, vướng mắc.

Để có cơ sở pháp lý nhằm xử lý ngày càng có hiệu quả loại tội phạm này, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã sửa đổi, bổ sung một số nội dung liên quan đến các tội xâm phạm tình dục như làm rõ về chủ thể phạm tội; cụ thể hóa hành vi phạm tội; mở rộng nội hàm khái niệm “giao cấu”, bổ sung trường hợp “thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác”; sửa đổi, bổ sung một số tình tiết định khung tăng nặng đối với nhóm tội này và bổ sung Tội sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm (Điều 147) nhằm hình sự hóa hành vi lôi kéo, dụ dỗ, ép buộc người dưới 16 tuổi trình diễn khiêu dâm hoặc trực tiếp chứng kiến việc trình diễn khiêu dâm dưới mọi hình thức…