16 nguyên nhân dẫn tới những vi phạm trong mua sắm vật tư chống dịch tại Bộ Y tế

Vừa làm vừa… rút kinh nghiệm

Về khách quan, theo cơ quan thanh tra, quy định của pháp luật hiện hành chưa bao quát hết các tình huống ứng phó với bùng phát nhanh của dịch bệnh, quy định về mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế trong tình huống cấp bách trong phòng, chống dịch chưa cụ thể và đồng bộ, có bất cập và nhiều khó khăn, vướng mắc, dẫn đến những hạn chế, sai sót về trình tự, thủ tục khó tránh khỏi trong quá trình thực hiện mua sắm trang thiết bị, vật tư Y tế, sinh phẩm kít xét nghiệm phòng, chống dịch.

“Trong bối cảnh công tác phòng, chống dịch bệnh Covid 19 chưa từng có tiền lệ trên thế giới cũng như ở Việt Nam, ngành y tế phải vừa làm vừa rút kinh nghiệm, điều chỉnh, bổ sung chính sách cho phù hợp”, Thanh tra Chính phủ cho biết.

Ảnh minh hoạ.

Bên cạnh đó, thiết bị, vật tư y tế, sinh phẩm, kít xét nghiệm và vật tư y tế tiêu hao là loại hàng hóa đặc thù, đa dạng về chủng loại, mẫu mã, thế hệ công nghệ luôn thay đổi, cập nhật, giá cả phụ thuộc vào hàm lượng, quy cách đóng gói, mục đích sử dụng, hãng, nước sản xuất,... nên công tác quản lý gặp khó khăn, cơ quan quản lý chưa theo kịp sự phát triển của khoa học kỹ thuật.

Thanh tra Chính phủ còn cho biết, dịch bệnh bùng phát trên quy mô toàn cầu dẫn đến nhu cầu khẩn cấp của tất cả các nước về trang thiết bị, vật tư y tế, hóa chất, sinh phẩm, kít xét nghiệm dùng cho phòng, chống dịch bệnh; nguồn hàng cung ứng trở lên khan hiếm, giá cả biến động liên tục trong thời gian ngắn, gây khó khăn trong công tác mua sắm.

Thêm vào đó, Luật Đấu thầu chưa đầy đủ, chưa hoàn thiện, chưa quy định cụ thể thế nào là “trường hợp cấp bách” nên khi xảy ra dịch Covid-19 chưa có sự nhất quán trong chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện (trong cùng đợt mua sắm, có gói thầu áp dụng hình thức chỉ định thầu, có gói thầu áp dụng hình thức mua sắm trực tiếp hoặc đấu thầu rộng rãi).

Địa phương không có thông tin doanh nghiệp được cấp phép nhập khẩu

Một trong những nguyên nhân chính, chủ quan dẫn tới hàng loạt vi phạm trong công tác mua sắm vật tư y tế phòng chống dịch được Thanh tra Chính phủ chỉ ra là Bộ Y tế chưa kịp thời có các biện pháp, giải pháp công khai, minh bạch thông tin về các doanh nghiệp được cấp giấy phép nhập khẩu, giá nhập khẩu TTBYT.

Theo Thanh tra Chính phủ, Bộ Y tế là cơ quan quản lý nhà nước duy nhất cấp giấy phép nhập khẩu TTBYT cho các doanh nghiệp. Việc chưa kịp thời có các biện pháp, giải pháp công khai, minh bạch thông tin về các doanh nghiệp dẫn tới các địa phương, cơ sở y tế không có thông tin hoặc không tiếp cận được thông tin doanh nghiệp nhập khẩu TTBYT để gửi báo giá phục vụ xây dựng giá kế hoạch mua sắm.

“Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc các doanh nghiệp gửi báo giá đến để làm cơ sở tham khảo xây dựng giá kế hoạch mua sắm TTBYT hầu hết không phải là doanh nghiệp nhập khẩu trực tiếp TTBYT, nên khi trúng thầu đều mua qua doanh nghiệp trung gian hoặc mua lại của doanh nghiệp đã được Bộ Y tế cấp giấy phép nhập khẩu, sau đó cung cấp cho cơ sở y tế, dẫn đến giá TTBYT các cơ sở y tế mua thường cao hơn nhiều lần so với giá TTBYT nhập khẩu sau thuế”, Thanh tra Chính phủ cho biết.

Bên cạnh đó, theo cơ quan thanh tra, Bộ Y tế triển khai thực hiện quy định về kiểm định trang thiết bị y tế theo Nghị định số 169/2018/NĐ-CP ngày 31/12/2018 của Chính phủ còn chưa đồng bộ, kịp thời.

Tại thời điểm thanh tra, hầu hết các bệnh viện vẫn đang thực hiện đấu thầu mua hóa chất, công ty trúng thầu hóa chất đặt máy hoặc cho mượn máy để làm xét nghiệm. Mặc dù hình thức này không có trong quy định hiện hành của pháp luật về quản lý sử dụng tài sản công nhưng không phải là hình thức cấm không được thực hiện. Tuy nhiên, vẫn nảy sinh vấn đề giữa Bảo hiểm xã hội Việt Nam và ngành y tế về thanh toán dịch vụ kỹ thuật đối với hình thức nêu trên. Trong khi đó, gần 4 năm qua (từ ngày 28/9/2018 Thông tư số 15/2007/TT-BYT ngày 12/12/2007 của Bộ Y tế hết hiệu thi hành), Bộ Y tế chưa tham mưu, ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định, hướng dẫn cụ thể về quyền tự chủ trong liên doanh, liên kết, góp vốn, thuê tài sản đề thực hiện các hoạt động chuyên môn theo chức năng, nhiệm vụ được giao và hoạt động dịch vụ theo yêu cầu, đáp ứng nhu cầu xã hội của các đơn vị sự nghiệp y tế công lập.

Không chỉ vậy, việc phối hợp giữa các Cục, Vụ, đơn vị thuộc Bộ Y tế trong mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, hóa chất, sinh phẩm, kít xét nghiệm, thuốc chữa bệnh còn chưa chặt chẽ, chưa phát huy được hiệu quả cao.

Công tác chỉ đạo của Bộ Y tế trong quản lý mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, hóa chất, sinh phẩm, kít xét nghiệm, thuốc chữa bệnh còn chưa đồng bộ, còn có trường hợp vi phạm trong việc thực hiện mua sắm. Công tác quản lý giá trang thiết bị, vật tư y tế, sinh phẩm, kít xét nghiệm còn chưa chặt chẽ, chưa có quy định cụ thể trong trường hợp dịch bệnh diễn biến phức tạp dẫn đến các cơ sở khám chữa bệnh lúng túng trong việc thực hiện, xảy ra sai sót, vi phạm. Quá trình thẩm định, phê duyệt KHLCNT chưa có sự phối hợp, đối soát tài liệu, cập nhật thông tin làm cơ sở xây dựng giá gói thầu trang thiết bị tại các gói thầu khác nhau nên còn trường hợp cùng loại thiết bị, giá gói thầu được thẩm định, phê duyệt có sự chênh lệch...