Uỷ ban Tư pháp: Chưa phát hiện trường hợp kết án oan trong năm 2018

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra công tác tư pháp trước Quốc hội

Sáng nay (13/11), QH đã nghe Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra công tác tư pháp, trong đó liên quan đến các báo cáo về công tác của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC; công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật.

Một số vụ án có sự tham gia của sỹ quan công an cấp cao

Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, năm 2018, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành trong đó lực lượng Công an làm nòng cốt triển khai nhiều phương án, kế hoạch phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật, đã giải quyết những điểm nóng về an ninh, trật tự do các đối tượng phản động kích động, xuyên tạc chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Xử lý nghiêm nhiều cán bộ, trong đó có cả cán bộ cấp cao có hành vi phạm tội, tiếp tay, bao che cho các đối tượng phạm tội… Nhìn chung, các biện pháp phòng ngừa xã hội được triển khai đồng bộ đã tạo chuyển biến tích cực trong công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; một số loại tội phạm giảm sâu so với năm trước.

Tuy nhiên, qua giám sát, Uỷ ban Tư pháp nhận thấy còn nhiều vấn đề nổi cộm. Cụ thể, dù tội phạm được kiềm chế trên nhiều lĩnh vực nhưng lại gia tăng về số người chết do hậu quả của các hành vi vi phạm pháp luật và tội phạm thuộc lĩnh vực xâm phạm trật tự xã hội; một số đối tượng lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ và sơ hở trong quy trình tổ chức Kỳ thi Trung học phổ thông Quốc gia năm 2018 để sửa điểm, làm sai lệch kết quả thi ở các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình; việc làm giả hồ sơ bệnh án tâm thần để một số đối tượng trốn tránh trách nhiệm hình sự chưa được khắc phục và có dấu hiệu trầm trọng hơn…

Trong đó, Uỷ ban Tư pháp nhận thấy, công tác quản lý cán bộ trong lực lượng phòng, chống tội phạm vẫn còn sơ hở nên đã để xảy ra một số vụ án có sự tham gia của một số sỹ quan cấp cao trong lực lượng Công an. Một số cá nhân, doanh nghiệp đã móc ngoặc với cán bộ có chức vụ, quyền hạn tại một số địa phương để tạo các “nhóm lợi ích” hoặc lợi dụng công tác nghiệp vụ, các “tổ chức bình phong” nhằm dùng ảnh hưởng để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại rất lớn cho Nhà nước. Đáng lưu ý, có những vụ việc liên quan đến một số sỹ quan Công an, Quân đội, lãnh đạo một số địa phương đã kéo dài trong nhiều năm, nhưng đến nay mới được phát hiện, xử lý. Điển hình như vụ Phan Văn Anh Vũ, vụ Đinh Ngọc Hệ…

Đối với công tác phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm, Uỷ ban Tư pháp nhận thấy, đã đạt được nhiều kết quả tích cực và đạt chỉ tiêu của Nghị quyết số 63 của QH, đặc biệt việc tập trung lực lượng điều tra khám phá nhiều vụ án xâm hại trẻ em, đặc biệt là án hiếp dâm trẻ em (457 vụ, tăng 2,47%).

Tuy nhiên, Uỷ ban Tư pháp nêu rõ, nhóm tội phạm liên quan đến chiếm đoạt tài sản vẫn chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu tội phạm (51,79%), nhưng tỷ lệ phát hiện chưa nhiều. Tội phạm về chức vụ, tham nhũng bị xử lý mặc dù tăng nhưng vẫn chưa tương xứng với tình hình thực tế. Hoạt động “bảo kê cho vi phạm” diễn ra khá công khai tại các bến xe, chợ đầu mối nhưng không được cơ quan chức năng phát hiện, xử lý kịp thời, có vụ chỉ được xử lý khi dư luận và báo chí phản ánh. Tội phạm xâm hại tình dục trẻ em, nhất là hiếp dâm trẻ em mặc dù đã được các cơ quan quan tâm chỉ đạo điều tra, xử lý nhưng vẫn tiếp tục xảy ra một số vụ án nghiêm trọng.

Dư luận và cử tri cho rằng vẫn còn một số trường hợp có biểu hiện “hành chính hóa” quan hệ hình sự, tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm. Đây cũng là hiện tượng Uỷ ban Tư pháp đã kiến nghị nhiều năm nhưng đến nay tình trạng này chưa được khắc phục.

Chất lượng giải quyết một số vụ án chưa đáp ứng yêu cầu

Thẩm tra Báo cáo công tác năm 2018 của Viện trưởng VKSNDTC, Uỷ ban Tư pháp cơ bản tán thành với đánh giá về những kết quả đạt được. Uỷ ban Tư pháp cũng nhận thấy, năm 2018, công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án hình sự của Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) các cấp tiếp tục có những chuyển biến tích cực. VKSND các cấp đã triển khai nhiều giải pháp nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử. Trách nhiệm công tố của Kiểm sát viên tại phiên tòa tiếp tục được nâng lên.

Uỷ ban Tư pháp nhấn mạnh, công tác điều tra của Cơ quan điều tra VKSNDTC đạt kết quả đáng ghi nhận. “Nếu như các năm trước, các vụ án khởi tố, điều tra chủ yếu đối với cán bộ thi hành án dân sự, thì năm nay Cơ quan điều tra VKSNDTC đã khởi tố, điều tra các chức danh tư pháp khác của Cơ quan điều tra, VKSND, TAND”, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ. Trong đó nhiều vụ án gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, được dư luận cử tri đồng tình, ủng hộ , nhất là 3 vụ dùng nhục hình tại các cơ sở giam giữ.

Tuy nhiên, Uỷ ban Tư pháp lưu ý, một số VKSND chưa kiểm sát chặt chẽ việc tiếp nhận, giải quyết tố giác về tội phạm, dẫn tới còn để 3.368 tố giác vi phạm thời hạn giải quyết, tăng 193%. Vẫn còn 39 trường hợp VKSND đã phê chuẩn bắt khẩn cấp, gia hạn tạm giữ sau đó phải trả tự do, không xử lý hình sự. Chất lượng giải quyết một số vụ án chưa đáp ứng yêu cầu. Còn 24 bị can bị oan trong giai đoạn điều tra, truy tố, có trách nhiệm của Viện Kiểm sát. Vẫn còn để xảy ra 10 trường hợp VKSND phải rút quyết định truy tố trước khi mở phiên tòa, trong đó có 3 trường hợp bị oan.

Số vụ án TAND trả hồ sơ và VKSND chấp nhận điều tra bổ sung vẫn còn nhiều (1.590 vụ), trong đó có tới 105 vụ Tòa án trả hồ sơ vì lý do giai đoạn điều tra, truy tố bỏ lọt tội phạm và người phạm tội. Số vụ án TAND trả hồ sơ cho VKSND yêu cầu điều tra bổ sung nhiều gấp gần 2 lần số vụ VKSND trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra (853 vụ), cho thấy chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra của VKSND đối với một số vụ án còn chưa đáp ứng yêu cầu. Đáng lưu ý, số lượng vụ án VKSNDTC thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, sau đó phân công cho VKSND địa phương thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử sơ thẩm bị Tòa án trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung chiếm tới 39,2%. Trong khi, đây đều là những vụ án lớn, đặc biệt nghiêm trọng, dư luận xã hội quan tâm và do Bộ Công an, VKSNDTC trực tiếp giải quyết nhưng bị trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung với số lượng lớn như trên và đã kéo dài qua nhiều năm, trung bình khoảng gần 40%, cho thấy chất lượng điều tra và kiểm sát điều tra ở cấp trung ương chưa được cải thiện. Uỷ ban Tư pháp đề nghị, Viện trưởng VKSNDTC khẩn trương khắc phục hạn chế này.

Chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan trong năm 2018

Thẩm tra Báo cáo công tác năm 2018 của Chánh án TANDTC Nguyễn Hoà Bình, Uỷ ban Tư pháp cũng cơ bản tán thành với đánh giá của TANDTC về những kết quả đạt được. Năm 2018, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Chất lượng tranh tụng tại phiên tòa được nâng lên. Hình phạt mà Tòa án áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh, đúng pháp luật. Việc cho các bị cáo hưởng án treo đúng pháp luật (đạt 99,3%). Việc áp dụng tình tiết giảm nhẹ bảo đảm đúng pháp luật (đạt 99,3%). 

TAND các cấp đã khẩn trương đưa ra xét xử 200 vụ án tham nhũng với 472 bị cáo (tăng 39 bị cáo); đã áp dụng hình phạt nghiêm khắc với người chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản của Nhà nước.

Uỷ ban Tư pháp đặc biệt đánh giá cao việc TANDTC đã tiến hành công khai các bản án trên Cổng thông tin điện tử, tạo điều kiện cho nhân dân giám sát, qua đó buộc mỗi Thẩm phán phải đề cao hơn nữa trách nhiệm. Ngoài ra, TANDTC đã lựa chọn và ban hành 27 án lệ; ban hành Bộ quy tắc chuẩn mực đạo đức và ứng xử của Thẩm phán, làm căn cứ để các cơ quan có thẩm quyền đánh giá và xã hội giám sát Thẩm phán.

Tuy nhiên, Uỷ ban Tư pháp lưu ý, vẫn còn một số trường hợp Tòa án tuyên mức án chưa tương xứng với tính chất và mức độ của hành vi phạm tội; 86 trường hợp phải hủy án, 149 trường hợp phải sửa án. Còn 117 trường hợp cho hưởng án treo không đúng quy định, thậm chí, có trường hợp tuyên án treo gây bất bình trong dư luận (vụ Nguyễn Khắc Thủy phạm tội dâm ô với trẻ em xảy ra tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu).

Uỷ ban Tư pháp cũng chỉ rõ, theo Báo cáo của VKSNDTC, Viện kiểm sát đã ban hành 760 kiến nghị đối với TAND yêu cầu khắc phục các vi phạm trong quá trình giải quyết vụ án hình sự.

Qua thẩm tra các báo cáo của Chính phủ, TANDTC, VKSNDTC, Uỷ ban Tư pháp đã có 17 kiến nghị cụ thể đối với Chính phủ, VKSNDTC, TANDTC; và đề nghị các cơ quan báo cáo QH về kết quả thực hiện các kiến nghị này tại Kỳ họp thứ Tám.