“Tiền trảm, hậu tấu”

Không ít những chuyện chia lô, bán nền của chính quyền cấp huyện, cấp xã gây bức xúc cho người dân. Hay gần đây là chuyện, để thực hiện dự án người ta sẵn sàng phá rừng như ở bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng), Phú Yên cho dù chưa được phép.

Nói về tình trạng này, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho biết: “Tiền trảm, hậu tấu” là việc ngày xưa các quan chức phong kiến trung thành và quyết đáp thường chém đầu nghịch thần trước rồi trình báo vua sau. Ngày nay, việc “chém đầu” trước rồi mới trình báo “vua” sau là chuyện không còn được ai chấp nhận.

Trong cách hành xử của rất nhiều cấp chính quyền thì mô thức “tiền trảm, hậu tấu” vẫn còn đó. Chúng ta hiểu đó là tình trạng cứ làm trước đã rồi xin phép sau. Cứ phá rừng trước rồi xin phép hoặc báo cáo, xin ý kiến Thủ tướng. Cứ cho thuê đất 70 năm trước rồi xin phép sau. Cách làm theo kiểu “tiền trảm hậu tấu” kiểu như thế ngày nay rất rủi ro. Trước hết, “trảm” rồi mà “tấu” lên, Chính phủ không đồng ý thì sao? Không đồng ý thì rừng cũng đã bị chặt phá rồi.

Chi phí khắc phục hậu quả sẽ là rất lớn. Thậm chí có những trường hợp không thể khắc phục hậu quả được. Nhiều khi đã “trảm” rồi thì Chính phủ không đồng ý cũng khó. Ví dụ, đã cam kết với đối tác nước ngoài thì Chính phủ không đồng ý có thể sẽ là vấn đề rất lớn về đối ngoại, cũng như về môi trường đầu tư.

Ông Dũng cho rằng, thói quen “tiền trảm, hậu tấu” ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền tảng của xã hội, đến hệ thống hành chính. Đó chính là kỷ cương. Mà kỷ cương không được bảo đảm thì công việc sẽ rối loạn, trật tự xã hội sẽ bị đảo lộn.

Rõ ràng, đó là những việc làm coi thường kỷ cương, phép nước! Câu hỏi đặt ra: Những doanh nghiệp chủ tâm phá rừng ở Phú Yên, Đà Nẵng hay ở đâu đó khi chưa có phép là ai? Liệu có sự nương tay, che chắn nào với họ từ phía lãnh đạo địa phương, ban, ngành hay không?

Theo ông Dũng, đằng sau mỗi dự án là các nhà đầu tư và các lực lượng khác có lợi ích liên quan. Lãnh đạo các địa phương có thể bị vận động bằng nhiều cách, từ những cách hợp pháp đến những cách hợp pháp vừa phải và thậm chí đến cả những cách hoàn toàn bất hợp pháp. Việc “tiền trảm hậu tấu” ở đây có vẻ là một hành vi hết sức tiêu cực, vì nó bị các nhóm lợi ích tác động rất nặng nề.

Để hạn chế tình trạng này, theo ông Dũng, chúng ta cần phải phân quyền tốt hơn cho các địa phương. Mặc dù Hiến pháp năm 2013 đã tạo tiền đề rất quan trọng để chúng ta phân chia quyền lực giữa các cấp chính quyền, tuy nhiên Luật Tổ chức chính quyền địa phương đã chưa thành công trong công việc này. Công bằng mà nói Chính phủ đã cố gắng phân quyền nhiều hơn cho các địa phương. Tuy vậy, việc phân quyền thường triển khai theo nhu cầu thực tế và chưa đi kèm với các thiết chế giám sát phù hợp nên sự tự tung tự tác đã xảy ra ở khá nhiều nơi.

 Vì vậy, về lâu về dài, để khắc phục tình trạng “tiền trảm, hậu tấu”, quan trọng nhất vẫn là phân chia quyền lực giữa các cấp chính quyền cho rõ.