Thiền với Chứng khoán

Nhà đầu tư bước chân vào TTCK là bước vào cuộc chiến với rất nhiều đối thủ, nhưng đối thủ lớn nhất lại là chính mình, đúng hơn là các cảm xúc tự trong sâu thẳm của mỗi người khi ngồi trước bảng giá thay đổi không ngừng nghỉ. Theo George Charles Selden, tác giả cuốn “Tâm lý Thị trường chứng khoán” xuất bản từ năm 1912, đến nay vẫn còn nguyên giá trị: “Trên TTCK, 75% là tâm lý và 25 % là đầu tư tài chính”. Do đó ai có khả năng và kiểm soát được tâm lý (chưa nói đến các yếu tố khác như kiến thức, kỹ năng, kỷ luật đầu tư và … may mắn) sẽ thành công.

Mỗi ngày, khi các sàn giao dịch chứng khoán trên toàn thế giới mở cửa, hàng triệu nhà đầu tư lại dán mắt, bất động trước màn hình nhảy múa. Có ai không hồi hộp, không lo sợ thua lỗ và mất mát, không khấp khởi mừng thầm nhẩm tính lời lãi. Gần như tất cả đều trải qua những cung bậc cảm xúc đó trong mỗi phiên giao dịch, nhưng có bao nhiêu nhà đầu tư không để những cảm xúc đó chi phối quyết định đặt lệnh giao dịch. Chắc chắn rất ít. Vào cuộc, gần như ai cũng biết mấy nguyên tắc: Mua thấp-bán cao; Hãy để lãi chạy; Cắt lỗ thật nhanh; Mua bán theo xu thế… Nhưng thực tế có bao nhiêu người thực hiện đúng những nguyên tắc chung và cơ bản nhất đó?!

Ai có thể giúp ta nhốt lại và kiểm soát những cảm xúc đó, kiểm soát tâm lý bản thân, không để nó dẫn dụ các quyết định xuống tay đặt lệnh giao dịch? Theo tôi, đó chỉ có thể là Thiền.

Thiền là gì?

Theo Hòa thượng Thích Thông Huệ (tác giả Cuốn sách: Thiền là gì - NXB Phương Đông): “Thiền không phải là một quang cảnh để mô tả, không phải một phương pháp để trình bày; cũng không là một biểu tượng triết học để hình dung hoặc một nghi thức tôn giáo để tu tập. Ta không thể dùng ý thức để hiểu, càng không thể dùng ngôn từ để diễn đạt lý Thiền.... Thiền cũng có thể được nhìn dưới một góc độ gần gũi hơn, là trạng thái của tâm khi thấy nghe hay biết tất cả sự vật hiện tượng xảy ra xung quanh, mà không có một ý niệm phân biệt so sánh. Người có Thiền chứng là người không bị dính mắc đối với mọi thăng trầm vinh nhục của cuộc đời, không động tâm đối với tất cả các pháp thế gian và xuất thế. ...Như vậy, Thiền nằm trong mọi sinh hoạt thường nhật, rất đơn giản, rất thực tế và rất gần gũi với cuộc sống - con người.”

Các nhà nghiên cứu tại Trường Đại học California - Los Angeles (UCLA) đã sử dụng phương pháp chụp ảnh cộng hưởng từ với độ phân giải cao (MRI) để chụp não của những người hay hành thiền. Kết quả cho thấy có các vùng nhất định ở não của những người hay hành thiền lớn hơn so với nhóm đối chứng tương tự.

Những người hay thiền còn giảm mức độ stress và bảo vệ các hệ thống miễn dịch.

Eileen Luders, trưởng nhóm nghiên cứu cho biết: “Kết quả nghiên cứu đã xác nhận những lợi ích của thiền. Ngoài việc tập trung tốt hơn và kiểm soát xúc cảm tốt hơn, những người hay thiền giảm mức độ stress và bảo vệ các hệ thống miễn dịch. Những người có những suy nghĩ kiên định thường có khả năng đặc biệt về duy trì những xúc cảm tích cực, duy trì trạng thái ổn định của xúc cảm và có khả năng tập trung rất tốt.” Một nghiên cứu của Bộ giáo dục Anh cũng cho thấy Thiền giúp học sinh tập trung học tập tốt hơn, khả năng nắm bắt bài giảng được nâng lên. Được biết năm 2012, Chính phủ Anh đã quyết định đầu tư 20,000 Bảng Anh cho công việc giáo dục này.

Tôi, một kẻ mới mon men trên con đường thiền này, mạo muội có vài lời chia sẻ…

Khi gặp việc rối ren, cụ thể là ngồi trước bảng giá chứng khoán xanh-đỏ-tím-vàng lập lòe không nghỉ, ta để đầu óc nặng trĩu với những cảm xúc chợt mừng chợt vui vì lỗ lãi, vì giá lên giá xuống. Khi đó ta sẽ suy tính và quyết định thế nào? Chắc chắn là khó chuẩn xác. Tâm trí thanh thản nhẹ nhàng thì mới suy nghĩ sáng suốt và thấu đáo được. Tập thiền giúp chúng ta buông xả hết mọi suy nghĩ, lo lắng, toan tính trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt là cần có một tâm thế thanh thản, nhẹ như mây bay trước 9h hàng ngày rồi vào trận với tâm thế đó: Coi chuyện lên-xuống, được-mất, thắng-thua, lỗ-lãi như sự sống và cái chết, chuyện thường và tất yếu trong cuộc đời này.

Thiền giúp ta nhận biết được sự biến động của thị trường, sự lên xuống của giá cổ phiếu ta nắm giữ mà không bị dính mắc vào nó. Bình thản nhìn nó lên-xuống, bình thản ra quyết định đặt lệnh giao dịch mà không quá mừng vui hay lo sợ. Và cuối cùng là bình thản trước kết quả lỗ-lãi với tâm thế: Được không hả hê và mất không điên đảo. Dù có lắng hay sợ hãi thì thị trường vẫn vận động, giá chứng khoán vẫn lên xuống, lỗ lãi vẫn xảy đến như mây vẫn luôn bay, sông vẫn chảy và hoa vẫn nở. Vậy sao phải lo sợ, hãy tập luyện để có được tâm trí luôn sáng suốt và bình lặng như mặt nước hồ thu cho nhẹ nhàng cuộc mua-bán.

Nghe Lão Tử dạy: “Cơn gió lớn không thể thổi suốt buổi sáng, cơn mưa lớn không thể kéo dài suốt cả ngày”. Vận dụng: giá cổ phiếu không thể lên mãi hay xuống mãi được. Nhà đầu tư phải nhập một với thị trường, cảm nhận hơi thở thực sự của nó. Nhà đầu tư hãy bình tĩnh để hiểu rằng không thể đánh bại thị trường, chỉ cần lắng tâm mình xuống, xả bỏ cái tôi và lắng nghe xem thị trường muốn nói gì với bạn và đáp lại. Thị trường không nói dối ai, chỉ có nhà đầu tư tự dối mình mà thôi. Rất khó! Nhưng hãy dũng cảm trang bị vũ khí (Kiến thức + Kỹ năng + Tâm lý), đặc biệt là nếu có thể hãy nghiên cứu về Tài chính hành vi: Hiểu Hành vi của thị trường rồi hãy bình thản vào trận chiến. Vậy nên, đầu tư chứng khoán không phải là những phép tính chính xác, nó đòi hỏi cả Khoa học và Nghệ thuật, như cuộc sống.

Dụng Thiền vào Đầu tư chứng khoán, cũng như vào cuộc sống, là con đường của thực tiễn, của sự trải nghiệm với rất nhiều thời gian và công sức. Ngôn ngữ của thiền vượt lên trên rất nhiều so với ngôn ngữ của thế gian này, vượt ra ngoài cả ý niệm con người. Nó không có nguyên tắc chung, tùy theo hoàn cảnh căn cơ mà thiền sư tùy dùng, vậy nên áp dụng vào đầu tư chứng khoán cũng vậy, hãy xem đó như chiếc bè giúp Hành giả-Nhà đầu tư vượt Biển – TTCK đầy sóng gió. Luyện Thiền, thực chất là rèn luyện bản lĩnh và tâm lý cho nhà đầu tư: cố gắng giữ tâm thế luôn vững vàng và sáng suốt để đứng vững trọng thị trường luốn biến động, Tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến.

Xin được kết thúc bằng mấy lời dạy của Hòa thượng Thích Thái Hòa: “Nước yên trăng hiện; tâm yên Phật hiện. Tâm là phật; Phật là tâm. Tâm hòa tan trong Phật; Phật hòa tan trong tâm. Tâm và phật rỗng lặng xuyên suốt, Phật và tâm không có lằn mức, suốt trong và hồn nhiên vô ngại. Ai yên thì thấy, không yên thì thôi, đừng hỏi tại sao?!”.

Nguyễn Thanh Hà