Phát huy lợi thế của AI trong báo chí

Lợi ích khổng lồ

Không thể phủ nhận những lợi ích của AI mang lại cho báo chí nói riêng và nhiều lĩnh vực trong cuộc sống. Tại một Hội thảo mới tổ chức vào tháng 5/2025, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi cho rằng, tòa soạn ngày nay không còn là không gian vật lý cố định, mà là một nền tảng số linh hoạt. AI không thay thế con người, mà hỗ trợ nhà báo làm việc nhanh hơn, chính xác hơn và gần gũi hơn với công chúng.

Sự ra đời của AI, khiến các tòa soạn đã vận hành trên nền tảng các công nghệ hiện đại như AI, Big Data, điện toán đám mây, blockchain… Việc sử dụng AI, giúp hệ thống có khả năng tự động hóa quy trình sản xuất tin bài, đề xuất nội dung theo xu hướng, phân tích hành vi người đọc, kiểm tra lỗi chính tả, hỗ trợ chuyển đổi văn bản - âm thanh - hình ảnh… cho các cuộc phỏng vấn, tóm tắt hội thoại đến dịch nội dung sang nhiều ngôn ngữ khác nhau.

AI cũng đang được sử dụng để tự động hóa, bổ trợ và hỗ trợ các tác vụ thường xuyên như lên lịch đăng bài trên mạng xã hội, quản lý quy trình nội dung và thậm chí xác định thời điểm tốt nhất để xuất bản bài viết nhằm đạt được mức độ tương tác cao nhất. Việc này đã mang lại những thay đổi to lớn cho tòa soạn các cơ quan báo chí, cá nhân mỗi nhà báo, giúp “sức người” được thay thế phần nào bởi công nghệ, tối ưu hóa công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng mỗi sản phẩm báo chí. AI còn có thể giúp tự động hóa một số quy trình làm việc, như tìm kiếm và tổng hợp thông tin, dịch thuật tin tức sang các ngôn ngữ khác, hoặc thậm chí tạo ra bản nháp đầu tiên của bài viết, giảm thiểu thời gian và công sức của con người.

AI “len lỏi” trong mọi lĩnh vực của báo chí, có thể là sự góp mặt của những báo cáo về lĩnh vực tài chính, thể thao hay thời tiết, hay những việc cá nhân hóa nội dung theo nhu cầu người đọc. AI dễ dàng xử lý các bài báo ngắn, mang tính chất thông tin nhanh như kết quả trận đấu bóng đá hay báo cáo doanh thu với thời gian siêu nhanh được tính bằng giây. Phát huy lợi thế này, các tòa soạn tận dụng triệt để trong công việc, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời tập trung nguồn lực cho những nội dung chuyên sâu hơn.

Là sự tích hợp những công nghệ của nhân loại, AI còn đóng góp trong việc phân tích dữ liệu khổng lồ, nhận diện xu hướng và dự đoán hành vi độc giả. Nhờ đó, các nhà báo có thể tiếp cận thông tin một cách hiệu quả hơn, đồng thời tạo ra những bài viết phù hợp với thị hiếu người đọc. Các công cụ sử dụng AI có thể phân tích dữ liệu chuyên sâu, thông tin chi tiết và giúp mang lại cái nhìn sâu sắc hơn về câu chuyện được đưa tin. Có thể thấy, việc ứng dụng AI không chỉ thay đổi cách thức làm báo mà còn hỗ trợ tương đối thuận tiện cho nhà báo tác nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan báo chí hiện đại.

Sử dụng AI như thế nào cho hiệu quả?

AI sẽ có những cạnh tranh ở một số lĩnh vực nào đó, thậm chí cạnh tranh với người cầm bút. Tuy nhiên ở khía cạnh nào đó, nhà báo và những người sáng tác sống một cách chân thực nhất, sống với diễn biến của sự việc, bằng những cung bậc cảm xúc, tất cả những gì đang diễn ra, sẽ không thể có gì thay đổi được cung bậc cảm xúc trong mỗi bài viết. AI “lấn sân” ở một mức độ nào đó, không thể thay thế hoàn toàn người cầm bút. Bởi vì con người vẫn là chủ thể, AI vẫn là do con người sinh ra.

Hơn nữa, AI, mặc dù mạnh mẽ trong việc xử lý dữ liệu và phân tích, nhưng còn hạn chế trong việc hiểu sâu sắc các khía cạnh tâm lý, xã hội và đạo đức của con người. Với việc sử dụng AI để hỗ trợ cho hoạt động cầm bút, có thể dẫn đến việc các bài viết trở nên thiếu cảm xúc, gượng gạo, giống nhau hàng loạt và không đạt được tác động mong muốn.

Báo chí hiện đại cần phải duy trì sự cân bằng giữa việc sử dụng AI và yếu tố nhân văn để đảm bảo rằng các bài viết không chỉ chính xác, có “hồn” mà còn tạo ra sự kết nối với công chúng. Việc kết hợp sử dụng AI, khai thác mặt mạnh của AI và sự kết hợp giữa báo chí truyền thống, cảm xúc truyền thống được sử dụng song song sẽ đem lại hiệu quả to lớn. Nếu nhà báo phụ thuộc vào công nghệ để thực hiện các nhiệm vụ mà trước đây thực hiện thủ công, có thể dẫn đến sự giảm thiểu kỹ năng và khả năng tư duy độc lập. Báo chí cần phải cẩn trọng trong việc sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ, thay vì hoàn toàn dựa vào nó.

Hơn nữa, việc ứng dụng AI trong báo chí rất cần sự giám sát chặt chẽ của con người. AI không thể thay thế vai trò dẫn dắt, sáng tạo và kiểm duyệt chuyên môn của nhà báo. Nhà báo thời đại 4.0 phải làm chủ được công nghệ số để sử dụng hiệu quả công cụ AI, quyết định cách thức vận hành, kiểm soát và định hướng AI, giữ được đạo đức nghề nghiệp. Nếu biết tận dụng hợp lý, kết hợp tinh thần đổi mới sáng tạo, báo chí Việt Nam hoàn toàn có thể thích ứng linh hoạt và phát triển mạnh mẽ hơn trong thời đại 4.0.