Phân định rõ trách nhiệm địa phương, đảm bảo an ninh nguồn nước

Tiếp tục chương trình làm việc kỳ họp thứ 7, sáng 4/6, dưới sự điều hành của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, các đại biểu Quốc hội đã tiến hành chất vấn đối với Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh.

Phục hồi các dòng sông chết

Nêu thực trạng về “các dòng sông chết”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga- Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương đề nghị có giải pháp và kế hoạch của Bộ TN&MT để phục hồi và hồi sinh dòng sông chết, trong đó có hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải.

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Khánh cho hay, Luật Tài nguyên nước đặt ra yêu cầu phục hồi dòng sông chết. Trong đó, sông Bắc Hưng Hải, sông Nhuệ, sông Đáy, sông Cầu… đang ô nhiễm nặng, không có dòng chảy. Vừa qua, các địa phương và bộ đã tích cực song vẫn chưa cải tạo được bao nhiêu, do các khu công nghiệp xả thải trực tiếp ra các dòng sông. Đặc biệt là cụm công nghiệp và làng nghề cũng chưa xử lý được bao nhiêu.

Thêm nữa là các đô thị như Hà Nội xả thải ra Bắc Hưng Hải mỗi ngày 260.000 m3; xả thải vào sông Nhuệ là 66% nước sinh hoạt chưa xử lý… Hiện, Hà Nội đã làm nhà máy xử lý với 180.000 m3. Cùng đó, cần khơi thông dòng chảy, tạo sự lưu thông như tại Bắc Hưng Hải, song chưa có giải pháp căn cơ. Tiến tới thành lập ủy ban quản lý lưu vực sông, nâng cao trách nhiệm các bộ, các tỉnh.

Tranh luận về nội dung này, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn- Đoàn ĐBQH tỉnh Lai Châu cho rằng, các “dòng sông chết” bị ô nhiễm đi qua nhiều tỉnh và có mức độ xả thải lớn.

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đề nghị làm rõ trách nhiệm của Bộ trong việc tổ chức thực hiện Luật Bảo vệ môi trường khi để xảy ra trình trạng xả thải, ô nhiễm môi trường ngày càng tăng. Về trả lời của Bộ trưởng để xử lý các “dòng sông chết” cần thời gian và nguồn lực, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đề nghị Bộ trưởng làm rõ, cần thời gian bao lâu và việc xây dựng, triển khai đề án về nguồn lực để xử lý tổng thể tình trạng ô nhiễm các dòng sông hiện nay? Vì việc này đang ảnh hưởng đến hàng triệu người dân.

Theo Bộ trưởng Khánh, hiện quy định trong luật là quản lý tổ chức lưu vực sông do Thủ tướng quyết định và chỉ đạo. Thời gian qua, Bộ TN&MT, Bộ Công an, địa phương đã thanh kiểm tra, xử phạt với nhiều vi phạm. Thực chất, các dòng sông ô nhiễm, nước thải sinh hoạt tại cụm công nghiệp làng nghề đã tham gia xử lý, kiểm tra giám sát, tăng cường đầu tư hệ thống quan trắc, kiểm tra đột xuất và xử lý nghiêm vi phạm.

Về tranh luận của đại biểu tại sao dòng sông vẫn thế và càng ngày càng ô nhiễm nặng lên, Bộ trưởng cho rằng, do phát triển kinh tế xã hội, nhu cầu dùng nước tăng lên, trong 50 năm qua tăng lên 3 lần. Tại các đô thị như sông Nhuệ Đáy, sông Cầu, sông Bắc Hưng Hải… khu dân cư lấp đầy, đô thị hóa dẫn tới xả thải, đặc biệt là nước thải sinh hoạt nhiều hơn mà chủ yếu là nước hóa chất từ dầu gội đầu, nước rửa chén…

“Vì vậy cần tạo dòng chảy để hòa tan, làm trạm bơm Bắc Hưng Hải xử lý cục bộ. Thực hiện nạo vét, khơi thông trầm tích bùn lắng đọng bên dưới, nâng cao trách nhiệm cộng đồng và doanh nghiệp”, Bộ trưởng Khánh nêu giải pháp.

Đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia

Nêu vấn đề về an ninh nguồn nước, tình trạng hạn hán, suy thoát nguồn nước, đại biểu Phạm Thị Kiều- Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông cho rằng, "đây là thách thức lớn và đề nghị có giải pháp đảm bảo an ninh nguồn nước".

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Khánh cho biết, biến đổi khí hậu tác động lớn tới Việt Nam, trong đó ảnh hưởng nặng nề nguồn nước.

“Nguồn nước của ta 60% phụ thuộc nước ngoài, 40% nội sinh, nên việc đảm bảo an ninh nguồn nước là phải đảm bảo nguồn nước nội sinh. Chính phủ đã có chỉ đạo là cần trồng thêm rừng, bảo vệ rừng, sử dụng hiệu quả nguồn nước. Tuy nhiên, hiện có 80% nguồn nước sử dụng cho nông nghiệp, chủ yếu tưới tràn nên cần khắc phục sử dụng hiệu quả nguồn nước”, Bộ trưởng Khánh nói.

Về giải pháp, Bộ trưởng cho biết Chính phủ đã có quy hoạch về tài nguyên, các quy hoạch về lưu vực sông… đảm bảo hiệu quả sử dụng nước.

Về vùng đồng bằng sông Cửu Long thiếu nước ngọt, Bộ trưởng Bộ TN&MT cho hay, sẽ tập trung tuyên truyền vận động nhân dân sử dụng tiết kiệm nước. Thêm nữa là điều hòa điều phối đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia. Phối hợp với các nước trong khu vực như Ủy ban sông Mê Kông đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia.

Cùng chia lửa với bộ trưởng Khánh, trả lời vấn đề đại biểu nêu liên quan đến hồ chứa nước, hồ thủy lợi và tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan chia sẻ với những khó khăn của người dân ở khu vực này. Bộ trưởng cũng cho biết, tình trạng sạt lở đang diễn ra, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người dân.

Về tài nguyên nước, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, trên thế giới đang đánh giá “chúng ta đang ở trong kỷ nguyên khô hạn mang tính chất toàn cầu, không riêng gì Việt Nam, trong đó Việt Nam lại là quốc gia bị tổn thương nhất”.

Bộ trưởng khẳng định, tiếp cận vấn đề nước chúng ta phải tiếp cận ba chủ thể: số lượng nước, chất lượng nước và cách thức chúng ta sử dụng nguồn nước. Đặc biệt, cách thức sử dụng nguồn nước sẽ tác động tới số lượng nước và chất lượng nước.

“Chúng ta chưa bao giờ xem nước là tài nguyên, nhưng đứng trước thách thức biến đổi khí hậu, cách thức chúng ta khai thác, sử dụng, đã đến lúc chúng ta cần thay đổi cách tiếp cận với nguồn nước. Chúng ta cũng cần có “tuyên ngôn” với bà con nông dân cả nước rằng, chúng ta không phải là một quốc gia dư thừa nước, do vậy cần có cách tiếp cận ngắn hạn, vừa dài hạn, vừa có chiến lược tổng thể để chuyển đổi trạng thái nông nghiệp, từ tưới tràn, tưới xả sang tưới nhỏ giọt”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu quan điểm.

Bộ trưởng nhấn mạnh, tiết kiệm nước còn liên quan đến phát thải khí nhà kính, trong đó đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao giảm phát thải gắn với tăng trưởng xanh, tiết kiệm nước hơn sẽ làm giảm phát thải. Bộ trưởng cũng mong muốn Quốc hội ủng hộ đề án Chính phủ đã phê duyệt.

Về các giải pháp trước mắt hạn chế xâm nhập mặn, trữ ngọt, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu rõ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ đề nghị Chính phủ ưu tiên đầu tư cho đồng bằng sông Cửu Long, nhất là các công trình có độ phủ rộng, nhiều người dân hưởng lợi.

Về hồ chứa, Bộ trưởng khẳng định, các địa phương cần phải xem xét thận trọng, bởi không phải dễ để sử dụng diện tích lớn làm hồ trữ nước của một địa phương để phục vụ cho địa phương khác, nhất là địa hình bằng phẳng, không có độ dốc. Bộ trưởng cho rằng, các địa phương nên tham khảo kinh nghiệm của tỉnh Trà Vinh trong tiếp cận nguồn nước, các giải pháp tiết kiệm nướng, ngăn chặn xâm nhập mặn.

Về hồ thủy lợi, theo phân cấp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông đang trực tiếp quản lý 5 hồ lớn và 25 hồ liên quan nhiều tỉnh do Bộ phân cấp cho các địa phương quản lý. Đến thời điểm này các hồ an toàn, đang được thường xuyên theo dõi, quản lý. Đối với 900 hồ lớn, vừa, nhỏ đã phân cấp các địa phương quản lý, nguồn lực đầu tư theo luật ngân sách của địa phương. Tuy nhiên, đối với một số địa phương nguồn lực hạn chế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng báo cáo Thủ tướng Chính phủ có giải pháp cụ thể hơn. Bộ trưởng đề nghị các đại biểu Quốc hội tăng cường giám sát, đề xuất duy tu, sửa chữa đảm bảo an toàn hồ đập do địa phương quản lý…