Những người gìn giữ Tết cổ truyền

Xuân Đỉnh, một khu vực mang đậm nét văn hóa truyền thống của Hà Nội, là nơi mà những giá trị cổ truyền được người dân địa phương lưu giữ qua nhiều thế hệ.

Nghề làm kẹo mứt tại làng Xuân Đỉnh đã có từ hàng chục năm nay. Nơi đây nổi tiếng với các gia đình làm nghề thủ công, chuyên sản xuất các loại mứt truyền thống như mứt gừng, mứt dừa, mứt hạt sen và các loại kẹo như kẹo lạc, kẹo vừng. Các sản phẩm không chỉ phục vụ người dân địa phương mà còn được phân phối rộng rãi khắp Hà Nội và các tỉnh lân cận.

Việc làm kẹo mứt đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm lâu năm. Mỗi công đoạn, từ chọn nguyên liệu, sơ chế đến chế biến và đóng gói, đều được thực hiện thủ công để đảm bảo chất lượng tốt nhất. Nguyên liệu được lựa chọn kỹ lưỡng, chủ yếu là các loại nông sản tươi ngon của vùng Bắc Bộ.

Nguyên liệu như gừng phải tươi, dừa phải non, hạt sen phải đều và ngọt bùi. Quá trình chế biến đường đòi hỏi kỹ thuật để mứt đạt độ ngọt vừa phải, không quá dính và giữ được hương vị tự nhiên. Các sản phẩm thường được gói bằng giấy bóng kính hoặc đóng hộp đẹp mắt, mang đậm phong cách truyền thống của dân tộc.

Kẹo mứt không chỉ là món ăn vặt trong dịp Tết mà còn mang giá trị văn hóa, thể hiện tinh thần đoàn viên và lòng hiếu khách của người Việt. Trên bàn thờ gia tiên hay trong mâm tiếp khách ngày Tết, sự xuất hiện của các loại kẹo mứt truyền thống là minh chứng cho sự tôn vinh văn hóa dân tộc.

Những người thợ làm kẹo mứt không chỉ đang duy trì nghề truyền thống mà còn góp phần tạo nên không khí Tết rộn ràng. Họ là những "người giữ lửa," đưa hương vị xưa cũ đến từng gia đình.

Trong thời đại hiện đại hóa, nghề làm kẹo mứt tại làng Xuân Đỉnh cũng đối mặt với nhiều thách thức. Các sản phẩm công nghiệp tràn lan trên thị trường với giá thành rẻ hơn khiến sức cạnh tranh giảm sút. Tuy nhiên, nhờ sự yêu mến của khách hàng đối với sản phẩm thủ công, chất lượng cao, các hộ gia đình tại làng Xuân Đỉnh vẫn duy trì được nghề truyền thống này.

Tại làng Xuân Đỉnh, có không ít những gia đình đã gắn bó với nghề làm kẹo mứt qua nhiều thế hệ. Một trong những câu chuyện điển hình là của chị Nguyễn Thị Xuân Phương, người đã hơn 30 năm theo nghề. Chị Phương cho biết, nghề này vốn được bà nội chị truyền lại từ rất lâu rồi. Ban đầu, gia đình chị chỉ làm để phục vụ cho gia đình và bà con trong làng, nhưng dần dần, nhờ hương vị đặc trưng và chất lượng tốt, sản phẩm của gia đình chị ngày càng được nhiều người biết đến.

Chị Phương kể lại: "Ngày xưa, khi còn nhỏ, tôi thường theo mẹ ra chợ chọn từng củ gừng, trái dừa. Mẹ dạy tôi cách bóc gừng, cắt dừa và sên đường sao cho đúng điệu. Lớn lên, tôi đã thấm nhuần những giá trị truyền thống ấy. Dù cuộc sống hiện đại khiến mọi thứ thay đổi, tôi vẫn muốn giữ nghề, vì đó là một phần không thể thiếu trong ký ức ngày Tết của tôi và cả gia đình".

Ngoài gia đình chị Phương, chị Nguyễn Thị Hương là một trong những người làm kẹo mứt kỳ cựu tại làng Xuân Đỉnh, cũng chia sẻ câu chuyện đầy xúc động. Chị Hương từng có ý định từ bỏ nghề khi kẹo mứt thủ công của làng nghề ngày mai một dần, nhưng chính tình yêu của con cháu dành cho sản phẩm gia truyền đã thuyết phục chị tiếp tục. Chị không chỉ truyền nghề cho con cháu mà còn mở lớp hướng dẫn cho các hộ gia đình khác trong làng Xuân Đỉnh, giúp bảo tồn và lan tỏa giá trị truyền thống.

Nghề làm kẹo mứt thủ công ở làng Xuân Đỉnh không phải lúc nào cũng thuận lợi. Những năm gần đây, ngành nghề này đối mặt với hàng loạt thách thức, từ giá nguyên liệu tăng cao, sự cạnh tranh của sản phẩm công nghiệp, đến những thay đổi trong thói quen tiêu dùng.

Nguyên liệu như gừng, dừa, đường... ngày càng đắt đỏ, đặc biệt vào mùa Tết khi nhu cầu tăng cao. Để giữ giá bán hợp lý mà vẫn đảm bảo chất lượng, nhiều hộ gia đình đã phải giảm bớt lợi nhuận, hoặc tự mình làm thêm các công đoạn mà trước đây từng thuê nhân công.

Tận dụng được nguồn nguyên liệu địa phương: Một số gia đình tại làng Xuân Đỉnh đã kết hợp với các hộ nông dân vùng lân cận để thu mua nguyên liệu trực tiếp, không qua trung gian, vừa giảm chi phí vừa hỗ trợ nông dân.

Các sản phẩm kẹo mứt tại làng Xuân Đỉnh giờ đây không chỉ được gói trong giấy bóng kính đơn giản mà còn có hộp giấy, túi vải thêu truyền thống, mang tính thẩm mỹ cao và thân thiện với môi trường.

Với sự phổ biến của các loại kẹo mứt công nghiệp giá rẻ, sản phẩm thủ công dường như bị lép vế trên thị trường. Tuy nhiên, người dân làng Xuân Đỉnh đã biết tận dụng lợi thế chất lượng để giữ chân khách hàng.

Các hộ sản xuất tại đây thường xuyên tổ chức buổi giới thiệu sản phẩm, nơi khách hàng có thể trực tiếp quan sát quy trình làm kẹo mứt và nếm thử. Điều này giúp tạo niềm tin về chất lượng và độ an toàn.

Nhiều gia đình đã bắt đầu bán sản phẩm qua các sàn thương mại điện tử hoặc mạng xã hội. Điều này không chỉ mở rộng quy mô tiêu thụ mà còn giúp giới trẻ biết đến và yêu mến sản phẩm truyền thống.

Việc làm kẹo mứt đòi hỏi nhiều thời gian và công sức, nhất là khi nhu cầu tăng cao vào dịp Tết. Các gia đình làm nghề thường phải thức khuya, dậy sớm, làm việc liên tục trong nhiều ngày.

Các gia đình làm nghề thường xuyên hỗ trợ nhau, từ chia sẻ kinh nghiệm đến giúp đỡ trong khâu sản xuất. Không khí gắn kết này vừa giúp giảm tải công việc, vừa tăng thêm tình cảm cộng đồng.

Nhiều gia đình đã khuyến khích con cháu tham gia sản xuất, không chỉ để giữ nghề mà còn giúp các thế hệ trẻ hiểu và trân trọng giá trị của truyền thống dân tộc.