Nghề muối và nỗi lo mai một

Làng nghề muối thôn Châu Hạ, xã Mai Phụ, tỉnh Hà Tĩnh có quá trình hình thành và tồn tại đến nay đã gần 100 năm, hiện diện tích sản xuất muối trên 14ha, có 126 hộ dân làm nghề.

Có lẽ cũng đã quen với những bấp bênh của nghề làm muối nên thay vì cất lên những tiếng thở dài, bà con diêm dân thôn Châu Hạ cũng chỉ bình thản đợi nắng để lấy nước vào ruộng. Làm muối phụ thuộc thời tiết, nắng càng gắt thì muối kết tinh càng đẹp.

Trời xế trưa, cánh đồng muối Châu Hạ nóng cháy rát như lửa lò phả ra. Từ xa, ánh nắng chiếu vào mặt sân ô muối bắt đầu kết tinh lấp lánh ánh bạc. Nắng càng gắt, hạt muối kết tinh càng nhiều. Cứ liên tiếp hết đống này đến đống khác, mặc cái nắng phả vào mặt từng đợt bỏng rát, diêm dân vẫn cần mẫn cào muối thành từng gò nhỏ để phơi khô.

Ông Nguyễn Hồng Tuân (thôn Châu Hạ, xã Mai Phụ) cho biết, ông năm nay 68 tuổi, từ năm 12 tuổi đã theo cha mẹ đi ra đồng làm muối, sau thời gian đi bộ đội trở về thì lập gia đình rồi tiếp tục theo nghề của ông cha để lại. Trước đây, cả gia đình ông đều làm muối, không khá giả nhưng cũng đủ nuôi sống các con trưởng thành. Dẫu vậy, các con ông không theo nghề vì thu nhập thấp, giá muối không tương xứng với công sức lao động đã đưa đẩy diêm dân chuyển sang những ngành nghề khác.

“Một ngày trần lưng làm việc trên ruộng muối, thu nhập trung bình được trên dưới 1 tạ muối. Với giá muối hiện nay, khoảng trên 3.000 đồng/kg, công sức lao động chỉ đổi lại được khoảng 300.000 đồng cho 2 - 3 nhân công. Đó là những ngày nắng ráo. Còn những ngày mưa gió, diêm dân đành phải nghỉ ở nhà. Vì vậy, ngay cả trong những tháng mùa hè, thu nhập của người làm muối cũng rất bấp bênh nếu thời tiết mưa nắng thất thường”, diêm dân Lê Thị Thinh chia sẻ.

“Đầu ra cho hạt muối không ổn định, giá cả bấp bênh… nên nghề muối của xã gặp rất nhiều khó khăn. Từ những vựa muối có tiếng trong và ngoài tỉnh, hiện nay, những làng muối đang dần thu hẹp diện tích. Những người bám trụ với nghề chủ yếu là người lớn tuổi trong làng, một phần vì không thể làm nghề phụ khác nên họ đành “đèo bòng” với nghề truyền thống mặn chát này, phần nữa trong họ, làm muối để cố gìn giữ nghề, không muốn mai một đi”, một lãnh đạo xã Mai Phụ cho biết.

Cũng nổi danh một thời với nghề muối, xã Hộ Độ (cũ) nay là phường Trần Phú, tỉnh Hà Tĩnh có những làng nghề làm muối từng là nguồn sống chính của hàng nghìn diêm dân tại địa phương nhưng những năm gần đây, nghề này đang dần mai một, để lại nhiều diện tích đất muối bỏ hoang, khiến người dân lo ngại về tương lai của nghề truyền thống này.

Nghề muối tại Hộ Độ có từ bao giờ, không ai biết, chỉ biết thế hệ của các bậc cha, ông sinh ra, vị mặn mòi của muối đã lẫn trong từng giọt sữa mẹ. Các thế hệ sau nối tiếp thế hệ trước không ngừng tận dụng và cải tạo những cánh đồng cát bằng phẳng để làm ra hạt muối, nuôi sống bao thế hệ người dân trên mảnh đất này.

Trên đồng muối, những diêm dân vẫn cần mẫn giữa cái nắng chang chang, gió Lào khô khốc, cái nắng cái gió, vị mặn của muối đã bện chặt, đã ngấm vào máu thịt của họ nhưng với tình cảnh hiện tại, nhiều người đã muốn bỏ nghề…

Bà Lê Thị Cúc (trú tại thôn Trung Châu, phường Trần Phú) chia sẻ: “Tôi làm muối từ nhỏ, nghề muối đã nuôi sống gia đình. Nhưng khoảng ba năm qua, tôi không còn làm muối nữa. Giá muối thấp, trong khi chi phí phục hồi đồng muối quá lớn, nhiều người trẻ đã bỏ nghề để tìm công việc khác. Chỉ còn những người già như tôi quay lại làm muối để mưu sinh".

Nghề làm muối truyền thống từng là một phần quan trọng trong cuộc sống của người dân nơi đây, giờ đang đứng trước nguy cơ xóa sổ. Người trẻ đã đi tìm những công việc khác, phần lớn đi lao động nước ngoài, khiến nghề làm muối dần chìm vào quên lãng.

Sự thay đổi về giá muối, khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm và thiếu lao động là những yếu tố chính khiến diêm dân không còn mặn mà với nghề. Những cánh đồng muối được ví như “Vàng trắng” nay nhiều diện tích đất muối bỏ hoang, các tuyến kênh dẫn nước trở thành điểm tập kết rác, rất mất mỹ quan và gây ô nhiễm môi trường.

Theo các diêm dân thì chục năm nay, đời sống của diêm dân hiếm có người nào khá lên từ nghề làm muối. Mặc dù vậy, mọi người vẫn cố gắng gắn bó với nghề với niềm hi vọng, chờ đợi có nhiều chính sách mới để cải thiện hơn.