Múa "giảo long" ở làng Lệ Mật

Thần phả của đình làng Lệ Mật ghi rằng, một hôm, công chúa con vua Lý Thái Tông dạo chơi trên sông Thiên Ðức thì bị một con thủy quái làm lật thuyền, cướp mất công chúa.

Nhà vua đã huy động nhiều tướng tài cùng thiên binh vạn mã nhưng đều bất lực. Bỗng lúc ấy, có một chàng trai ven sông Thiên Ðức xin được đi cứu công chúa.

Vốn nghề chài lưới, lại có sức khỏe phi thường, chàng trai lặn xuống đáy sông chiến đấu với thủy quái và mang được thi hài công chúa về. Chàng trai có công vớt ngọc thể công chúa đó là Hoàng Ðức Trung, sau này, được dân làng Trù Mật thờ làm Thành hoàng.

Nhà vua ban ơn nhiều của cải, gấm vóc, nhưng chàng trai không nhận.

Lúc đó, vương triều Lý định đô ở Thăng Long chưa lâu, vùng phía Tây kinh thành còn hoang vắng, chàng trai họ Hoàng xin vua cho dân làng được khai phá vùng đất này.

Ðược sự đồng ý của nhà vua, chàng trai họ Hoàng đưa dân làng mình khai phá đất hoang, lập ra 13 làng trại, tục gọi là Thập tam trại, gồm các làng: Vĩnh Phúc, Ngọc Khánh, Cống Yên, Ngọc Hà, Ðại Yên, Liễu Giai, Giảng Võ, Cống Vị, Vạn Phúc, Thủ Lệ, Xuân Biểu, Hữu Tiệp và Kim Mã. Thập tam trại xưa, nay là các phường thuộc quận Ba Ðình.

Tưởng nhớ công ơn của tiền nhân, ngoài tôn thờ Hoàng Ðức Trung làm Thành hoàng, dân làng Trù Mật còn sáng tạo điệu múa giảo long, nhằm nhắc lại công tích đánh thủy quái khi xưa của ông.

Làng Trù Mật xưa là Lệ Mật ngày nay, thuộc phường Việt Hưng, quận Long Biên. Ðình làng là ngôi đình lớn, kết cấu tới hơn 50 gian và đã được công nhận là Di tích lịch sử-văn hóa quốc gia.

Mỗi năm, lễ hội múa giảo long lại diễn ra tại Lệ Mật, nơi mà mọi người cùng nhau hòa mình trong không khí trang trọng và sôi động.

Được chuẩn bị kỹ lưỡng, con giảo long lớn được tạo ra từ mây tre và vải, truyền tải sức mạnh và truyền thống của người dân.

Câu chuyện về chiến thắng của Hoàng Ðức Trung vẫn được tái hiện mỗi năm qua màn múa đầy ấn tượng, kết hợp với những động tác múa linh hoạt và sức sống đầy màu sắc.

Không chỉ là một lễ hội văn hóa, múa giảo long còn là cột mốc quan trọng trong lịch sử và truyền thống của đất Thăng Long. Những nghi lễ trước ngày hội, như việc viết văn tế và rước văn, không chỉ thể hiện sự tôn kính đối với Thành hoàng mà còn là cách duy trì và phát huy tinh thần cộng đồng.

Ðể chuẩn bị cho múa giảo long, dân làng đan một con giảo long lớn bằng mây tre, phủ vải ra ngoài. Giảo long được trang trí vân mây trên nền xanh da trời, đầu có mào và chiếc lưỡi đỏ khổng lồ.

Vào ngày chính hội (từ 19 đến 23-3 âm lịch hằng năm), múa giảo long luôn thu hút đông đảo nhân dân tới xem. Mở đầu bằng màn dạo chơi của công chúa nhà Lý, sau đó, con giảo long xuất hiện và "nuốt chửng" nàng công chúa xinh đẹp.

Quân tướng triều đình được huy động đến chiến đấu với thủy quái. Các tráng đinh múa giảo long ở tư thế trườn bò nhưng đẹp mắt và dũng mãnh.

Sôi nổi hơn cả là màn chiến đấu của chàng trai trẻ họ Hoàng với giảo long, những động tác vũ thuật đẹp mắt diễn ra trong tiếng hò reo vang dội, cuối cùng, chàng trai chiến thắng thủy quái, rước công chúa hồi cung.

Sự thật về trận chiến với thủy quái cứu công chúa chưa ai dám khẳng định, nhưng có một điều chắc chắn, chàng trai họ Hoàng là người khai phá vùng đất phía Tây kinh thành Thăng Long.

Một trong những bằng chứng là gần một nghìn năm đã trôi qua, nhân dân vùng Thập tam trại khi xưa vẫn tự hào mỗi khi nhắc về chàng dũng sĩ có công mở làng.

Cứ đến hội làng Lệ Mật, giữ phong tục "uống nước nhớ nguồn", nhân dân vùng Thập tam trại cũ lại vượt dòng sông Hồng để về cựu quán - quê hương của người có công mở làng Hoàng Ðức Trung, dâng lễ vật lên ông tổ của mình. Trong ngày ấy, mọi người đều nhớ câu ca xưa:

Nhớ ngày 23 tháng 3

Dân trại ta vượt Nhị Hà thăm quê

Kinh quán, cựu quán đề huề

Hồ Tây cá nhảy đi về trong mây.