Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam diễn ra từ ngày 22 - 27/5 (tức từ ngày 22 - 27/4 âm lịch) tại phường Núi Sam, TP. Châu Đốc (tỉnh An Giang). Đây lễ hội đặc sắc có từ lâu đời, mang đậm giá trị văn hóa tâm linh tín ngưỡng của người dân vùng sông nước Nam Bộ, thu hút đông đảo du khách hành hương, chiêm bái và tham dự.
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được giữ gìn qua nhiều thế hệ, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng Nam Bộ. Năm 2001, Lễ hội được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Lễ hội cấp Quốc gia. Năm 2014, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Hằng năm, Lễ hội thu hút hàng triệu lượt khách du lịch trong và ngoài tỉnh đến tham quan, chiêm bái, góp phần thúc đẩy ngành du lịch An Giang phát triển.
Sau 2 năm bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, năm 2022, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được tổ chức như thông lệ hàng năm, gồm phần lễ và phần hội, diễn ra từ ngày 22-27/5 (ngày 22-27/4 âm lịch).
Phần lễ vẫn theo nghi thức truyền thống, nhưng nội dung và hình thức được đầu tư nâng chất theo hướng tạo điều kiện để du khách, người dân cùng tham gia, như: Chương trình may áo Bà; Lễ phục hiện rước tượng Bà từ bệ đá Bà ngự trên đỉnh núi Sam và kết thúc tại sân khấu miếu Bà; chương trình nấu nước tắm Bà; Lễ tắm Bà; Lễ thỉnh sắc ông Thoại Ngọc Hầu từ lăng mộ về miếu Bà; Lễ túc yết và xây chầu; Lễ chánh tế; Lễ hồi sắc - đưa sắc ông Thoại Ngọc Hầu từ miếu Bà về lăng mộ.
Phần hội có lễ khai hội, thường tổ chức vào đêm trước lễ tắm Bà. Chương trình sinh động với nhiều tiết mục, như sân khấu hóa dựng lại hình ảnh thời mở đất, chiến đấu với giặc ngoại xâm và sự xuất hiện của Bà chúa xứ.
Ông Trần Quốc Tuấn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Châu Đốc cho biết: Người dân và du khách khi tham gia các hoạt động lễ hội phải chấp hành nghiêm các quy định phòng, chống dịch COVID-19, nhất là đeo khẩu trang trong suốt thời gian tổ chức lễ hội. Trong quá trình tổ chức lễ hội, thành phố sẽ theo dõi sát diễn biến của dịch bệnh để có phương án xử lý thích hợp, kịp thời, hiệu quả.
“Thông qua các hoạt động Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, thành phố mong muốn quảng bá, giới thiệu với bạn bè trong nước, quốc tế về tiềm năng, thế mạnh, danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa, con người Châu Đốc. Qua đó, thu hút đầu tư, khách tham quan đến với thành phố, góp phần thúc đẩy ngành du lịch tỉnh nhà phát triển” - ông Trần Quốc Tuấn cho biết.
Để đảm bảo an ninh trật tự cho Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam năm 2022, thành phố Châu Đốc kiên quyết không để tình trạng chèo kéo du khách, buôn bán, ăn uống, thải rác bừa bãi trong khu vực di tích; lấn chiếm vỉa hè, lòng, lề đường và tuyên truyền đến du khách về tình trạng lợi dụng mê tín dị đoan, bói toán… để tránh bị lừa đảo.
Những giá trị của Lễ hội cấp Quốc gia Vía Bà Chúa Xứ núi Sam phù hợp với tiêu chí Công ước 2003 của UNESCO để trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại. Ngày 30/3/2022, tại Công văn 1970/VPCP-KGVX của Văn phòng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đồng ý đệ trình UNESCO xem xét đưa Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.