Ký ức về ngọn cờ Tổ quốc bên bờ Hiền Lương

Ký ức về những ngày tháng hào hùng luôn in sâu trong tiềm thức của người thương binh được vinh dự dựng ngọn cờ Tổ quốc bên bờ Hiền Lương trong giai đoạn đất nước còn chia cắt. Những giọt nước mắt cảm động lăn dài khi ông Trương Nam Sơn, Phó Ban liên lạc Hội cựu chiến binh Tiểu đoàn 303 hồi tưởng lại giây phút dựng cờ đầy linh thiêng, hào hùng ấy…

Cụm di tích Quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải

Sáng tạo để ngọn cờ bay cao

Mỗi lần về thăm chốn cũ, đứng trước dòng sông hiền hòa chảy trong sự bình yên, ông Trương Nam Sơn lại quặn thắt nhớ về những người con đất lửa Vĩnh Linh chiến đấu dũng cảm dưới ngọn cờ Tổ quốc sừng sững hiên ngang.

Sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống yêu nước, ông Sơn sớm tham gia cách mạng. Khi đang học năm thứ hai Trường Kỹ nghệ Thực hành Sài Gòn, ông đã tích cực biểu tình, mít-tinh, hăng hái tham gia cách mạng. Sau đó, ông Sơn về chiến đấu ở Trung đoàn 311, rồi trở thành cán bộ tham mưu kiêm thư ký của Bộ Tư lệnh Khu 7.

Biến cố cuộc đời ập đến với ông Sơn trong một đánh, ông bị thương và phải cắt bỏ chân trái. Ông nén đau, tập đi với chiếc chân giả bằng vỏ bom napal và thép xe tăng nặng gần 6kg. Sau vài tháng tập luyện, ông Sơn trở lại chiến trường với nhiều nhiệm vụ khác nhau rồi tập kết ra Bắc.

Sau ngày tập kết ra Bắc, ông được chuyển ngành về Bộ Xây dựng học nghề lắp máy với nhiệt huyết “lưng đeo ba lô, dưới mang chân gỗ”, quyết tâm trở thành người thợ giỏi. Quá trình phấn đấu, ông trở thành Phó Tổng giám đốc, Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam, đơn vị duy nhất được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ thiết kế, thi công, lắp dựng, sửa chữa 5 cây cột cờ từ Bắc cầu Hiền Lương đến bờ Bắc sông Thạch Hãn trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ.

Người lính, người thợ già nhớ lại: Hồi đó, ông bất ngờ nhận lệnh được của đồng chí Hai Dung, Cục trưởng Cục Cơ khí Điện nước: “Bên cây cầu Hiền Lương nối liền khúc ruột Tổ quốc miền Nam, cột cờ bằng gỗ của ta đã trải qua hai mùa mưa nắng (1954-1956) có nguy cơ bị gãy đổ. Đồng bào ta ở bờ Nam bị giặc đẩy lùi ra xa bờ Bắc nên không thấy rõ lá cờ Tổ quốc. Nhân dân miền Nam thiết tha đề nghị Chính phủ cho xây dựng một cột cờ khác cao hơn, to hơn để nhân dân dù ở xa vẫn luôn nhìn rõ lá cờ Tổ quốc”.

 Thực hiện nguyện vọng của nhân dân hai miền giới tuyến, được Chính phủ giao nhiệm vụ, đoàn của ông hành quân vào Vĩnh Linh với quyết tâm sẽ lắp dựng cột cờ trước ngày tiến hành tổng tuyển cử thống nhất đất nước tháng 7/1956.

Khó khăn lớn nhất lúc đó là Hiền Lương không có điện. Cách khắc phục duy nhất là phải gia công chế tạo cột cờ tại Hà Nội rồi vận chuyển vào lắp dựng. Cũng phải nói thêm là ngày nay, việc lắp dựng một cột cờ cao hàng trăm mét, nặng hàng tấn không có gì khó vì có các phương tiện cơ giới kỹ thuật hiện đại. Nhưng vào năm 1956, khi đất nước đang bị chia cắt, để lắp dựng một cột cờ dưới “mưa bom bão lửa” là rất khó khăn.

Ông Sơn cùng một người bạn  thiết kế cột cờ rồi đưa đến Nhà máy cơ khí Gia Lâm gia công. Cột gồm 3 đoạn ống thép: 350-300-200mm, dày 9-12mm, dài 21m và nặng hơn 5 tấn… Việc thiết kế và chế tạo mất một tháng. Khó khăn nhất là việc vận chuyển, đường sá bấy giờ toàn “ổ voi”, lầy lội, phải mất 10 ngày đêm mới vượt được 800 km và qua 10 chuyến phà.

Khi móng cột, hố neo… hoàn tất, cột cờ cũng đã chở tới thì phía bên kia chiến tuyến biết được kế hoạch nên làm cột cờ cao hơn của ta (23m). Ông Sơn tự quyết định thay đổi thiết kế bằng cách nâng móng cũ lên. Cuối cùng, bằng nỗ lực phi thường của ông và các cộng sự,  cột cờ cũng được dựng lên sừng sững, uy nghi. Lá cờ đỏ sao vàng năm cánh có chiều dài 9m, chiều rộng 6m phất phới tung bay trên vùng trời Hiền Lương - Bến Hải,  vươn cao hơn cờ của chế độ Việt Nam Cộng Hoà 3m, với sự hân hoan và cảm động của đồng bào.

Ông Trương Nam Sơn, người dựng cờ bên bờ Hiền Lương lịch sử về thăm đài kỷ niệm Tiểu đoàn 303 

Ngọn cờ sừng sững 20 năm dưới “mưa bom bão đạn”

Trong sự tàn khốc của chiến tranh, cột cờ Hiền Lương trở thành tọa độ, mục tiêu oanh kích. Cột cờ Hiền Lương phải gánh chịu hàng trăm nghìn trận mưa bom bão lửa của kẻ thù mà vẫn sừng sững, uy nghi. Tuy nhiên, quân và dân Vĩnh Linh không hề nao núng, luôn anh dũng kiên cường quyết tâm bảo vệ ngọn cờ Tổ quốc vẫn mãi bay cao.

Tuy chưa một lần bị gãy đổ nhưng cột cờ cũng đã in hằn nhiều dấu vết chiến tranh nên cuối tháng 11/1966, ông Sơn và đội quân của ngành lắp máy lại nhận lệnh khẩn cấp vào Hiền Lương dựng cột cờ mới. Đoàn phải gia công chế tạo cột cờ tại Hà Nội rồi vận chuyển vào khúc ruột miền Trung. Do đoạn đường từ Thanh Hóa đến Hiền Lương luôn bị  máy bay địch oanh kích nên đoàn phải hành quân theo đường Trường Sơn.

Chiến tranh tuy lùi xa nhưng trong ký ức ông Sơn, những ngày hành quân vất vả dưới mưa bom bão đạn và ngày dựng cột cờ mới vẫn luôn hiện ra trước mắt. Đêm 24/12/1966, đoàn chuẩn bị xong để rạng ngày 25/12 dựng cờ. Khi đang dựng cột cờ, một chiếc OV 10 bay đến quần đảo mấy vòng rồi bắn trái khói. Anh em vẫn bình tĩnh nâng cột lên, từ 20 độ rồi 30 độ cho đến khi cột thẳng đứng. Cột cờ mới cách cột cờ cũ 30m, khi dựng xong, ông Sơn cùng mọi người mới hạ cột cờ cũ. Đếm trên mình lá cờ có trên 300 vết thương, 8 dây chằng chỉ còn lại 5 dây. Ký ức đó khiến ông Sơn không bao giờ quên

Trong cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc, ông Sơn và Công ty lắp máy với nhiệm vụ chế tạo các phương tiện chiến đấu nhưng trọng trách làm nên những ngọn cờ là một vinh dự lớn. Bởi lẽ càng làm được nhiều ngọn cờ là chiến thắng càng đến gần hơn. Những cột cờ giải phóng được ông và đồng đội sản xuất cứ cắm sâu về đất phương Nam, từ Đông Hà, Ái Tử, Cửa Việt đến Thạch Hãn… Lá cờ đỏ sao vàng phất phới khiến chế độ cũ hoang mang, báo hiệu ngày toàn thắng của toàn dân tộc đang gần kề.

Mùa xuân 1975, trong khí thế hừng hực “xẻ dọc Trường Sơn”, ngành Lắp máy Việt Nam được vinh dự trở lại Hiền Lương. Trong tâm tưởng của ông, việc lắp dựng cột cờ mới lần này trước giờ tổng tiến công Chiến dịch mùa Xuân đại thắng mang ý nghĩa hết sức trọng đại. Hành trình của đoàn phải nhường đường cho bộ đội hành quân thần tốc. Suốt chặng đường chỉ có bộ đội, xe tăng vào pháo rầm rập tiến quân ra trận. Con đường vào Nam ngập ngụa trong bùn, chỉ có xe xích và xe ba cầu mới đi nổi. Xe của đoàn chạy suốt ngày đêm mà vẫn thấy chậm, gần tới Hồ Xá, đoàn phải bỏ xe hành quân cuốc bộ.

Hàng ngày, đoàn phải hành quân từ Hồ Xá đến Hiền Lương cả đi và về gần 20km. Trong khó khăn, ông và các đồng chí lại nhớ đến những chiến công và lòng quả cảm của quân và dân Vĩnh Linh, đó là động lực giúp những người thợ ngành lắp máy biến quyết tâm tiến nhanh hơn để dựng cột cờ phía Bắc cầu Hiền Lương.

Cuối tháng 2/1975, đấy là thời điểm 11 ngày trước khi chiến dịch Buôn Mê Thuột khai hỏa. Lá cờ đỏ sao vàng của Tổ quốc được kéo lên trên đỉnh cột cờ mới. Tất cả bộ đội qua đây, từ những anh lính trẻ đến những sỹ quan dày dặn kinh nghiệm trận mạc nghiêm trang tuyên thệ dưới ngọn cờ rồi lại khẩn trương xốc vào miền Nam.

Ngọn cờ là hồn thiêng của Tổ quốc và ông chính là người được trực tiếp vinh dự nhận nhiệm vụ thiết kế, chỉ huy thi công 4 cột cờ trong suốt chặng đường 20 năm chống Mỹ ác liệt. Vậy nhưng khi ôn lại những năm tháng hào hùng, ông cho rằng để lá cờ Tổ quốc phất phới tung bay bên bờ Hiền Lương, công sức chính thuộc về những chiến sỹ, đồng bào đã hy sinh xương máu cho độc lập dân tộc…