Huyền thoại về người mẹ anh hùng trên đỉnh Pú Nhung

Ở đó có một Bà mẹ Việt Nam Anh hùng, một liệt sĩ đã khuất núi từ những ngày chống Pháp, nhưng sự nghiệp cách mạng của mẹ cùng con trai mẹ mấy mươi năm qua luôn là khúc ca tráng tuyệt nơi núi rừng Tây Bắc mù xa.

Nếu mẹ Việt Nam Anh hùng Sùng Thị Blây là niềm tự hào của phụ nữ Mông thì con trai mẹ, anh hùng Vừ A Dính chính là tấm gương sáng của tuổi trẻ Việt Nam.

“Anh hùng đâu cứ chỉ mày râu…”

Mẹ Sùng Thị Blây sinh năm 1901 ở bản Khó Pua, xã Pú Nhung, huyện Tuần Giáo, tỉnh Lai Châu (nay huyện Tuần Giáo thuộc tỉnh Điện Biên). Sau khi lập gia đình với người trai Mông Vừ Chống Lầu ở bản Đề Chia, cùng xã, mẹ đã cùng chồng tham gia kháng chiến chống Pháp và trở thành người phụ nữ Mông đầu tiên ở Pú Nhung đến với cách mạng.

Ông Vừ Gà Lử (thứ 2 từ trái sang phải), người con cả của Mẹ Việt Nam anh hùng Sùng Thị Blây

Con trai cả của mẹ, ông Vừ Gà Lử cũng là một cựu chiến binh chống Pháp và nhiều năm liền làm Chủ tịch UBND xã Pú Nhung. Là người duy nhất sống sót trong đại gia đình 10 người bị giặc Pháp thủ tiêu, khi gặp tôi, ông đã tròm trèm 90 nhưng sự minh mẫn và cách nói chuyện của ông mạch lạc, hồn hậu đến bất ngờ. Trong ký ức của người con, mẹ Sùng Thị Blây có vóc người cao lớn, khỏe đi rừng và miệt mài se từng sợi lanh, nhuộm màu, dệt vải… Nhiều đêm thức giấc giữa chừng, ông và các em thấy thật yên tâm khi có bóng mẹ hắt trên vách gỗ, ấy là bởi mẹ đang nghiêng nghiêng bên bếp lửa khâu quần áo cho chồng con. Những khi cả bản thiếu đói, giặc Pháp cắt phân bổ muối, mẹ lại lên rừng tìm lá giang, lá cọ về đun rồi gạn nước để đồ mèn mén.

Đồng chí Hoàng Hồng Dương, Bí thư chi bộ đầu tiên ở Tuần Giáo (Chi bộ Đảng Tuần Lai) khi nói về vùng đất Pú Nhung và mẹ Sùng Thị Blây đã không giấu nổi những cảm xúc của mình. Ông bảo, ngày theo các đồng chí lãnh đạo về Pú Nhung tuyên truyền cách mạng, ông đã có cảm nhận rằng nơi đây sẽ là địa chỉ tin cậy để gây dựng phong trào, là ngọn đuốc dẫn đường cho phong trào cách mạng ở vùng đất “cuối trời Tây Bắc”. Và suốt gần 10 năm, rừng núi Pú Nhung đã trở thành quê hương thứ hai của những cán bộ người Kinh lên miền núi, trụ lại nơi rừng núi hoang vu, hẻo lánh, cùng ăn ở với người Mông, được đồng bào che chở, ủng hộ cả về vật chất lẫn con người để đoàn kết cùng nhau làm cách mạng, cùng nhau giành lại độc lập, tự do.

Ông Dương cũng đặc biệt kể lại sự nhiệt tình của mẹ Sùng Thị Blây khi nhận nhiệm vụ tiếp tế, mua giấy, bút cho cách mạng. Mỗi lần gùi hàng lên núi cho cán bộ, mẹ phải vượt qua nhiều chốt chặn của địch nhưng không vì thế mà mẹ nao núng. Mỗi lần gùi hàng tiếp tế là một lần mẹ đấu trí với kẻ thù, một lần mẹ miệt mài bám chân trần trên đá sắc để vượt núi, vượt rừng… Năm 1949, địch càn vào Pú Nhung, nghi ngờ mẹ tiếp tế cho Việt Minh, bắt mẹ cùng với bố chồng và bảy người con gồm chị gái và các em của Vừ A Dính mang về giam và bắt làm phu dịch tại đồn Bản Chăn.

Ông Vừ Gà Lử kể lại: “Rất may hôm ấy tôi lên núi nên không bị bắt. Còn em Vừ A Dính được đơn vị phái xuống tìm cách liên lạc và nắm tình hình địch để chuẩn bị cho bộ đội đánh đồn. Khi nắm được tin giặc Pháp chuẩn bị đưa quân lên đánh khu du kích ở Pú Nhung, mẹ đã trốn trại ra bìa rừng gặp Vừ A Dính, cấp báo tin này. Mẹ còn chuyển cho Dính hơn 100 viên đạn lấy trộm được của giặc. Trên đường trở về trại giam, một tốp lính đi tuần phát hiện ra mẹ. Không tìm thấy gì nhưng chúng vẫn nghi mẹ liên lạc với Việt Minh nên đã khám nơi giam cầm và phát hiện ra nhiều đạn mà mẹ và mọi người đã lấy trộm. Giặc Pháp đã lôi cả 22 người trong trại giam ra bắn, trong đó có ông nội, mẹ, chị gái và các em tôi... Sau đó không lâu, em Vừ A Dính cũng bị  giặc bắt, còn bố Vừ Chống Lầu bị tra tấn đến chết trong nhà ngục Lai Châu”.

Mẹ Sùng Thị Blây được Đảng và Nhà nước truy tặng Liệt sĩ ngày 14/10/1964. Tròn 30 năm sau, vào năm 1994, Mẹ đã được truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng đợt đầu tiên vì có chồng, con ngã xuống cho núi rừng Tây Bắc và bản thân mẹ là liệt sĩ.

Con của Mẹ cũng là dũng sĩ

Tìm hiểu về anh hùng Vừ A Dính, chúng tôi đã đọc được những dòng tóm tắt về anh trong cuốn “Cẩm nang cho người phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh” do  NXB Giáo dục ấn hành năm 2003 như sau: “Vừ A Dính là con một gia đình dân tộc Mèo ở xã Pú Nhung, huyện Tuần Giáo, tỉnh Lai Châu. Lúc 13 tuổi, Vừ A Dính đã hăng hái xin gia nhập đội võ trang và ngày ngày làm nhiệm vụ canh gác, liên lạc, tiếp tế gạo, muối cho nhân dân bị địch bao vây…

Tranh vẽ anh hùng Vừ A Dính trên đường làm nhiệm vụ

Một hôm vừa đi công tác về bị địch vây bắt, đánh đập dã man, bắt chỉ đường đi bắt cán bộ và đồng bào. Vừ A Dính bày mưu bắt chúng làm cáng khiêng anh đi một ngày đường để lại trở về nơi cây đào là nơi xuất phát mà chả tìm được gì. Căm tức, giặc treo Vừ A Dính lên cành đào rồi bắn chết. Ghi công Vừ A Dính, Đảng và Nhà nước ta đã phong tặng danh danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Còn người già ở Pú Nhung thì kể cho con cháu nghe về người anh hùng thiếu niên của dân tộc mình giản dị thế này: Ngày xưa, Pú Nhung luôn bị giặc đột kích vào cướp bóc, đốt nhà, bắt người. Vì thế dân làng phải cử người canh gác để phát hiện giặc. Lúc còn nhỏ, Vừ A Dính đã xung phong được đi canh gác như các anh chị lớn. 13 tuổi, Dính đã thoát ly gia đình trở thành đội viên liên lạc của đội vũ trang huyện Tuần Giáo, hoạt động trên địa bàn từ châu Điện Biên ra châu Tuần Giáo rồi ngược lên châu Tủa Chùa. Cái chân đã quen đường rừng, thạo rông núi nên lần nào nhận nhiệm vụ Dính cũng hoàn thành trước thời hạn và đảm bảo an toàn. Đã vậy, anh rất ham học, lúc nào trong ngực áo cũng cuộn một cuốn sách để tranh thủ học. Rồi Dính còn có sáng kiến chặt ngang thân cây chuối rồi khoét ruột cây chuối để lấy nước sinh hoạt cho bộ đội vào mùa khô…

“Sau Cách mạng tháng Tám, giặc Pháp chiếm lại Lai Châu, chúng cướp của, đốt nhà, đánh đập người già, phá nương rẫy, hãm hiếp phụ nữ, bắt trai bản đi lính... Không thể trốn mãi trên rừng, với lòng yêu nước, căm thù giặc, dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng Tuần Lai, mặc dù chỉ có vũ khí thô sơ: cung nỏ, tên thuốc độc, bẫy đá, súng tự tạo của du kích, người Mông Pú Nhung đã đoàn kết cùng các dân tộc anh em trong huyện kiên cường đứng lên chiến đấu. Đội du kích Pú Nhung, trong đó có Vừ A Dính, dưới sự chỉ huy của người Đội trưởng Sùng Phái Sinh kiên cường dũng cảm lập nhiều chiến công vang dội. Không may sau đó em Vừ A Dính bị địch bắt. Dù bị tra tấn dã man nhưng Dính vẫn một dạ kiên trung không khai báo cơ sở cách mạng. Quân địch đã treo ngược em lên một cành đào, rồi xả súng bắn...”, ông Vừ Gà Lử nhớ lại.

Vừ A Dính hi sinh khi vừa tròn 15 tuổi! Câu chuyện về người thiếu niên anh hùng ấy đã được truyền đi khắp các bản làng Tây Bắc, trở thành nguồn động lực soi đường cho thanh niên, trai tráng người Xá, người Thái, người Mông khắp vùng tìm đến cách mạng, tìm đến con đường giải phóng cho toàn dân tộc. Mãi đến khi Điện Biên Phủ toàn thắng, Huyện đội Tuần Giáo đã đưa hài cốt của anh về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ của huyện. Năm 1952, Chính phủ đã truy tặng Huân chương Quân công hạng Ba cho Vừ A Dính - chiến sĩ liên lạc nhỏ tuổi của Đội vũ trang huyện Tuần Giáo. Lịch sử Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Lịch sử Đội TNTP Hồ Chí Minh đã ghi nhận Vừ A Dính là một trong những thiếu nhi anh hùng tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, giải phóng đất nước.

Giờ đây, cạnh khu bia ghi công người chiến sĩ liên lạc nhỏ tuổi của Đội vũ trang huyện Tuần Giáo, có một gốc đào cổ thụ vẫn ngày ngày tỏa bóng. Không biết đây có phải cây đã từng thấm máu của anh hùng Vừ A Dính hay không mà hoa vẫn rừng rực mỗi độ xuân về. Và trên khắp các bản Mông ở mảnh đất Tây bắc này đã có biết bao thiếu niên đã trưởng thành và đi khắp nơi góp phần dựng xây đất nước theo gương Vừ A Dính, như những cây đào thay nhau nở hồng núi rừng. Cây đào ấy gắn liền với bản anh hùng ca về người anh hùng trẻ tuổi Vừ A Dính, về Mẹ Việt Nam Anh hùng Sùng Thị Blây, cùng những anh hùng liệt sỹ đã hi sinh trên mảnh đất Tuần Giáo. Để mỗi mùa hoa nở, người dân Pú Nhung nhắc nhau ghi nhớ về người anh hùng tuổi trẻ đã từng hy sinh trên ngọn cây đào để giữ gìn khí tiết của người chiến sỹ cách mạng. Luôn tự hào và phát huy những truyền thống đó, giờ đây người dân Pú Nhung đã và đang từng bước chung tay xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, đưa Pú Nhung vươn mình cùng đất nước.