TAQS hai cấp Quân khu 5: Những chặng đường lịch sử vẻ vang

Ngay từ những ngày đầu giành được chính quyền, Đảng và Nhà nước ta đã khẩn trương xây dựng bộ máy nhà nước, trong đó có hệ thống Tòa án nhằm trấn áp các phần tử phản cách mạng, bảo vệ chính quyền nhân dân mới được thành lập.  

Ngày 13 tháng 9 năm 1945, Chủ Tịch Hồ Chí Minh ra Sắc lệnh số 33C-SL thành lập các Toà án quân sự trong phạm vi cả nước. Theo quy định của sắc lệnh này, trên toàn lãnh thổ Việt Nam đã thiết lập các Tòa án quân sự với nhiệm vụ “Xét xử tất cả các người nào phạm vào một việc gì có phương hại đến nền độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”. Đây là cơ sở pháp lý mang ý nghĩa lịch sử đối với việc xây dựng hệ thống Toà án Việt Nam.

Đặt nền móng sự ra đời của Tòa án nhân dân

Sau khi có Sắc lệnh, chỉ trong một thời gian ngắn đã có 11 Toà án quân sự được thành lập và hoạt động trong cả nước. Đến đầu năm 1947 ở mỗi Liên khu ít nhất có một Tòa án quân sự. Ở miền Nam Trung bộ có 02 Tòa án quân sự, gồm một Tòa ở Khu 5 và một Tòa ở Tây Nguyên. Trong thời gian từ năm 1946 đến năm 1957, để đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn này, hệ thống các Tòa án còn bao gồm các Tòa án binh, được thành lập theo Sắc lệnh số 163 ngày 23/6/1946.

Một phiên tòa xét xử lưu động của TAQS Quân khu 5

13/9 là ngày Truyền thống Tòa án quân sự Việt Nam và được lấy làm ngày Truyền thống Tòa án nhân dân, bởi Tòa án quân sự là tiền thân, là cơ sở của Tòa án nhân dân hiện nay. Trên cơ sở quy định của Hiến pháp năm 1959 và các Hiến pháp, Luật, Pháp lệnh sau này, hệ thống Toà án nước ta gồm có Toà án nhân dân và Toà án quân sự, thống nhất tổ chức và hoạt động là cơ quan xét xử của Nhà nước.

Pháp lệnh Tổ chức Tòa án quân sự được ban hành ngày 01/3/1986 đã đánh dấu một bước tiến quan trọng về tổ chức và hoạt động của hệ thống Tòa án quân sự. Tòa án quân sự được tổ chức theo 3 cấp (Trung ương, Quân khu và tương đương, Khu vực), hoạt động chuyên trách với vị trí, vai trò là cơ quan Tư pháp trong Quân đội. Đối với Tòa án quân sự hai cấp Quân khu 5, trên cơ sở quy định của Hiến pháp, Pháp lệnh Tổ chức Tòa án quân sự; căn cứ Quyết định của Bộ Quốc phòng,  Bộ Tư lệnh Quân khu thành lập Tòa án quân sự Quân khu và Khu vực. Tòa án quân sự Quân khu hoạt động từ tháng 7/1976 và Toà án quân sự Khu vực 1, Khu vực 2 hoạt động từ năm 1987. 

Theo quy định của pháp luật, Tòa án quân sự là cơ quan xét xử của Nhà nước, được tổ chức trong Quân đội. Các Toà án quân sự có nhiệm vụ bảo vệ pháp chế XHCN, bảo vệ chế độ XHCN và quyền làm chủ của nhân dân; bảo vệ an ninh quốc phòng, kỷ luật và sức mạnh chiến đấu của Quân đội; bảo vệ tài sản của Nhà nước, của tập thể; bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, tài sản, tự do, danh dự, nhân phẩm của quân nhân, công chức, công nhân quốc phòng và của các công dân khác.

Với vai trò là công cụ chuyên chính của chính quyền cách mạng, trong cuộc kháng chiến chống Thực dân và Đế quốc xâm lược, Tòa án binh ở Liên khu 5 đã tiến hành xét xử nhiều loại tội phạm như: Phản quốc, gián điệp, cướp bóc, nhũng nhiễu nhân dân, đào ngũ, đầu hàng địch... Việc tổ chức các phiên toà đã kịp thời trừng trị những kẻ phản cách mạng, xây dựng lòng tin của nhân dân đối với cách mạng mạng và Quân đội, tăng cường ý thức tổ chức kỷ luật, nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội.

Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử kết thúc, thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước trường kỳ, gian khổ nhưng vô cùng oanh liệt của dân tộc ta. Trong thắng lợi đó, ngành Toà án đã đóng góp sức lực, trí tuệ và xương máu của những Thẩm phán, cán bộ Toà án trên đường đi làm nhiệm vụ. Những năm tháng đất nước ta vừa đi qua chiến tranh, phải vượt qua nhiều khó khăn thử thách, tình hình tội phạm có những diễn biến phức tạp, bọn phản cách mạng lén lút chống phá cách mạng, chống phá quân đội quyết liệt bằng nhiều thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt.

Các lực lượng vũ trang Quân khu 5 vừa chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam của Tổ quốc, vừa làm nhiệm vụ quốc tế giúp hai nước bạn Lào, CămPuChia. Trước yêu cầu nhiệm vụ, với bản lĩnh của những người chiến sỹ cách mạng, các thế hệ cán bộ Toà án quân sự hai cấp Quân khu 5 đã bám sát, nắm vững quan điểm đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Thường vụ Đảng uỷ Bộ Tư lệnh Quân khu, Tòa án đã tập trung xét xử hàng vạn tội phạm phản cách mạng, vi phạm chức trách quân nhân, xâm phạm tình đoàn kết quốc tế…. Việc xét xử nghiêm minh các vụ án đã góp phần trấn áp bọn phản cách mạng, giữ nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội, giữ gìn trật tự an toàn xã hội ở các địa phương.

Hàng ngàn vụ án được xét xử nghiêm minh

Thực hiện công cuộc đổi mới của Đảng và Nhà nước về xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tham gia hội nhập quốc tế, đất nước ta tiếp cận những thời cơ mới, vận hội mới, nhưng cũng đứng trước những nguy cơ, thách thức mới. Bên cạnh những mặt tích cực, mặt trái của nền kinh tế thị trường đã tác động tiêu cực nhất định đối với đời sống xã hội, tình hình vi phạm và tội phạm, nhiều loại tội phạm mới, tội phạm nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng xảy ra.

Tòa án quân sự Quân khu 5 phối hợp với các cơ quan tố tụng rút kinh nghiệm phiên tòa hình sự

Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp thường xuyên về mọi mặt của Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu, Cục Chính trị Quân khu, sự chỉ đạo hướng dẫn của Tòa án quân sự trung ương, Toà án quân sự hai cấp Quân khu đã quán triệt quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bám sát nhiệm vụ chính trị, tổ chức thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo quy định pháp luật. Với sự thận trọng và bằng bản lĩnh nghề nghiệp, trình độ chuyên môn vững vàng, với trái tim nhiệt huyết cách mạng, cán bộ Toà án quân sự hai cấp Quân khu 5 đã xét xử hàng ngàn vụ án đảm bảo khách quan, công minh đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, vừa đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, vừa thể hiện tính nhân đạo của pháp luật XHCN Việt Nam.

Thông qua hoạt động xét xử, Toà án đã kiến nghị cấp ủy, chỉ huy các đơn vị có những biện pháp khắc phục nguyên nhân, điều kiện phạm tội, kịp thời đấu tranh phòng ngừa tội phạm có hiệu quả. Song song với công tác xét xử, công tác thi hành án hình sự và tuyên truyền giáo dục pháp luật thực hiện nền nếp, hiệu quả. 100% bản án có hiệu lực pháp luật đều được ra quyết định và đưa ra thi hành kịp thời, đúng luật định; hầu hết các vụ án đều được tổ chức xét xử lưu động; kịp thời ra các thông báo xét xử các vụ án điển hình.

Đồng thời chủ động, tích cực phối hợp với các cơ quan, đơn vị tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật cho hàng ngàn lượt cán bộ, chiến sỹ, công nhân, viên chức quốc phòng, người lao động trong Lực lượng vũ trang Quân khu và các cơ quan, đơn vị, nhân dân trên địa bàn. Trên cơ sở thực hiện chức năng, nhiệm vụ, Tòa án tích cực làm tốt công tác tham mưu cho các cấp ủy, chỉ huy về công tác quản lý nhà nước về quân sự, quốc phòng. Kết quả các mặt hoạt động đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị với hiệu quả cao, góp phần tích cực vào công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác, giữ nghiêm kỷ luật Quân đội và pháp luật Nhà nước, nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội, giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

Trong những năm qua, trước yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền, cải cách tư pháp và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN trong tình hình mới đặt ra các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao đối với Toà án. Tòa án đã quán triệt nghiêm túc các Nghị quyết, Chỉ thị, Kế hoạch, Kết luận của Bộ Chính trị, Bộ Quốc phòng về thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ theo các kế hoạch và chương trình trọng tâm công tác tư pháp hàng năm của Bộ quốc phòng, Toà án nhân dân tối cao, Toà án quân sự Trung ương, Bộ Tư lệnh Quân khu.

Hoạt động dân vận, kết nghĩa của TAQS Quân khu 5

Song song với công tác chuyên môn, công tác xây dựng cơ quan, đơn vị luôn được quan tâm. Tập trung bồi dưỡng, nâng cao bản lĩnh chính trị, rèn luyện phẩm chất, đạo đức, đề cao trách nhiệm, tính tiền phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Thường xuyên tạo điều kiện cho cán bộ tham gia các chương trình đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị, quân sự, ngoại ngữ, tin học…

Cho đến nay, đội ngũ cán đã từng bước được kiện toàn, có sự trưởng thành cả về số lượng và chất lượng; cán bộ có chức danh tư pháp được đào tạo cơ bản, 26/26 đồng chí là Cử nhân luật, trong đó có 10 đồng chí có trình độ Thạc sỹ Luật, 10 đồng chí có trình độ Cao cấp lý luận chính trị; 100% cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, xác định tốt trách nhiệm, tận tụy với công việc, giữ vững phẩm chất, đạo đức, tác phong nghề nghiệp, chấp hành nghiêm nguyên tắc, kỷ luật công tác, yên tâm công tác, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Các Tòa án luôn đoàn kết, giữ vững mối quan hệ phối hợp với các cơ quan tố tụng và các cơ quan, đơn vị, địa phương trên địa bàn. Chấp hành tốt các quy định về huấn luyện, học tập chính trị, quân sự; thực hiện tốt các mặt công tác hành chính quân sự, xây dựng nền nếp chính quy, đảm bảo an toàn về mọi mặt. Triển khai thực hiện hiệu quả các hoạt động phong trào thi đua của ngành Tòa án với chủ đề “Phụng công, Thủ pháp, Chí công, Vô tư” với phương châm “Gần dân, Hiểu dân, Giúp dân, Học dân” như lời Bác Hồ từng dạy; gắn với thực hiện Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, các phong trào thi đua trong Quân đội.

Với sự nỗ lực phấn đấu, trong nhiều năm qua, Toà án quân sự hai cấp Quân khu 5 đã hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ, luôn luôn là đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua quyết thắng của các Tòa án quân sự, được tặng: Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng ba (năm 2010); liên tục nhiều năm liền được tặng Cờ Thi đua Xuất sắc của Chánh án Toà án nhân dân tối cao; được Quân khu và Cục Chính trị nhiều năm tặng danh hiệu Đơn vị quyết thắng, Đơn vị tiên tiến; nhiều cá nhân hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được Toà án nhân dân tối cao, Toà án quân sự Trung ương và Quân khu, Cục chính trị tặng Bằng khen, Giấy khen, danh hiệu Chiến sĩ thi đua, Thẩm phán tiêu biểu ...

Nhìn lại chặng đường xây dựng và trưởng thành của Toà án quân sự hai cấp Quân khu 5, được sự lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên về mọi mặt của Thường vụ Đảng uỷ - Thủ trưởng Bộ Tư lệnh Quân khu, Thường vụ Đảng uỷ - Thủ trưởng Cục Chính trị; sự chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ của Toà án cấp trên; sự phối hợp, giúp đỡ của các cơ quan, đơn vị; các thế hệ cán bộ, nhân viên Toà án quân sự hai cấp Quân khu đã tích cực rèn luyện, vượt qua mọi khó khăn thử thách, luôn phát huy bản chất truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng, trung thành với sự nghiệp cách mạng, hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ, xứng đáng là công cụ sắc bén của Đảng, Nhà nước, xứng đáng với vị trí là trung tâm trong hệ thống Tư pháp và hoạt động xét xử là trọng tâm của hoạt động tư pháp như các nghị quyết của Đảng về Chiến lược CCTP đã đề ra.

Những năm tới, dự báo tình hình thế giới và khu vực còn nhiều diễn biến khó lường, các thế lực thù địch không ngừng có hoạt động chống phá nước ta, tình hình kinh tế - xã hội đứng trước nhiều cơ hội và thách thức, tình hình vi phạm và tội phạm sẽ có diễn biến phức tạp. Toà án quân sự hai cấp Quân khu 5 nguyện không ngừng thực hiện tốt lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Phụng công, Thủ pháp, Chí công, Vô tư”; đoàn kết, sáng tạo, khắc phục mọi khó khăn, tích cực, chủ động thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.