Hà Nội siết quy định nhà ở xã hội: Đúng đối tượng, đảm bảo mục tiêu nhân văn

Theo Chương trình phát triển nhà ở giai đoạn 2021-2030 và Kế hoạch phát triển nhà ở giai đoạn 2021-2025 đã được phê duyệt, Hà Nội đặt mục tiêu hoàn thành 100.000 căn hộ nhà ở xã hội vào năm 2030, theo chỉ tiêu do Thủ tướng Chính phủ giao.

Hiện đã có trên 20 dự án NOXH được cập nhật vào Kế hoạch phát triển nhà ở TP. Hà Nội giai đoạn 2021-2025, dự kiến toàn Thành phố sẽ bổ sung khoảng 1.462.000 m² sàn nhà ở, tương đương khoảng 19.730 căn hộ trong giai đoạn sau năm 2025. Tổng diện tích sàn NOXH dự kiến lũy kế hoàn thành trong giai đoạn 2021-2025 là khoảng 1.016.000 m² (tương đương khoảng 16.540 căn hộ); giai đoạn sau 2025 khoảng 6.294.000 m² (tương đương khoảng 91.450 căn hộ).

Trong thời gian tới, Hà Nội sẽ triển khai hàng loạt dự án NOXH tại các khu vực có nhu cầu cao, nhằm đảm bảo sự đồng bộ giữa phát triển đô thị và tăng trưởng kinh tế - xã hội của thành phố theo từng giai đoạn. Nổi bật trong số này là dự án NOXH Him Lam Phúc Lợi với hơn 3.000 căn hộ do Công ty Cổ phần Him Lam Thủ đô làm chủ đầu tư; dự án NOXH Uy Nỗ (Đông Anh) với gần 500 căn hộ do Tổng Công ty 319 Bộ Quốc phòng đầu tư; dự án NOXH tại Khu đô thị mới Kim Chung với 1.104 căn hộ do liên danh Tổng Công ty Đầu tư và Phát triển nhà Hà Nội (Handico) và Tổng Công ty Viglacera làm chủ đầu tư...

Các dự án này được kỳ vọng không chỉ đáp ứng nhu cầu chỗ ở cấp bách của người dân, đặc biệt là người thu nhập thấp, mà còn tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trên địa bàn. Theo định hướng của Thành ủy, HĐND và UBND thành phố, Hà Nội đặt mục tiêu đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế khoảng 8% vào năm 2025 và hướng tới mức tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030. Việc phát triển NOXH cũng là giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn, phù hợp với chủ trương chung của Chính phủ.

Luật Nhà ở năm 2023 (Điều 76) quy định rõ 12 nhóm đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ NOXH, gồm: (1) Người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ; (2, 3, 4) Hộ nghèo, cận nghèo tại khu vực đô thị, nông thôn và các vùng thường xuyên chịu thiên tai, biến đổi khí hậu; (5) Người thu nhập thấp tại khu vực đô thị; (6) Công nhân, người lao động trong các doanh nghiệp, hợp tác xã; (7) Lực lượng vũ trang (quân đội, công an), cơ yếu; (8) Cán bộ, công chức, viên chức hưởng lương ngân sách; (9) Người đã trả lại nhà công vụ; (10) Người bị thu hồi đất, giải tỏa mà chưa được bồi thường bằng nhà hoặc đất; (11) Học sinh, sinh viên (chỉ được thuê NOXH trong thời gian học tập); (12) Doanh nghiệp, hợp tác xã trong khu công nghiệp được thuê nhà lưu trú công nhân.

Ngoài việc thuộc các nhóm đối tượng này, người dân còn phải đáp ứng điều kiện cụ thể về nhà ở và thu nhập theo Điều 29 và 30 Nghị định số 100/2024/NĐ-CP ngày 26/7/2024. Thông tư số 05/2024/TT-BXD ngày 31/7/2024 của Bộ Xây dựng đã ban hành các biểu mẫu chứng minh đối tượng, điều kiện để đảm bảo sự minh bạch, công bằng.

Theo quy định, trước khi kinh doanh (bán, cho thuê, cho thuê mua), chủ đầu tư NOXH có trách nhiệm báo cáo bằng văn bản về tổng số căn hộ, thời điểm, địa điểm, hình thức tiếp nhận hồ sơ. Sở Xây dựng Hà Nội sẽ kiểm tra và công bố công khai trên Cổng thông tin điện tử. Người dân nộp hồ sơ trực tiếp cho chủ đầu tư. Trình tự xét duyệt, ký hợp đồng được thực hiện nghiêm ngặt theo Điều 38 Nghị định 100/2024/NĐ-CP, dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan nhà nước.

Giá NOXH hiện chỉ bằng khoảng 1/3 giá nhà thương mại, tạo ra sức hút lớn. Tuy nhiên, chính lợi thế này đang làm phát sinh tình trạng nhiều người không thực sự có nhu cầu ở nhưng tìm cách nhờ người thân đứng tên hồ sơ để hợp thức hóa điều kiện đăng ký. Không ít trường hợp kết nối với "cò mồi", môi giới để làm giả, khai sai hồ sơ nhằm trục lợi chính sách nhân văn của Nhà nước.

Ngoài việc thuộc các nhóm đối tượng nêu trên, để được hưởng chính sách hỗ trợ về NOXH, người dân còn phải đáp ứng các điều kiện về nhà ở và thu nhập theo quy định tại Điều 29 và 30 Nghị định số 100/2024/NĐ-CP ngày 26/7/2024 của Chính phủ. Bộ Xây dựng cũng đã ban hành Thông tư số 05/2024/TT-BXD ngày 31/7/2024, hướng dẫn chi tiết các biểu mẫu giấy tờ chứng minh đối tượng và điều kiện được hưởng chính sách. Quy định này nhằm đảm bảo sự công bằng, chặt chẽ trong quản lý và phát triển NOXH.

Trước khi tiến hành kinh doanh (bán, cho thuê, cho thuê mua), chủ đầu tư dự án NOXH có trách nhiệm báo cáo bằng văn bản về tổng số căn hộ dự kiến kinh doanh, thời điểm, địa điểm và hình thức tiếp nhận hồ sơ. Sở Xây dựng Hà Nội sẽ kiểm tra và công bố công khai thông tin này trên Trang/Cổng Thông tin điện tử, để người dân có nhu cầu nộp hồ sơ trực tiếp cho chủ đầu tư. Trình tự xét duyệt, ký hợp đồng được quy định cụ thể tại Điều 38 Nghị định số 100/2024/NĐ-CP và chịu sự quản lý, kiểm tra chặt chẽ của cơ quan nhà nước nhằm xác định đúng đối tượng, đảm bảo tính minh bạch.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy giá nhà ở thương mại tại Hà Nội đang ở mức rất cao. Nhiều người dân nhận thấy lợi thế đầu tư khi mua NOXH do được hưởng chính sách hỗ trợ, giá mua chỉ bằng khoảng 1/3 so với nhà ở thương mại. Do đó, có không ít người tìm mọi cách, nhờ người thân đứng tên hồ sơ để hợp thức hóa điều kiện đăng ký, dù không thực sự có nhu cầu về chỗ ở. Thậm chí, một số trường hợp đứng tên không đủ điều kiện nhưng vẫn thực hiện thủ tục xin xác nhận, tìm cách kết nối với cò mồi, môi giới để làm sai lệch hồ sơ nhằm trục lợi từ chính sách nhân văn của Nhà nước. Hành vi này vi phạm pháp luật, đồng thời tạo áp lực lớn cho chính quyền và chủ đầu tư trong việc xét duyệt hồ sơ.

Qua khảo sát thực tế tại một số dự án, số lượng người dân quan tâm và đăng ký hướng dẫn làm hồ sơ rất lớn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 20% trong số đó xin đầy đủ các xác nhận, đáp ứng đủ điều kiện mua, để được hưởng chính sách NOXH. Phần lớn các trường hợp còn lại không nắm rõ quy định, hoặc không xin xác nhận được đẩy đủ các hồ sơ, xác nhận sai nội dung trong mẫu theo quy định pháp luật và hơn hết một lượng lớn người dân không thực sự có nhu cầu về nhà ở, mà chỉ nhằm mục đích nhờ người nhà đứng tên để mua đầu tư.

Vì vậy, người dân cần chủ động tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật hiện hành để chuẩn bị hồ sơ đúng và đầy đủ, đảm bảo quyền lợi được mua, thuê mua hoặc thuê NOXH. Đồng thời, cần liên hệ trực tiếp với cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc chủ đầu tư dự án để được hướng dẫn chi tiết, tránh thông qua môi giới trung gian gây rủi ro pháp lý, vi phạm pháp luật và làm méo mó chính sách hỗ trợ nhà ở cho người yếu thế, người thực sự khó khăn.

Chính sách NOXH là chủ trương đúng đắn nhằm hỗ trợ nhóm đối tượng yếu thế, người thu nhập thấp, công nhân và các lực lượng nòng cốt khác. Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước và sự trung thực, ý thức tuân thủ pháp luật của người dân. Trục lợi từ NOXH không chỉ là hành vi vi phạm mà còn làm méo mó mục tiêu nhân văn của chính sách.