Gỡ bỏ những rào cản pháp lý, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

Đây là những vấn đề được các đại biểu chỉ ra trong phiên Quốc hội thảo luận tại hội trường về kinh tế-xã hội năm 2021 và kế hoạch 2022 hôm nay 8/11.

Hạn chế về thực thi pháp luật

Đại biểu Quốc hội Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn Bắc Giang) cho rằng, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật đã được Chính phủ xác định là nhiệm vụ trọng tâm, đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội năm 2021. Chính phủ, Quốc hội đã ban hành nhiều quyết định, nghị quyết, nghị định theo thẩm quyền để tháo gỡ các rào cản, khơi thông mọi nguồn lực cho đầu tư kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội trong điều kiện dịch COVID-19 diễn biến phức tạp.

Tuy nhiên, đại biểu cũng chỉ ra những hạn chế. Điển hình như công tác rà soát văn bản thời gian qua đã được Quốc hội, Chính phủ quan tâm, chỉ đạo, nhưng kết quả rà sát chưa được các Bộ quan tâm triển khai.

Theo đại biểu, nếu việc sửa đổi, bổ sung các quy định mâu thuẫn, chồng chéo đã được rà soát, phát hiện và kiến nghị sớm được các cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, thay thế sẽ tạo được sự đồng bộ, thống nhất, phù hợp, khả thi, góp phần tháo gỡ khó khăn cho người dân và doanh nghiệp. Công tác tổ chức thi hành pháp luật có lúc, có nơi còn lúng túng, chưa có cơ chế đồng bộ để thực hiện hiệu quả nguồn lực tài chính và nhân lực, trong đó có đội ngũ người làm công tác pháp chế chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2022, đại biểu cho rằng Chính phủ cần tiếp tục xác định, tiếp tục ưu tiên rà soát, hoàn thiện thể chế và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật là một trong các mục tiêu chủ yếu và thực hiện tốt công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật là một trong 12 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội.

Đồng thời, trong các nhiệm vụ, giải pháp trên các lĩnh vực khác cũng đều đề ra việc rà soát, hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực đó, và cần phả xác định công tác này là nhiệm vụ trọng tâm, đột phá trong năm 2022.

Trước thực tế đó, đại biểu đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm thêm 3 nhóm nhiệm vụ giải pháp, cụ thể:

Thứ nhất, chỉ đạo, yêu cầu Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch UBND các cấp, người đứng đầu các cơ quan, tổ chức có liên quan tiếp tục thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả Chỉ thị số 43 của Thủ tướng Chính phủ.

Theo đại biểu, 13 nhóm nhiệm vụ, giải pháp đã được nêu trong Chỉ thị 43 là cơ bản, toàn diện. Vấn đề là các nhiệm vụ, giải pháp này được tổ chức thực thi như thế nào, có đồng bộ, có nghiêm túc, có hiệu quả hay không.

Do đó, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thường xuyên theo dõi, đánh giá, kiểm điểm quá trình tổ chức thực hiện Chỉ thị nêu trên theo từng năm. Đồng thời cần mạnh mẽ, quyết liệt hơn nữa trong việc xem xét, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, nhất là trong công tác xây dựng, ban hành văn bản, đại biểu Hà đề nghị.

Thứ hai, đại biểu Hà đề nghị Chính phủ nghiên cứu, đánh giá, xem xét việc xây dựng và trình Quốc hội ban hành luật về tổ chức thi hành pháp luật. Hiện nay, hệ thống pháp luật cũng đã cơ bản đầy đủ, mỗi khi có vướng mắc trong quá trình thực thi lại cho rằng do thể chế. Nhưng thực tế, tổ chức thi hành pháp luật vẫn là khâu yếu và đây cũng là nhận định tại Kết luận số 83 của Bộ Chính trị về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 48.

Thứ ba, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ cũng đã nhiều lần nhấn mạnh là phải coi đầu tư cho thể chế là đầu tư cho phát triển. Vì vậy, đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cần quan tâm kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật.

Phải nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

ĐB Đồng Ngọc Ba (Đoàn Bình Định) cũng nhận định, thực tế cho thấy, chất lượng thực thi chính sách, pháp luật hiện nay vẫn là điểm nghẽn lớn; chi phí không chính thức trong tuân thủ pháp luật vẫn là vấn đề nghiêm trọng, tạo gánh nặng không nhỏ với doanh nghiệp; tỷ lệ doanh nghiệp cho biết phải trả chi phí không chính thức năm 2020 vẫn ở mức gần 45%.

Theo Diễn đàn kinh tế thế giới, xếp hạng về Chỉ số chi phí tuân thủ pháp luật (một chỉ số thuộc trụ cột thể chế - chỉ số B1 – để đánh giá năng lực cạnh tranh toàn cầu), mặc dù đạt kết quả đáng mừng trong lần công bố gần nhất vào năm 2019 (năm 2020 đến nay tạm dừng công bố xếp hạng do đại dịch Covid), tăng 17 bậc, nhưng Việt Nam vẫn ở mức thấp, đứng thứ 79 trên 141 quốc gia; và rất thấp trong ASEAN, đứng thứ 7 trên 9 nước, chỉ hơn Brunây và Philippin. Các báo cáo của Bộ Tư pháp về kết quả thực hiện nhiệm vụ cải thiện Chỉ số chi phí tuân thủ pháp luật năm 2020 và 6 tháng đầu năm 2021 đã chỉ ra nhiều hạn chế, vướng mắc cả về nhận thức và tổ chức thực hiện nhiệm vụ này.

Từ thực tế đó, thời gian tới cũng như năm 2022, đại biểu đề nghị Chính phủ, Thủ tướng quan tâm chỉ đạo một số việc sau để cắt giảm hiệu quả chi phí tuân thủ pháp luật cho doanh nghiệp:

Thứ nhất, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương nhận thức đúng, đầy đủ trách nhiệm tổ chức thực hiện công tác cắt giảm chi phí tuân thủ pháp luật cho doanh nghiệp; xác định việc cắt giảm chi phí tuân thủ pháp luật là yêu cầu quan trọng ngay từ khâu soạn thảo, và nhất là trong tổ chức thi hành pháp luật.

Thứ hai, việc đặt ra điều kiện kinh doanh chính là hạn chế quyền tự do kinh doanh, đồng thời tăng chi phí tuân thủ của doanh nghiệp, vì vậy phải hết sức thận trọng, chặt chẽ. Cần thường xuyên rà soát, đánh giá hiệu quả của các điều kiện kinh doanh để có giải pháp sửa đổi kịp thời, sát thực tiễn. Cần có hướng dẫn cụ thể để phân biệt quy chuẩn kỹ thuật với điều kiện kinh doanh, tránh nhầm lẫn dẫn đến việc bộ, ngành, địa phương ban hành trái thẩm quyền các điều kiện kinh doanh dưới dạng quy chuẩn kỹ thuật.

Thứ ba, cần tập trung cải cách thủ tục trong các lĩnh vực còn nhiều phiền hà như đất đai, xây dựng, thuế, kho bạc, bảo hiểm xã hội, quản lý thị trường, giao thông, phòng cháy, môi trường, lao động; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy nhanh việc mở rộng các dịch vụ công được cung cấp hoàn toàn trên môi trường mạng (cấp độ 4); tiếp tục đổi mới phương thức kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa, nhất là hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; giảm thiểu thanh, kiểm tra cả về số cuộc, số lần và thời gian thanh, kiểm tra đối với doanh nghiệp; không thanh, kiểm tra trùng lặp;

Thứ tư, đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng của các cơ sở dữ liệu điện tử; nên trung nguồn lực để xây dựng một Cơ sở dữ liệu quốc gia duy nhất về văn bản phạm pháp luật.

Cuối cùng, đại biểu chỉ ra thực tiễn việc tổ chức thực hiện các hoạt động cắt giảm chi phí tuân thủ pháp luật, theo dõi thi hành pháp luật hiện nay còn có những điểm “chia cắt” bất hợp lý với các hoạt động kiểm soát thủ tục hành chính, kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật cả về chuyên môn, nghiệp vụ cũng như phân tán nguồn lực và đầu mối quản lý.

Vì vậy đại biểu cho rằng, cần nghiên cứu, có giải pháp gắn kết đồng bộ, hiệu quả các hoạt động này, bảo đảm tập trung nguồn lực hợp lý nhất cho việc thực hiện hiệu quả nhiệm vụ cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.