Đề nghị sửa đổi, bổ sung Nghị quyết về việc thi hành Luật tổ chức Tòa án nhân dân

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình trình bày Tờ trình

Chiều 06/6, thực hiện Chương trình Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XIV, Quốc hội nghe Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình trình bày Tờ trình đề nghị sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 81/2014/QH13 về việc thi hành Luật tổ chức TAND.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều hành nội dung làm việc.

Thiếu nguồn bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC  

Qua thực tiễn thi hành quy định tại Điều 69 Luật tổ chức TAND năm 2014, Chánh án TANDTC báo cáo Quốc hội về một vấn đề còn vướng mắc. Cụ thể, thực hiện Luật tổ chức TAND năm 2014, Nghị quyết số 81 của Quốc hội về việc thi hành Luật tổ chức TAND, TANDTC đã khẩn trương triển khai mô hình Tòa án 04 cấp, sắp xếp lại đội ngũ Thẩm phán, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng và thi tuyển, bổ nhiệm các ngạch Thẩm phán,...Cho đến nay, hoạt động của Tòa án các cấp đã đi vào nề nếp và phát huy tác dụng.

Tuy vậy, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, trong thực tiễn thi hành Luật đã bộc lộ một số bất cập như: Theo quy định của Luật, Hội đồng Thẩm phán TANDTC có 17 thành viên, bao gồm: Chánh án, các Phó Chánh án và các Thẩm phán TANDTC. Thẩm phán TANDTC do Quốc hội phê chuẩn phải có đủ các tiêu chuẩn, điều kiện theo quy định của Luật; trong đó, phải có tối thiểu 05 năm là Thẩm phán cao cấp (quy định tại điểm a khoản 1 Điều 69 Luật tổ chức TAND năm 2014).

Trong khi đó, Thẩm phán cao cấp là ngạch Thẩm phán mới được quy định từ năm 2015 sau khi Luật tổ chức TAND năm 2014 có hiệu lực thi hành. Số lượng Thẩm phán TANDTC theo quy định của Luật tổ chức TAND năm 2002 gồm 120 người. Thực hiện Luật tổ chức TAND năm 2014 và Nghị quyết số 81/2014/QH13, có 12 người được bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC; 63 người được bổ nhiệm (chuyển đổi) Thẩm phán cao cấp.

Tính từ tháng 8/2015 đến tháng 5/2019, số lượng Thẩm phán cao cấp được bổ nhiệm 171 người, cụ thể là: Năm 2015, bổ nhiệm 25 Thẩm phán cao cấp  (gồm 18 Chánh án TAND cấp tỉnh và 07 Thẩm phán cao cấp cho TAND cấp cao); năm 2016, bổ nhiệm 04 Thẩm phán cao cấp  (gồm 01 Chánh án TAND cấp tỉnh và 03 Thẩm phán cao cấp cho Tòa án cấp cao); năm 2017, bổ nhiệm 84 Thẩm phán cao cấp (gồm 30 Chánh án, Phó Chánh án TAND cấp tỉnh và 54 Thẩm phán cao cấp cho Tòa án cấp cao, Tòa án quân sự); năm 2018, bổ nhiệm 49 Thẩm phán cao cấp  (gồm 27 Chánh án TAND cấp tỉnh và 22 Thẩm phán cao cấp cho Tòa án cấp cao, Tòa án quân sự); năm 2019, bổ nhiệm 09 Thẩm phán cao cấp  (gồm 06 Chánh án TAND cấp tỉnh và 03 Thẩm phán cao cấp cho Tòa án cấp cao, Tòa án quân sự).

Trong số Thẩm phán cao cấp được bổ nhiệm trong năm 2015, năm 2016 đến nay phần lớn đã nghỉ hưu, lớn tuổi, một số không đủ các tiêu chuẩn, điều kiện khác để bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC, như: trình độ, năng lực, tín nhiệm,...; còn lại 31 người đủ tuổi bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC nhưng chỉ còn 01 người trong quy hoạch lãnh đạo TANDTC giai đoạn 2016-2021.

Các Thẩm phán cao cấp được bổ nhiệm từ tháng 01/2017 trở lại đây đủ điều kiện quy hoạch lãnh đạo TANDTC giai đoạn 2016-2021 và một số đủ điều kiện quy hoạch giai đoạn 2021-2026 theo quy định của Đảng và pháp luật .

Trong khi đó, việc lựa chọn bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC ngoài tuân thủ các tiêu chuẩn, điều kiện luật định cũng cần phải cân nhắc tạo nguồn quy hoạch lãnh đạo TANDTC.

Chánh án TANDTC cũng cho biết, hiện nay, Hội đồng Thẩm phán TANDTC có 16 thành viên, bao gồm: Chánh án, 04 Phó Chánh án, 11 Thẩm phán TANDTC. Năm 2019 có 01 đồng chí đã được nghỉ hưu, đến năm 2020 sẽ có 04 đồng chí nghỉ hưu, năm 2021 sẽ có 03 đồng chí nghỉ hưu; đến năm 2022 và sau đó phần lớn Hội đồng Thẩm phán TANDTC sẽ nghỉ hưu . Đội ngũ lãnh đạo TANDTC hiện có 05 người, gồm: Chánh án và 04 Phó Chánh án. Năm 2019, có 01 Phó Chánh án đã nghỉ hưu, năm 2020 sẽ có 01 Phó Chánh án được nghỉ hưu và đến năm 2023 sẽ có 02 Phó Chánh án nghỉ quản lý.

Để bảo đảm hoạt động của Hội đồng Thẩm phán TANDTC và công tác lãnh đạo, điều hành TANDTC theo quy định, thì cần phải lựa chọn nguồn cán bộ có đủ điều kiện theo quy định để bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC và trên cơ sở đó, lựa chọn để bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo TANDTC. Như vậy, từ nay trở đi phải liên tục bổ sung thành viên Hội đồng Thẩm phán TANDTC và lãnh đạo TANDTC. Trong khi đó, nguồn bổ sung theo quy định của Luật ở giai đoạn quá độ này đã không còn. Đây là điều Nghị quyết số 81 đã không tính đến, ảnh hưởng đến hoạt động của TANDTC từ năm 2019 trở đi.

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, từ thực tiễn nêu trên, để bảo đảm hoạt động bình thường của TANDTC, căn cứ Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Chánh án TANDTC báo cáo Quốc hội xem xét, ban hành Nghị quyết tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV bổ sung Nghị quyết số 81/2014/QH13 ngày 24/11/2014 của Quốc hội về việc thi hành Luật tổ chức TAND theo trình tự, thủ tục rút gọn, cụ thể như sau: “Từ nay đến ngày 01/02/2022, cho phép Chánh án TANDTC trình Quốc hội phê chuẩn đề nghị bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC trong đó có từ nguồn Thẩm phán cao cấp có đủ tiêu chuẩn, điều kiện luật định nhưng chưa đủ 05 năm làm Thẩm phán cao cấp”.

Tán thành việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 81

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 81 nhằm kịp thời bổ sung nguồn Thẩm phán cao cấp để đề nghị bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC, bảo đảm hoạt động bình thường của Hội đồng Thẩm phán TANDTC và bảo đảm điều kiện để kiện toàn lãnh đạo; đồng thời, thống nhất với tên gọi, phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết như đã nêu trong nội dung Tờ trình của Chánh án TANDTC.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra với việc đề nghị sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 81/2014/QH13 về việc thi hành Luật Tổ chức TAND

Ủy ban Tư pháp cũng nhận thấy, có một số nguyên nhân dẫn đến thiếu nguồn bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC như: Việc triển khai thi hành Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân năm 2014 còn có phần chậm; do giai đoạn quá độ chuyển tiếp giữa Luật cũ và Luật mới, nên nguồn cán bộ để bổ nhiệm Thẩm phán và lãnh đạo TANDTC còn nhiều bất cập; nguồn cán bộ là những người không công tác tại các Tòa án theo khoản 2, Điều 69 Luật Tổ chức TAND năm 2014 chưa được chú trọng…

Tuy nhiên, những khó khăn này đang phát sinh trong thực tiễn cần phải có giải pháp khắc phục để bảo đảm hoạt động bình thường của Hội đồng Thẩm phán và kiện toàn lãnh đạo TANDTC.

Một số ý kiến trong Ủy ban Tư pháp tuy tán thành việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 81 như trên, nhưng do vị trí, vai trò quan trọng của Thẩm phán TANDTC nên để bảo đảm chất lượng thì cần kèm theo điều kiện để bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC như phải có thời gian giữ ngạch Thẩm phán cao cấp tối thiểu là 30 tháng hoặc 36 tháng.

Đồng thời, Ủy ban Tư pháp đề nghị TANDTC chú ý phát hiện nguồn bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC từ các cán bộ không công tác trong ngành tòa án theo khoản 2 Điều 69 Luật Tổ chức TAND năm 2014.

TANDTC cũng cần tăng cường công tác bồi dưỡng tạo nguồn từ những Thẩm phán cao cấp là Thẩm phán TANDTC theo Luật năm 2002 chuyển xuống làm Thẩm phán cao cấp theo Luật mới, đang còn tuổi bổ nhiệm.