Các Tòa án đã hoàn thành nhiều chỉ tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ cơ bản mà Quốc hội đề ra

Xét xử nghiêm các vụ án kinh tế, tham nhũng 

Theo Báo cáo công tác ngành Tòa án năm 2020 tại Phiên họp 48 UBTVQH: Năm 2020, các Tòa án đã giải quyết được 408.908/550.830 vụ việc thụ lý (đạt tỷ lệ 74,23%). Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan của Tòa án đáp ứng yêu cầu Quốc hội đề ra.

Việc xét xử các vụ án hình sự bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để xảy ra oan, sai, bỏ lọt tội phạm. Các Tòa án tiếp tục chú trọng việc tranh tụng tại phiên tòa theo hướng thực chất, hiệu quả. Hình phạt mà Tòa án áp dụng đối với các bị cáo tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội, vừa nghiêm khắc, vừa đảm bảo tính khoan hồng.

Đặc biệt, Tòa án đã kịp thời đưa ra xét xử nghiêm các vụ án kinh tế, tham nhũng được dư luận xã hội quan tâm; chú trọng áp dụng các biện pháp thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản để thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát; đưa ra xét xử kịp thời và tuyên án nghiêm khắc nhiều bị cáo vi phạm pháp luật liên quan đến phòng chống dịch bệnh COVID-19, được dư luận đồng tình, đánh giá cao.

Tòa án cũng đã tập trung nguồn lực giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm; đã giải quyết được 7.101/15.136 đơn/vụ, đạt tỷ lệ 47%. Lãnh đạo TANDTC cũng đã tổ chức các buổi làm việc, hội nghị chuyên đề về công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm để chấn chỉnh những tồn tại, hạn chế và đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này…

Công tác hợp tác quốc tế được mở rộng và tăng cường. Hiện nay, Tòa án nhân dân tối cao đang tích cực phối hợp với các cơ quan có liên quan chuẩn bị các điều kiện cần thiết để tổ chức thành công Hội nghị lần thứ 8 của Hội đồng Chánh án ASEAN dưới hình thức trực tuyến.

Thẩm tra các báo cáo của TANDTC, UBTP cơ bản tán thành với những kết quả công tác ngành Tòa án đã đạt được và nhận thấy, năm 2020, TAND các cấp tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác giải quyết, xét xử và đạt nhiều kết quả tích cực, nhiều chỉ tiêu công tác tăng so với năm 2019.

Trong công tác giải quyết các vụ án hình sự: Chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Hình phạt mà Tòa án áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh, đúng pháp luật. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan đạt chỉ tiêu theo yêu cầu Nghị quyết Quốc hội.

Trong công tác giải quyết các vụ, việc dân sự: Tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan đạt chỉ tiêu theo yêu cầu Nghị quyết của Quốc hội; giảm mạnh các bản án, quyết định tuyên không rõ, khó thi hành. Trong công tác giải quyết án hành chính: Không có vụ án nào để quá thời hạn luật định do nguyên nhân chủ quan; tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan đều giảm so với cùng kỳ năm 2019;…

Hoàn thành nhiều chỉ tiêu,  nhiệm vụ cơ bản

Trình bày Báo cáo Kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về giám sát chuyên đề và chất vấn trong nhiệm kỳ khóa XIV và một số Nghị quyết trong nhiệm kỳ khóa XIII, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, TANDTC đã chỉ đạo Tòa án các cấp khẩn trương quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm các nội dung liên quan tới công tác Tòa án ngay sau khi các Nghị quyết  của Quốc hội được ban hành. Hàng năm, TANDTC đều ban hành các Nghị quyết, Chỉ thị để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm công tác Tòa án; đề ra nhiều giải pháp mang tính đột phá và phân công trách nhiệm cụ thể để tổ chức thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao. Với việc quán triệt và triển khai kịp thời, nghiêm túc các Nghị quyết của Quốc hội, hoạt động của hệ thống Tòa án trong thời gian qua tiếp tục có những chuyển biến tích cực trên tất cả các mặt công tác. Về cơ bản, các Tòa án đã hoàn thành nhiều chỉ tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ cơ bản mà các Nghị quyết của Quốc hội đề ra; một số lĩnh vực công tác mặc dù chưa đạt được 100% theo yêu cầu nhưng tiếp tục có nhiều tiến bộ.

Đối với việc thực hiện Nghị quyết số 82/2019/QH14 ngày 14/6/2019 về tiếp tục hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, tính từ ngày 01/6/2019 đến ngày 30/6/2020, các Tòa án đã thụ lý theo thủ tục sơ thẩm đối với 35 vụ với 138 bị cáo; đã xét xử 19 vụ với 67 bị cáo phạm các tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai, vi phạm các quy định về sử dụng đất đai, vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Các Tòa án đã chủ động, tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng nhằm sớm đưa vụ án ra xét xử; trong thời gian qua, không có vụ án nào để quá hạn luật định. Việc trả hồ sơ cho Viện kiểm sát yêu cầu điều tra bổ sung về cơ bản đảm bảo có căn cứ, đúng pháp luật. Các Tòa án đã áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với người lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt hoặc làm thất thoát số lượng lớn tài sản của Nhà nước. Việc cho bị cáo hưởng án treo, cải tạo không giam giữ được Hội đồng xét xử cân nhắc kỹ lưỡng, đảm bảo đúng pháp luật. Các Tòa án cũng chú ý áp dụng các biện pháp kê biên tài sản và các biện pháp tư pháp, các hình phạt bổ sung nhằm thu hồi tài sản của Nhà nước bị thiệt hại.

Tuy nhiên, theo Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình trong quá trình thực hiện Nghị quyết số 82/2019/QH14, việc xét xử các hành vi phạm tội liên quan đến quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai tại đô thị vẫn còn những tồn tại, hạn chế như: việc điều tra, truy tố những người phạm tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng đất đai thường khó phát hiện hơn những người phạm tội khác; có nơi còn có biểu hiện sợ mất thành tích, mất cán bộ nên không xử lý, thậm chí che giấu vi phạm...

Thực hiện tốt việc bảo đảm tranh tụng

Đối với việc thực hiện Nghị quyết số 113/2015/QH13 ngày 27/11/2015 về tiếp tục thực hiện các nghị quyết của Quốc hội khóa XIII, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, các Tòa án đã làm tốt và đẩy mạnh tranh tụng tại tất cả các phiên tòa xét xử, thực hiện nghiêm nguyên tắc Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Hội đồng xét xử đã xây dựng kế hoạch xét hỏi và tranh luận theo hướng phát huy dân chủ, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, công dân, tạo điều kiện cho các bên trình bày hết ý kiến của mình về những vấn đề liên quan tới việc giải quyết vụ việc.

TANDTC đã tổ chức nhiều khóa bồi dưỡng, tập huấn, hội thảo về kỹ năng tổ chức tranh tụng tại phiên tòa. Nhiều Tòa án địa phương đã chủ động xây dựng quy chế, chương trình phối hợp với Viện kiểm sát cùng cấp tổ chức các “Phiên tòa mẫu”, “Phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm”... qua đó giúp các Thẩm phán, Kiểm sát viên tích lũy thêm kinh nghiệm thực tiễn. 

Chánh án TANDTC Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 02 Thông tư quy định về phòng xử án và Quy chế tổ chức phiên tòa , trong đó bố trí lại vị trí ngồi của những người tiến hành tố tụng tại phiên tòa. Việc tổ chức phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp đã thể hiện sự trang nghiêm, bình đẳng giữa các bên, tạo tâm lý thuận lợi cho luật sư khi tranh tụng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bị cáo.

Tỷ lệ hòa giải thành tiếp tục được duy trì ở mức cao (52,8%); bản án, quyết định dân sự mà TAND các cấp phải giải thích hoặc có văn bản kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vì lý do tuyên không rõ ràng, gây khó khăn cho công tác thi hành án giảm so với cùng kỳ năm 2019.

Về việc thực hiện nghiêm Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước và tổng kết, nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Luật này; đẩy nhanh tiến độ giải quyết đơn yêu cầu bồi thường trong tố tụng hình sự; nghiêm túc thực hiện các cơ chế pháp lý về bồi thường thiệt hại do người thi hành công vụ gây ra

Từ ngày 01/10/2015 đến ngày 30/6/2020, các Tòa án đã thụ lý 17 yêu cầu bồi thường thuộc trách nhiệm của Tòa án; đã giải quyết dứt điểm 12 trường hợp. Các Tòa án cũng đã thụ lý 70 vụ án dân sự mà người bị thiệt hại khởi kiện các cơ quan nhà nước yêu cầu bồi thường; đã giải quyết bằng bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật 54 vụ, còn lại 16 vụ đang xem xét, giải quyết.

Công tác giải quyết bồi thường thiệt hại theo Luật TNBTCNN được các Tòa án thực hiện khẩn trương, nghiêm túc, kịp thời; công tác tổ chức công khai xin lỗi người bị thiệt hại do người thi hành công vụ gây ra trong hoạt động tố tụng tại Tòa án, việc thương lượng với người có yêu cầu bồi thường thiệt hại và việc chi trả tiền bồi thường cho đương sự được thực hiện đúng quy định của pháp luật.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, quá trình giải quyết bồi thường cho người bị thiệt hại vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: Vấn đề xác định thiệt hại và mức bồi thường theo quy định còn nhiều bất cập. Việc chứng minh thiệt hại rất khó khăn và mất nhiều thời gian do có những thiệt hại xảy ra đã lâu không thể chứng minh được cụ thể thiệt hại xảy ra. Một số quy định pháp luật còn có nhận thức và cách hiểu khác nhau, gây khó khăn trong quá trình thương lượng. Sự phối hợp của các cơ quan chuyên môn xác định thiệt hại trong một số trường hợp chưa tốt. Công tác định giá, giám định để xác minh thiệt hại còn chậm. Một số trường hợp người bị thiệt hại không thực sự hợp tác với cơ quan có trách nhiệm bồi thường làm kéo dài thời gian giải quyết...

Nâng cao chất lượng xét xử các loại án

Thực hiện Nghị quyết số 55/2017/QH14 ngày 24/11/2017 về hoạt động chất vấn tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, TANDTC đã tổ chức Hội nghị Chánh án Tòa án 04 cấp để bàn các giải pháp nâng cao chất lượng công tác xét xử và tại Hội nghị này đã đề ra 14 giải pháp mà các Tòa án cần tập trung thực hiện nhằm bảo đảm các phán quyết của Tòa án chính xác, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Với việc quán triệt và tích cực triển khai thực hiện nghiêm các giải pháp đề ra, chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết, xét xử các loại án tiếp tục được bảo đảm; tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan của Tòa án trong nhiều năm được hạn chế ở mức thấp, giảm dần qua các năm và hiện ở mức dưới 1,5%, đáp ứng chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội đề ra. Cụ thể:

Trong công tác xét xử các vụ án hình sự, đảm bảo kịp thời, nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp kết án oan người không có tội. Đã đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh nhiều vụ án lớn như: vụ án Đinh La Thăng; vụ án Trịnh Xuân Thanh; vụ án Huỳnh Thị Huyền Như... Áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với người chủ mưu, cầm đầu, người lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt hoặc làm thất thoát số lượng lớn tài sản của Nhà nước; đồng thời, chú ý áp dụng các biện pháp kê biên, phong tỏa tài khoản, tài sản của các đối tượng phạm tội nhằm tránh việc tẩu tán tài sản.

Trong công tác xét xử các vụ việc dân sự, đã hạn chế đến mức thấp nhất việc để các vụ việc dân sự quá thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật; làm tốt việc hướng dẫn các đương sự thực hiện đúng nghĩa vụ cung cấp chứng cứ, tài liệu của vụ án; chủ động xác minh, thu thập chứng cứ trong những trường hợp theo quy định của pháp luật; tăng cường phối hợp với các cơ quan hữu quan nhằm giải quyết tốt vụ án. Tòa án nhân dân tối cao đã tổ chức tập huấn kỹ năng viết bản án, quyết định cho các Thẩm phán nên đã hạn chế được phần lớn các tồn tại trước đây. Do đó, số lượng bản án mà các Tòa án phải giải thích, đính chính hoặc kháng nghị do bản án tuyên không rõ ràng đã giảm dần.

 Trong công tác xét xử các vụ án hành chính, các Tòa án cũng đã quan tâm đẩy nhanh tiến độ giải quyết, tính đến ngày 30/6/2020 không còn vụ án hành chính quá hạn luật định do nguyên nhân chủ quan của Tòa án. Các Tòa án cũng đã làm tốt công tác phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng hồ sơ vụ án, thu thập đầy đủ chứng cứ cần thiết nhằm đảm bảo giải quyết vụ án đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy các vụ án hành chính thường phức tạp; quá trình thực hiện một số quy định của Luật Tố tụng hành chính có những vướng mắc, khiến thời gian giải quyết vụ án bị kéo dài, nên tỷ lệ giải quyết loại án này chỉ đạt trung bình gần 60% trong các năm gần đây.

Để nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án hành chính, Chánh án TANDTC đã ban hành Chỉ thị trong đó yêu cầu các Tòa án và các đơn vị liên quan tập trung làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ năng xét xử các vụ án hành chính cho các Thẩm phán; tăng cường công tác giám đốc kiểm tra để kịp thời rút kinh nghiệm các sai sót nghiệp vụ.

Về giải quyết các vụ án liên quan tới nợ tiền bảo hiểm xã hội, Hội đồng Thẩm phán TANDTC đã ban hành Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15/8/2019 hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, Điều 215 về tội gian lận bảo hiểm y tế và Điều 216 về tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động của Bộ luật Hình sự; tăng cường chỉ đạo các Tòa án xét xử nghiêm các hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội theo đúng quy định.

Kiện toàn và không ngừng bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, Thẩm phán 

Báo cáo về thực hiện Nghị quyết số 83/2019/QH14 về hoạt động chất vấn tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV, Chánh án TANDTC khẳng định: Để kịp thời phòng ngừa, đấu tranh với các loại tội phạm nói chung, trong đó có loại tội phạm xâm hại trẻ em, đặc biệt là xâm hại tình dục và bạo hành trẻ em, Hội đồng Thẩm phán TANDTC cao đã ban hành Nghị quyết số 06/2019/NQ-Hội đồng thẩm phán ngày 20/9/2019 hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Điều 141 về tội hiếp dâm, Điều 142 về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, Điều 143 về tội cưỡng dâm, Điều 144 về tội cưỡng dâm người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi, Điều 145 về tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, Điều 146 về tội dâm ô đối với người dưới 16 tuổi và Điều 147 về tội sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm.

TANDTC đã thành lập Tòa chuyên trách về gia đình và người chưa thành niên tại 38 Toà án nhân dân cấp tỉnh. Trong thời gian qua, các Tòa án đã tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng khẩn trương nghiên cứu hồ sơ để đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án xâm hại trẻ em, nên hầu hết các vụ án đều được đưa ra xét xử kịp thời, trong thời hạn luật định. Mức hình phạt mà các Tòa án đã tuyên phạt các bị cáo bảo đảm nghiêm minh, đúng quy định của pháp luật; tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội của bị cáo. Việc xét xử các vụ án về tội phạm xâm hại trẻ em bảo đảm làm rõ các tình tiết của vụ án nhưng không gây tác động tiêu cực đến tâm lý của người bị hại, nhất là bị hại là trẻ em; bảo đảm giữ gìn thuần phong mỹ tục, các yếu tố văn hoá của dân tộc và các yếu tố liên quan đến bí mật cá nhân theo yêu cầu của gia đình người bị hại.

Bên cạnh kết quả đạt được, việc giải quyết, xét xử các vụ án xâm hại trẻ em còn gặp một số khó khăn, vướng mắc như: Có nhiều trường hợp nạn nhân bị xâm hại tình dục nhưng gia đình không biết cách thu giữ vật chứng cần thiết để giao nộp cơ quan chức năng; lưỡng lự trong cách giải quyết dẫn đến tố cáo, khai báo muộn; người bị hại và gia đình của người bị hại thường có tâm lý e ngại, lo sợ ảnh hưởng đến danh dự; một số trường hợp người phạm tội là người thân trong gia đình nên việc phát hiện, tố giác, xử lý hành vi xâm hại gặp nhiều khó khăn;...  Khó khăn trong việc xác định tuổi của trẻ em bị xâm hại để làm cơ sở xác định trách nhiệm hình sự của người phạm tội trong các vụ án xâm hại tình dục trẻ em. Việc tổ chức phương án bảo vệ đối với các phiên tòa xét xử các vụ án xâm hại trẻ em còn khó khăn do thiếu phòng cách ly có trang bị các phương tiện truyền thông....

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cũng nêu nhiều giải pháp nhằm khắc phục các vướng mắc, tồn tại trong việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội và hoạt động chất vấn. Trong đó, thời gian tới, TANDTC sẽ tiếp tục làm tốt công tác đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ nghiệp vụ, kỹ năng điều khiển phiên tòa cho đội ngũ Thẩm phán; đảm bảo việc tranh tụng tại phiên tòa thực sự khách quan, minh bạch, công bằng. Thường xuyên tổ chức thảo luận, rút kinh nghiệm giữa Tòa án và Viện kiểm sát trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mỗi ngành tại phiên tòa, đặc biệt trong phần tranh luận. Tiếp tục xử lý nghiêm hành vi phạm tội liên quan đến quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai tại đô thị mới đủ sức răn đe và phòng ngừa chung; việc áp dụng hình phạt và mức phạt phải tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội. Kiện toàn và không ngừng bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, Thẩm phán, Thư ký có đủ năng lực trong việc xét xử, nhất là đối với các vụ án phức tạp, nghiêm trọng...