Bộ Kế hoạch và Đầu tư lý giải vì sao tốc độ giải ngân những tháng đầu năm 2021 còn thấp

Tỷ lệ giải ngân diễn ra nhiều lần

Liên quan đến vấn đề giải ngân vấn đề vốn đầu tư công, Thứ trưởng Phương cho hay, vấn đề giải ngân vốn đầu tư công là vấn đề được nhiều người quan tâm, kể cả trong 5 năm vừa qua cũng như năm đầu tiên của nhiệm kỳ 2021-2025. Tỷ lệ giải ngân những tháng đầu năm đã diễn ra nhiều lần, có nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan. Với chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Kế hoạch và Đầu tư với chức năng của mình đã thường xuyên theo dõi sát tình hình, cập nhật báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, để ra các quyết định điều chỉnh, yêu cầu để thúc đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công.

Thứ trưởng Phương nói, về ý nghĩa của đầu tư công, chúng ta cũng thấy rõ, đặc biệt là năm 2020, năm đầu tiên bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, lúc đó vai trò hỗ trợ cho tăng trưởng của đầu tư công đã được khẳng định. Năm 2020 đạt kết quả hết sức ấn tượng về giải ngân vốn đầu tư công, đóng góp cho tăng trưởng năm 2020 đạt mức tích cực.

Theo thứ trưởng, năm 2021, vấn đề tương tự như năm ngoái, đầu tư công vẫn thể hiện vai trò hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh các lĩnh vực về sản xuất kinh doanh và dịch vụ bị ảnh rất nhiều bởi dịch Covid-19. Tuy nhiên, năm 2021 có những điểm mới hơn cả về thuận lợi lẫn khó khăn nên khi so sách với một năm rất cao như năm 2020 thì nhận thấy tốc độ giải ngân những tháng đầu năm 2021 còn thấp.

Cụ thể: 7 tháng đầu năm mới giải ngân đạt hơn 36% (2020 đạt 40%). Hằng tháng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về tình hình giải ngân, các khó khăn, thách thức và kiến nghị các giải pháp. Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 63 NQ-CP ngày 29/6/2021 của Chính phủ về các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải ngân vốn đầu tư công và xuất khẩu bền vững những tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022 để thúc đẩy giải ngân đầu tư công, cùng với phát triển bền vững. Gần đây, Thủ tướng Chính phủ rất quan tâm và có Công điện gửi lãnh đạo bộ, ngành, địa phương để đôn đốc, thúc đẩy tiến độ giải ngân đầu tư công.

Với các giải pháp theo Nghị quyết của Chính phủ cũng như với sự quan tâm, ý thức về giải ngân vốn đầu tư công, Bộ hy vọng các bộ, ngành ý thức được việc này, quyết liệt hơn nữa đối với các dự án đầu tư và giải ngân, đặc biệt với mốc thời gian ngày 30/9/2021 để đánh giá toàn diện, toàn bộ tốc độ giải ngân của các bộ, ngành, địa phương với mục tiêu đặt ra là phải đạt tối thiểu đạt 60% kế hoạch đề ra.

Tiến độ giải ngân trong bối cảnh cùng bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 của năm 2021 so với năm 2020

Về vấn đề này, Thứ trưởng Phương cho biết, năm nay có yếu tố mới. Trong các hoạt động của nền kinh tế thì đầu tư công cũng là hoạt động của kinh tế, cho nên so với các hoạt động sản xuất, kinh doanh thì đầu tư công cũng bị ảnh hưởng bởi tình hình dịch Covid-19.

Đầu tư công cũng phụ thuộc vào vấn đề vận chuyển các nguyên vật liệu, thiết bị để triển khai thi công, do vậy trong bối cảnh giãn cách cũng bị ảnh hưởng nhiều. Đối với những địa phương thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ thì thể hiện rõ nhất.

Thứ hai là, đối tượng làm việc trong các dự án đầu tư công, điển hình là các công nhân, chuyên gia, tư vấn cũng phải thực hiện các chính sách giãn cách của địa phương tương ứng với tình hình dịch bệnh của mình. Cho nên tỷ lệ các địa phương bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh nhiều hơn so với năm 2020, phải thực hiện giãn cách xã hội triệt để hơn. Do vậy, việc triển khai thi công các công trình, nhất là ở các địa bàn có dịch gặp rất khó khăn. Công nhân phải về nhà, một số công trình triển khai được 3 tại chỗ nhưng nguyên liệu đầu vào để thi công gặp khó khăn.

Một yếu tố khác biệt nữa của năm nay so với năm 2020 là sự tăng giá của nguyên liệu đầu vào cho thi công. Đây là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ, đặc biệt là tâm lý của nhà thầu khi các hợp đồng đã ký và việc tăng giá khiến họ khó tìm nguồn cung về nguyên liệu hoặc ảnh hưởng đến phương án tài chính khi thực hiện dự án.

Yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm nay là sự phân tán về lực lượng cũng như thời gian vật chất của công tác chỉ đạo điều hành. Bộ Kế hoạch và Đầu tư rất chia sẻ với lãnh đạo các địa phương, nhất là các địa phương có dịch, gần như việc ưu tiên cả về thời gian và nguồn lực con người, nguồn lực vật chất dành cho công tác chống dịch. Cho nên phần nào đó ảnh hưởng đến đầu tư công. Bộ mong muốn trong bối cảnh khó khăn nhưng các địa phương cũng không quá sao nhãng, vẫn cần có phương án phù hợp đểcó sự quan tâm nhất định đối với công tác thực hiện dự án và giải ngân vốn đầu tư công.

Về thời điểm cũng có sự khác biệt là quý III/2021 là quý bị ảnh hưởng nhất, trong khi quý III/2020 lại là quý phục hồi sau quý II/2020 bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Do vậy khi so sánh như vậy thì các số liệu cũng như các kết quả cũng có sự chênh lệch khá lớn về thời điểm.

Về tác động của dịch bệnh Covid-19 đối với tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, Thứ trưởng cho biết, mô hình, xu thế giải ngân đầu tư công dồn vào cuối đã tồn tại rất lâu rồi, qua phân tích của các chuyên gia thì điều này gần như đã thành quy luật. Như năm 2020 là năm rất đặc thù, đặc biệt là đối với công tác thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công bởi vì năm 2020 không những bị ảnh hưởng bởi quy luật giải ngân cuối năm, mà còn là năm cuối cùng của kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn, cho nên tâm lý chung của chủ đầu tư, nhà thầu đều mong muốn kết thúc kỳ kế hoạch thành công, trước khi bước sang một chu kỳ kế hoạch mới. Do vậy, năm 2020, các tháng đầu năm có tỷ lệ giải ngân khá đạt khá cao so với các năm trước đó.

Năm 2021 là năm đầu tiên của một chu trình kế hoạch, đầu tư công tập trung chủ yếu vào công tác chuẩn bị cho giai đoạn 5 năm tới, do vậy những tháng đầu năm 2021 chủ yếu là thực hiện các bước chuyển tiếp của giai đoạn trước. Hầu hết các dự án mới của giai đoạn 2021-2025 thì những tháng đầu năm chưa thực hiện được mà phải chờ Quốc hội phê duyệt kế hoạch trung hạn 2021-2025.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã kịp thời trình Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch kế hoạch trung hạn theo Nghị quyết số 29/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội về Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, trong đó có nhiều dự án dự kiến sắp tới khởi công, đấu thầu tạo điều kiện để giải phóng lượng vốn hơn 70 nghìn tỷ.