Áp lực học và thi cử khiến học sinh căng thẳng và bị stress ngày càng nhiều hơn. Nhất là thời điểm "chạy" nước rút để tiến dần đến các kỳ thi cuối năm học, vượt cấp trở thành gánh nặng. Áp lực này sẽ khiến trẻ mắc nhiều bệnh lý không đáng có.

Mới đây, một nam sinh 18 tuổi (Hà Nội) được cha mẹ đưa đến khám tại Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) trong tình trạng luôn có cảm giác lo lắng, chóng mặt.

Gia đình cho biết, trước đây nam sinh cũng đã từng bị rối loạn cảm xúc nhưng đã điều trị thành công. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, đang chuẩn bị thì tốt nghiệp nam sinh lại xuất hiện dấu hiệu hồi hộp trống ngực, căng thẳng, khó nhớ hay quên khi học, ngủ không sâu giấc, phải tới khám và điều trị tại viện.

Cùng thời điểm đó, một nam sinh khác 17 tuổi cũng ở Hà Nội đã nhập viện gần 1 tuần để điều trị stress, rối loạn cảm xúc. Theo phụ huynh nam bệnh nhân, dù đang giai đoạn quan trọng, nước rút cho kỳ thi tốt nghiệp, nhưng con trai lại học "không vào". Trước đó, từ lớp 11, em đã khó kiểm soát cảm xúc, trên tay có nhiều vết bầm tím, và luôn áp lực "vì không biết học nhiều để làm gì". Gần đây nam sinh này không theo được guồng ôn thi nên càng lo lắng và trốn học.

TS Dương Minh Tâm - Trưởng phòng Rối loạn stress (Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, vào thời điểm mùa thi chuyển cấp từ trung học lên phổ thông và đại học nhiều trẻ đã gặp các vấn đề về trầm cảm, stress.

Tình trạng này gặp nhiều nhất ở lứa tuổi 14 và 17, là thời điểm các cháu học sinh thi chuyển cấp lên trung học phổ thông và đại học. Đặc biệt các bệnh nhân đến khám và điều trị trầm cảm, stress đến từ các lớp chuyên, lớp chọn nhiều hơn các lớp thông thường. Áp lực mùa thi là một stress cấp tính cuối cùng - giọt nước tràn ly khiến trẻ căng thẳng nặng nề kèm rối loạn lo âu, tâm thần rõ nét hơn.

Tuy nhiên, "đây chỉ là phần ngọn, bởi trẻ bị stress, căng thẳng có thể kéo dài hàng năm, do nhiều áp lực trong đó học hành và thi cử là một yếu tố thúc đẩy", BS Tâm nói.

Nghiên cứu của bác sĩ Tâm năm 2019-2020, với hàng nghìn trẻ từ 10-19 tuổi tại Bệnh viện Nhi Trung ương, có hơn 55% trẻ bị sang chấn tâm lý. Trong đó, 20% bị áp lực học tập, 20,5% gặp áp lực gia đình và gần 9% áp lực trong quan hệ bạn bè.

Một khảo sát khác cũng của Bệnh viện Nhi Trung ương thực hiện năm 2019 với 834 học sinh tại Hà Nội và 726 học sinh tại Hưng Yên. Kết quả, ở Hà Nội tỷ lệ học sinh khảo sát bị trầm cảm là hơn 31%, và Hưng Yên gần 19%. Gần 43% học sinh Hà Nội tham gia khảo sát có tâm trạng lo âu, trong khi tại Hưng Yên là 36,5%. Tỷ lệ trẻ stress tại Hà Nội gần 39% và Hưng Yên gần 22%.

Dấu hiệu trầm cảm, stress ở trẻ

TS Tâm chia sẻ, stress thường diễn biến rất âm thầm, tuy nhiên khi trẻ có những hành vi sau, các bậc làm cha mẹ nên quan tâm: Đầu tiên là hành vi tự hủy hoại bản thân (các vết cứa ở cẳng tay hoặc đùi, cắn móng tay, bấm vào đầu ngón tay..). Việc tự làm đau bản thân này là cách để giải tỏa sự bấn loạn trong cảm xúc bản thân của trẻ.

Ngoài ra, trẻ có những hành vi bất thường, trái ngược với tính cách trước kia như trẻ trở nên hung hăng, chống đối hoặc tuân thủ quá mức, có sự rối loạn trong hành vi ăn uống như ăn quá ít hoặc quá nhiều, bị rối loạn giấc ngủ như ngủ quá nhiều hoặc quá ít, buồn chán, giảm kết nối với xã hội...

Hoặc có dạng stress cơ năng như trẻ bị đau bụng, đau đầu, đau dạ dày, xuất huyết tiêu hóa... Những cơn đau này thường xuất hiện khi trẻ chuẩn bị bước vào kì thi hoặc trước sự kiện quan trọng. Khi sự kiện qua đi thì các cơn đau này giảm triệu chứng.

Ngoài ra, các bậc cha mẹ cần biết rằng: Stress gây bệnh và thể bệnh phụ thuộc chủ yếu vào nhân cách. Với những trẻ có nhân cách yếu, lãng mạn, văn nghệ sỹ, nhân cách khép kín hoặc thiếu ý chí, thiếu nghị lực, nhút nhát, tự ti, mặc cảm, thiếu kìm chế, dễ bùng nổ, xung đột thường dễ bị stress hơn trẻ có nhân cách mạnh. Vì vậy, gia đình nên xây dựng cho trẻ một môi trường thi đua, phấn đấu, tương trợ và cùng tiến. Điều này giúp trẻ chống đỡ với stress tốt hơn.

Tập luyện, hoạt động thể chất là một liều thuốc giảm căng thẳng cần thiết cho mọi người ở mọi lứa tuổi. Bên cạnh đó, các hoạt động ngoài trời, dành thời gian trong thiên nhiên cũng là một cách hiệu quả để giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tổng thể.

TS Tâm cũng đưa ra lời khuyên về việc tăng cường sự gắn kết gia đình thông qua những buổi tâm sự. Trò chuyện về những tình huống căng thẳng với một người lớn đáng tin cậy có thể giúp trẻ em và thanh thiếu niên nhìn nhận mọi thứ và tìm ra giải pháp.

Nội dung: Thảo Nguyên