Xây dựng Tòa án điện tử  là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt của hệ thống Tòa án

 Nội dung này cũng được đề cập đến tại hội nghị trực tuyến sáng nay 14/7, về “Chuyển đổi số và định hướng xây dựng Tòa án điện tử đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp” do TANDTC tổ chức.

Những kết quả bước đầu

Nhiệm vụ xây dựng Tòa án điện tử luôn được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong tiến trình cải cách tư pháp của hệ thống Tòa án.

Thời gian qua, trong bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước tiếp tục có nhiều biến động; đại dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực đến mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến việc hoạt động của các Tòa án. Để hoàn thành các yêu cầu, nhiệm vụ mà Đảng, Quốc hội đặt ra, đòi hỏi hệ thống Tòa án phải nỗ lực phấn đấu, chủ động nắm bắt tình hình và tổ chức thực hiện quyết liệt; trong đó tăng cường đầu tư, ứng dụng công nghệ thông tin là một trong 17 chủ trương, giải pháp đột phá, thiết thực mà Ban cán sự đảng, lãnh đạo TANDTC đã chỉ đạo góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống Tòa án.

Xuất phát từ quy định pháp luật về chức năng, nhiệm vụ của Tòa án cũng như đặc thù hoạt động tố tụng tại Việt Nam; sau quá trình nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia đã triển khai thành công Tòa án điện tử như: Hàn Quốc, Trung Quốc, Úc, Ấn Độ, Singapore … TANDTC đã đưa ra khái niệm và mô hình Tòa án điện tử của Việt Nam.

Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Du cho biết, để hoàn thành được mục tiêu xây dựng Tòa án điện tử đã đề ra, thời gian qua, Ban cán sự đảng và lãnh đạo TANDTC đặc biệt quan tâm, chỉ đạo đầu tư xây dựng và tranh thủ sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế để nâng cao các điều kiện về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị công nghệ thông tin hiện đại, tạo ra những đột phá lớn trong hoạt động của Tòa án.

Cụ thể, đã xây dựng và vận hành thường xuyên Hệ thống hội nghị truyền hình trực tuyến đến hơn 800 điểm cầu các Tòa án nhân dân và Tòa án Quân sự cấp quân khu. Trung bình hàng năm hệ thống truyền hình hội nghị Tòa án phục vụ hơn 1.200 phiên họp, tiết kiệm nhiều chục tỷ đồng cho ngân sách nhà nước. Trong thời gian tới, hệ thống này được nâng cấp, bổ sung thêm công nghệ hiện đại để đáp ứng yêu cầu xét xử trực tuyến.

Tiếp đến là việc công khai bản án, quyết định của Tòa án và các Án lệ trên Cổng thông tin điện tử TANDTC được các Tòa án trong toàn quốc thực hiện nghiêm túc. Hiện đã công bố được hơn 680.000 bản án, quyết định; 43 Án lệ với tổng lượng truy cập để tìm hiểu về các bản án là hơn 100 triệu lượt và hàng chục nghìn ý kiến bình luận, góp ý đối với các bản án, quyết định.

Phần mềm quản lý đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm được đưa vào sử dụng, bước đầu đã giúp TANDTC xây dựng được hệ cơ sở dữ liệu thống nhất về công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm; việc phân công Thẩm phán được tiến hành theo phương thức tự động; Thẩm phán và Lãnh đạo TANDTC dễ dàng theo dõi được khối lượng công việc và quá trình giải quyết đơn của từng Thẩm tra viên, đơn vị.

Dịch vụ công đăng ký trực tuyến cấp sao bản án, tài liệu trong hồ sơ vụ án giúp các cơ quan, tổ chức, người dân đăng ký xin cấp sao bản án, tài liệu trong hồ sơ vụ án ở bất kỳ thời gian, địa điểm nào mà không cần phải đến trụ sở của Tòa án. Đến nay, các Tòa án đã tiếp nhận, giải quyết hơn 6.400 yêu cầu đăng ký trực tuyến cấp sao bản án, tài liệu trong hồ sơ vụ án; Dịch vụ công gửi, nhận đơn khởi kiện, tài liệu, chứng cứ và cấp tống đạt, thông báo văn bản tố tụng của Toà án bằng phương tiện điện tử; Triển khai xây dựng phần mềm quản lý án tổng hợp do Tòa án tối cao Hàn Quốc tài trợ làm nền tảng cho việc phát triển hệ thống tố tụng điện tử từ năm 2019 đến nay đang trong giai đoạn hoàn thiện và thử nghiệm…

Theo Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Du, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động của Tòa án đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần thay đổi diện mạo của Tòa án và nâng cao chỉ số ứng dụng công nghệ thông tin của Tòa án. Tuy nhiên, việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin - là một bước trong tiến trình xây dựng Tòa án điện tử, khi triển khai trên thực tế còn tồn tại nhiều khó khăn, hạn chế.

Cụ thể: Cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin của Tòa án các cấp đa số yếu kém, lạc hậu, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế đặt ra; Nguồn nhân lực chuyên trách về công nghệ thông tin của Tòa án nhân dân địa phương còn thiếu và yếu, chủ yếu là kiêm nhiệm, không ổn định ảnh hưởng rất lớn đến công tác triển khai ứng dụng công nghệ thông tin tại các Tòa án. Nhiều hoạt động tố tụng chưa được luật quy định theo hướng cho phép ứng dụng công nghệ thông tin để thực hiện.; Năng lực, trình độ cán bộ còn hạn chế chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra.

Giải pháp thời gian tới

Vậy nên, để thực hiện việc triển khai xây dựng Tòa án điện tử thời gian tới phỉa tập trung vào các nội dung như: Hoàn thiện nền tảng pháp lý; Xây dựng chiến lược tổng thể về chuyển đổi số và xây dựng Tòa án điện tử; Đẩy mạnh ứng dụng có hiệu quả các hệ thống công nghệ thông tin hiện có; Phát triển hạ tầng số; Phát triển các hệ thống công nghệ thông tin số; cơ sở dữ liệu quốc gia về hồ sơ vụ án và các dịch vụ công của Tòa án; Bảo đảm các nguồn lực triển khai Tòa án điện tử; Bảo đảm an toàn, an ninh mạng.

Tiếp đến là tập trung vào những giải pháp tổng thế.

Trước hết, Lãnh đạo Toà án các cấp cần phải đổi mới tư duy và phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo điều hành trong lĩnh vực này. Cụ thể, cần quan tâm hơn nữa trong việc hoạch định chính sách, kế hoạch và xây dựng chương trình ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin để tổ chức triển khai có hiệu quả trong hệ thống Tòa án nhân dân; tăng cường công tác tuyên truyền rộng rãi đến mọi đối tượng nhằm nâng cao hiểu biết, nhận thức về các lợi ích của chuyển đổi số và xây dựng Tòa án điện tử.

Thứ hai, Sớm hoàn thiện môi trường pháp lý theo hướng cho phép ứng dụng công nghệ thông tin trong toàn bộ hoạt động tố tụng; sớm ban hành quy trình, thủ tục hành chính một cửa liên thông áp dụng thống nhất trong toàn hệ thống Toà án thì việc ứng dụng công nghệ thông tin mới đạt hiệu quả tốt.

Thứ ba, Tăng cường công tác cải tiến, thực hiện chuẩn hóa nghiệp vụ, sơ đồ hóa quy trình nghiệp vụ, quy trình trao đổi, lưu trữ, xử lý văn bản điện tử để công tác ứng dụng công nghệ thông tin được thuận lợi, hiệu quả hơn.

Thứ tư, Đầu tư xây dựng, phát triển hạ tầng số và chuyển đổi số các hoạt động của Tòa án để bảo đảm năng lực vận hành triển khai, kết nối, các hệ thống công nghệ thông tin từ Trung ương đến địa phương thuận tiện, nhanh chóng, ổn định, an toàn, an ninh thông tin dữ liệu; xây dựng mô hình liên hiệp định danh quốc gia, tận dụng tối đa các hình thức xác thực điện tử để tiết kiệm được thời gian, chi phí cho các cá nhân, doanh nghiệp tham gia giao dịch điện tử với Tòa án.

Thứ năm, Nguồn nhân lực luôn là chìa khoá để giải quyết mọi vấn đề đặt ra đối với bất kỳ công việc nào. Đặc biệt trong quá trình triển khai Toà án điện tử thì nguồn nhân lực trong lĩnh vực công nghệ thông tin ngày càng trở nên cấp thiết và là vấn đề then chốt để bảo đảm xây dựng, vận hành Toà án điện tử. Do vậy, trong thời gian tới Lãnh đạo Toà án nhân dân các cấp cần phải ưu tiên kiện toàn cơ cấu tổ chức và nguồn nhân lực chuyên trách về công nghệ thông tin ngang tầm với nhiệm vụ được giao.

Thứ sáu, Bảo đảm kinh phí thực hiện có hiệu quả các hoạt động phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin cho Tòa án nhân dân các cấp đã đề ra theo kế hoạch để các hệ thống công nghệ thông tin phải luôn sẵn sàng cao phục vụ tốt nhất cho việc xây dựng, vận hành Tòa án điện tử.

Thứ bảy, Luôn phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và các dự án quốc tế để tranh thủ sự hỗ trợ, trợ giúp về mặt kỹ thuật và các kinh nghiệm tốt trong việc triển khai ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin của Toà án trong các lĩnh vực có liên quan.

Lộ trình triển khai thực hiện Tòa án điện tử

Giai đoạn 2021 - 2022: Hoàn thiện nền tảng pháp lý; xây dựng chiến lược tổng thể về chuyển đổi số và xây dựng Tòa án điện tử; đẩy mạnh ứng dụng các hệ thống công nghệ thông tin hiện có; triển khai một số nhiệm vụ trong hạng mục phát triển hạ tầng số; bảo đảm nguồn lực triển khai Tòa án điện tử

Giai đoạn 2023 đến 2024: Tập trung hoàn thành việc đầu tư xây dựng hạ tầng số trong toàn hệ thống Tòa án; phát triển các hệ thống công nghệ thông tin số, cơ sơ dữ liệu quốc gia về hồ sơ vụ án và các dịch vụ công của Tòa án; tiếp tục triển khai các biện pháp bảo đảm nguồn lực triển khai Tòa án điện tử và bảo đảm an toàn, an ninh mạng.

Giai đoạn 2025 và các năm tiếp theo: Triển khai đồng bộ các hoạt động tố tụng và từng bước nâng cao tỷ lệ tiếp nhận, giải quyết các vụ việc bằng hình thức điện tử; tiếp tục hoàn thiện nền tảng pháp lý, các hệ thống công nghệ thông tin trên cơ sở tổng kết thực tiễn triển khai Tòa án điện tử trong các giai đoạn từ năm 2021-2024 làm cơ sở cho việc tiếp tục hoàn thiện Tòa án điện tử tiến tới xây dựng Tòa án số.