Vai trò của truyền thông đối với nguồn lực đất đai

Những cản trở khi báo chí tác nghiệp

Theo ông Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN& MT, sau vụ PMU18, những bài báo nói về tham nhũng giảm sút, thưa vắng hơn và dường như đang bị “rơi” xuống gần đáy. Nhưng sau vụ Tiên Lãng, Hải Phòng, có thể nói báo chí sẽ có “cú lội ngược dòng”. Ông cho rằng, để thực thi pháp luật tốt phải có hệ thống giám sát và trợ giúp pháp lý cho người dân nhưng hệ thống giám sát của chúng ta hiện không đồng bộ. Quốc hội, HĐND, MTTQ giám sát… nhưng kết quả giải quyết những nội dung giám sát này như thế nào thì lại thiếu rõ ràng. Ông cho biết, lĩnh vực quản lý đất đai hiện đang có nhiều vấn đề bất cập, hiện có khoảng 9 “điểm hở” cần phải sửa đổi.

Qua nghiên cứu của RED cho thấy, khi cơ quan Nhà nước có nhu cầu đưa thông tin ra dư luận, họ tổ chức sự kiện tương ứng như họp báo và lựa chọn, mời nhà báo, cơ quan báo chí tham dự. Như vậy, họ chỉ cung cấp khi nào có lợi, hoặc có công khai nhưng không minh bạch, hoặc từ chối cung cấp thông tin. Thông tin mà nhà báo hay người dân được tiếp cận một cách thụ động do cơ quan Nhà nước cung cấp theo ý chí của họ, chứ chưa chủ động tiếp cận và yêu cầu được cung cấp.

Bảo vệ Huyện ủy Tiên Lãng cản trở phóng viên tác nghiệp. Ảnh anninhthudo.

Một khảo sát của RED đối với 384 nhà báo cũng cho thấy, hành vi cản trở trong lĩnh vực chống tiêu cực về tài chính chiếm gần 46%, quản lý đất đai gần 41%, chống xâm hại môi trường 37,5%...

Hoạt động tác nghiệp của báo chí tại vụ Tiên Lãng cũng đã được đem ra “mổ xẻ” hội thảo này.

Ông Trần Nhật Minh, Giám đốc RED cho rằng, đang có vấn đề liên quan đến vai trò của báo chí, truyền thông trong giám sát việc phân chia các nguồn lực, trong đó có tài nguyên khoáng sản quốc gia, điển hình là đất đai. Và, hoạt động báo chí trong vụ Tiên Lãng cho thấy, nhiều vấn đề cần nghiên cứu, đề xuất để vai trò của báo chí phát huy cao nhất trong giám sát việc phân chia tài nguyên đất đai nhằm đảm bảo sự công bằng. Trong vụ Tiên Lãng, tình trạng cản trở nhà báo tác nghiệp được thể hiện bằng việc né tránh cung cấp thông tin, cung cấp thông tin sai và đe dọa, cản trở nhà báo tác nghiệp.

Trong các yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ về vụ Tiên Lãng, có yêu cầu rà soát việc thực hiện Luật Báo chí tại Hải Phòng. Tuy nhiên, đến nay chưa có kết quả rà soát nào được công bố, chưa có cá nhân vi phạm Luật Báo chí nào bị xử lý, dù các hành vi né tránh và cản trở báo chí tiếp cận thông tin trong vụ việc này rất rõ ràng. Việc xử lý các vi phạm cản trở nhà báo tác nghiệp rất mờ nhạt. Dù đã có các chế tài về đe dọa, hành hung nhà báo nhưng suốt 10 năm qua, không đối tượng nào bị xử phạt cho đến đầu tháng 3 vừa rồi, ở tỉnh Đắk Lắk, mới có một đối tượng cản trở báo chí mới bị phạt 5 triệu đồng.

Phải bổ sung quy chế tiếp cận và trách nhiệm cung cấp thông tin

Ông Lưu Đình Phúc, Trưởng phòng Quản lý báo chí Trung ương, Cục Báo chí, Bộ Thông tin - Truyền thông cho biết, thống kê của cơ quan quản lý báo chí cho thấy, hàng năm có trên 200 đơn thư của tổ chức, cá nhân khiếu nại về thông tin báo chí đăng tải, trong đó có 20% khiếu nại liên quan đến đất đai. Trên thực tế, các vụ tiêu cực lớn, dù các thủ đoạn có tinh vi đến đâu, cũng khó qua mắt được báo chí và sức lan tỏa của báo chí rất nhanh và lớn, nhất là trong điều kiện thông tin hiện nay. Báo chí không chỉ làm tốt công tác giám sát, mà còn là công cụ phục vụ đắc lực cho công tác điều hành, quản lý của bộ máy Nhà nước.

Thống kê của Cục Báo chí cho thấy, đến ngày 10-3, có hơn 1.200 bài viết về vụ Tiên Lãng. Qua truyền thông, vụ ông Đoàn Văn Vươn không còn là vụ việc của Hải Phòng mà trở thành vấn đề của cả nước. Báo chí đã phản ánh thái độ bất bình, cả về pháp lý và đạo lý, cũng như thái độ kiên quyết làm rõ đúng sai.

Ông Phúc cũng cho rằng, để nâng cao trách nhiệm xã hội của nhà báo, phát huy tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội, nhà báo cần đấu tranh không khoan nhượng, đeo bám vụ việc đến cùng. Đồng thời, Luật Báo chí khi sửa đổi sắp tới cần bổ sung các quy định cụ thể về quyền tiếp cận thông tin của báo chí và trách nhiệm của cơ quan hành chính trong cung cấp thông tin cho báo chí, cũng như có quy chế phối hợp giữa cơ quan chủ quản báo chí, cơ quan báo chí và Ban Chỉ đạo phòng chống tham nhũng để việc truyền thông chặt chẽ, có trách nhiệm và đạt hiệu quả hơn.

M.Thoa