Ứng xử văn hóa: Mạng xã hội, cho và nhận

Mạng xã hội như con dao hai lưỡi

Chưa bao giờ, nghệ sĩ với công chúng, nghệ sĩ với nghệ sĩ lại gần nhau đến thế khi mạng xã hội ngày càng phát triển. Khoảng cách giữa nghệ sĩ với công chúng, trước đây chính là sân khấu và cái màn hình ti vi. Qua các màn hình tivi, hay đứng cách nghệ sĩ bởi một sân khấu (dù lớn hay nhỏ), khán giả mới nhìn thấy nghệ sĩ, tương tác được với nghệ sĩ. Khoảng cách đó, bây giờ đã được thu hẹp lại tới mức gần nhất có thể ngay khi các mạng xã hội ngày một mọc ra nhiều hơn.

Từ Facebook, Zalo, Twitter, Instagram…, bất cứ mạng xã hội nào mà nghệ sĩ sử dụng chắc chắn sẽ có hàng nghìn lượt fan theo dõi, cập  nhật thông tin, hình ảnh hàng ngày. Bất kể đó chỉ là một status ngắn, một bức hình của thần tượng, chắc chắn sẽ có hàng nghìn fan hâm mộ “nhảy” vào ngay lập tức, bấm like, share, comment, thậm chí là tải về và thay ảnh đại diện cho chính trang cá nhân của mình. Và cũng có hàng ngàn những người được cho là anti-fan, cũng sẽ sẵn sàng “soi” mọi dòng trạng thái, hành động của nghệ sĩ…Vì thế, người ta nói, chơi mạng xã hội chẳng khác nào con dao hai lưỡi, có thể tung hô họ và cũng có thể “dìm” họ bất cứ lúc nào.

Trở lại với những trang của các nghệ sĩ, nhất là các nhân vật được cho là “hot”, “đình đám”, có thể đó là trang cá nhân và cũng có thể là một fanpage chính thức đại diện cho họ để tương tác với fan hâm mộ. Vì thế, có thể coi đây chính là một phương tiện dùng để khán giả và nghệ sĩ tương tác với nhau khi sân khấu khép lại, khi rời xa màn hình tivi như trước đây. Nếu đã là một công cụ, một phương tiện để tăng sự tương tác giữa công chúng và người nổi tiếng thì bản thân cả hai bên phải là những người ứng xử có văn hóa, văn minh và lịch thiệp nhất. Dĩ diên, đây là trang riêng, cá nhân mỗi người có quyền được phát ngôn, được đăng tải bất cứ thứ gì mình muốn.

Tuy nhiên, nếu đã là mạng xã hội, là nơi kết nối hàng ngàn người, thậm chí lên tới hàng triệu người, hơn nữa lại là trang cá nhân hay fanpage chính thức của nghệ sĩ thì mọi cử chỉ, phát ngôn, hành động và cả hình ảnh trên đó phải là văn hóa, văn minh. Cái cách tương tác, bấm like, comment, hay chia sẻ cũng được coi là hành vi ứng xử giữa con người với con người. Một khi đã là ứng xử thì đó phải là ứng xử có văn hóa, văn minh, chứ không thể là cứ là trang riêng thì anh được cái quyền “trang của tôi nên tôi muốn nói gì, viết gì, đăng gì là quyền của tôi”. Nên nhớ, họ đang là người được hàng nghìn người, thậm chí là hàng triệu người theo dõi, mặc khác, họ lại là người của công chúng, trang cá nhân hay fanpgage riêng của họ cũng sẽ là hình ảnh đại diện cho chính cá nhân nghệ sĩ đó. Chưa kể đến việc, mạng xã hội kết nối một cộng đồng xã hội vô cùng rộng lớn nên sự tác động, lan tỏa của nó là vô cùng khủng khiếp.

Cựu người mẫu Trang Trần gây xôn xao dư luận bởi những phát ngôn gây sốc trên mạng xã hội

Thời gian gần đây, showbiz Việt rúng động bởi phát ngôn gây sốc của cựu người mẫu Trang Trần trên mạng xã hội, có liên quan đến nghệ sĩ đàn chị Xuân Hương. Sự việc bắt đầu từ một clip Trang Trần đang thực hiện thì xuất hiện một comment với nick name của nghệ sĩ Xuân Hương, khi người này cho rằng cựu người mẫu “vô văn hóa”. Ngay sau đó, Trang Trần không ngần ngại buông lời chửi bới với những từ ngữ được cho là phản cảm, thiếu văn hóa và kém duyên ngay trên mạng facebook làm nảy sinh nhiều ý kiến trái chiều. Có ý kiến cho rằng cựu người mẫu là người thẳng thắn, “bốp chat” nên mới sử dụng những từ ngữ như thế, còn hơn những người bề ngoài ăn nói nhẹ nhàng mà giả tạo. Trong khi đó, nhiều người sau khi xem xong clip Trang Trần dùng lời lẽ không đẹp đẽ để phản pháo lại nick name mà cô cho là của nghệ sĩ Xuân Hương. Sự việc ngày càng được đẩy lên đỉnh điểm, cuộc chiến giữa hai nghệ sĩ trên mạng xã hội ngày một gay gắt hơn khi nghệ sĩ Xuân Hương đã gửi đơn kiện Trang Trần vì cựu người mẫu này đã xúc phạm đến danh dự và nhân phẩm của mình. Theo lời chia sẻ của nghệ sĩ Xuân Hương thì nick name mang tên của bà là tài khoản ảo, trước khi có sự việc ồn ào này bà chưa biết Trang Trần là ai vì thế bà khẳng định chưa bao giờ vào facebook của cựu người mẫu.

Ngay lập tức, Trang Trần tiếp tục công kích nghệ sĩ đàn chị trên facebook bằng những lời lẽ hùng hồn: “Chế không phải là con công mà là cô quạ. Đừng chọc quạ không thì quạ mổ mắt. Còn đã nhúng chân vào cuộc chơi hãy chơi hết nấc. Nên nhớ trong cuộc chơi không phân biệt tuổi tác. Bọn em đừng quan tâm, mọi chuyện đối với chị là chuyện nhỏ, không có gì là ghê gớm cả. Đó chỉ là kiện dân sự, thích thì kiện. Chị thích ra tòa lắm".

Cựu người mẫu này còn nhấn mạnh rằng, cô sẽ mời luật sư để bảo vệ mình cũng như chỉ đối xử tử tế với những người sống đàng hoàng. "Bọn em nghĩ cuộc đời này dễ đi tù lắm à? Chị dễ bị khuất phục thế à? Bọn em đừng có lo, chị không phải con người đơn giản", Trang Trần viết trên facebook cá nhân.

Thực hư chuyện nghệ sĩ Xuân Hương có vào facebook của Trang Trần để lại lời nhắn “vô văn hóa” kia hay không, nhưng cứ nhìn cách cựu người mẫu liên tiếp có những lời lẽ đáp trả đàn chị, phần lớn công chúng đều phải giật mình. Nhiều người vẫn quen với cách nói quá thẳng thắn, thậm chí là gai góc của cựu người mẫu Trang Trần, thế nhưng theo dõi những phát ngôn của cô gần đây, nhất là sự việc có liên quan đến nghệ sĩ Xuân Hương, nhiều người cũng phải lắc đầu, ngán ngẩm và bảy tỏ sự thất vọng. Có thể cô là người nóng tính, thẳng thắng và không ngần ngại va chạm, thế nhưng, ở sự việc lần này thì những phát ngôn hoàn toàn mang tính cá nhân như thế trên facebook cá nhân, khi đến với công chúng, thì đó lại giống như con dao hai lưỡi khiến cho hình ảnh của cô trong lòng công chúng bị giảm sút.

Thay vì chọn cách giải quyết “ba mặt một lời” với nghệ sĩ Xuân Hương, Trang Trần lại mượn mạng xã hội để đáp trả lại đàn chị, lại bằng những từ ngữ được cho là thiếu tế nhị, thiếu văn hóa như thế đã khiến cô đang đối diện với dư luận về cách hành xử của mình. Với cái tôi quá lớn, trong khi bản thân cựu người mẫu lại là người của công chúng, mặc dù rút lui khỏi showbiz nhưng cô vẫn có một lượng fan nhất định theo dõi qua mạng xã hội và thi thoảng có xuất hiện trong làng giải trí, thì sự ảnh hưởng của cô vẫn là rất lớn.

Câu chuyện của Trang Trần không phải là duy nhất trong giới nghệ sĩ, dùng mạng xã hội để đáp trả đồng nghiệp, làm xôn xao dư luận trong một thời gian dài. Cũng được mệnh danh là một nghệ sĩ thẳng thắn, nói chuyện gai góc, không ngại va chạm, Tuấn Hưng cũng nhiều lần vướng vào những lùm xùm liên quan đến những phát ngôn trên mạng xã hội. Còn nhớ năm ngoái, Tuấn Hưng đã có những tuyên bố có phần hơi “chợ búa”, thậm chí “cạch mặt” chương trình Bài hát yêu thích vì cho rằng BTC đã không tôn trọng khi để hình ảnh của anh đứng sau một vài nghệ sĩ kém tên tuổi. Và sự việc được lan rộng trên mạng xã hội khi ca sĩ Mỹ Linh lên tiếng phản đối, cho rằng nam ca sĩ đã là bố trẻ con rồi không được tùy tiện phát ngôn chỗ đông người đã khiến Tuấn Hưng bức xúc, phản pháo lại đàn chị. Cuộc khẩu chiến kéo dài cho đến khi chính Tuấn Hưng là người lên tiếng thừa nhận mình đã sai và gửi lời xin lỗi đến công chúng.

Và vào đầu tháng 2 năm nay, Tuấn Hưng lại vướng vào lùm xùm trên mạng xã hội với ca sĩ Duy Mạnh. Trong khi Tuấn Hưng đá xéo Duy Mạnh là người đố kỵ thì nam ca sĩ này cũng “ăn miếng trả miếng” trên mạng xã hội, tố anh là người vô ơn… Cuộc khẩu chiến này giữa hai nghệ sĩ có tên tuổi trong làng nhạc khiến nhiều khán giả liên tưởng đến cuộc khẩu chiến của những người “giang hồ” vì những lời lẽ kém duyên xuất hiện liên tục trên trang facebook cá nhân. Phải cho đến khi, cả hai thông báo đã giải quyết mọi vướng mắc, cuộc khẩu chiến mới mới được dừng lại. Tuy nhiên, hình ảnh của cả hai nghệ sĩ ít nhiều bị ảnh hưởng bởi dư luận luôn soi xét, theo dõi từng chút một.

Cho và nhận

Nhân danh nhiều thứ, lớp nghệ sĩ trẻ hôm nay có nhiều người tự cho mình cái quyền nói năng thoải mái, không cần đắn đo, thậm chí trái tai, hỗn hào, cứ phát ngôn để làm sao công chúng nhìn thấy “cái tôi” bất khả xâm phạm của họ là như thế nào.

Câu chuyện lùm xùm giữa một cựu người mẫu với một nghệ sĩ đàn chị vẫn chưa dừng lại khi một người đâm đơn kiện, còn một người vẫn thản nhiên đón nhận như một lời thách thức. Đúng hay sai, đâu mới là sự thật trong câu chuyện ồn ào trên mạng xã hội này vẫn không quan trọng bằng cách cả hai hành xử với nhau. Cứ cho rằng Trang Trần là người không sai, cô chỉ phản ứng lại bằng chính tính cách bộc trực, nóng nảy của mình đối với người bảo rằng cô là người “vô văn hóa” như là một lời xúc phạm đến mình. Thế nhưng nhìn cách cô đáp trả lại đàn chị, không ai có thể “khen” đó là hành động đúng đắn và thể hiện là một người có văn hóa. Trong khi câu chuyện trắng đen còn chưa rõ ràng, nick facebook kia chưa biết có phải là của nghệ sĩ Xuân Hương hay không thì chính bản thân Trang Trần đã tự làm hình ảnh của mình xấu xí đi dần dần trong mắt công chúng.

Còn nhớ cách đây chưa lâu, câu chuyện của một ca sĩ trẻ và một nghệ sĩ đáng tuổi cha chú (Hương Giang Idol và nghệ sĩ Trung Dân) chỉ tạm dừng lại cho đến khi lời xin lỗi được nói ra và được chấp nhận. Và như lời nghệ sĩ Trung Dân nói: “Chúng ta tha thứ để tất cả cùng tiến về phía trước... để cùng nhau xóa lỗ hổng văn hóa này. Chúng ta còn tồn tại thì chúng ta còn làm điều gì đó tốt đẹp để văn hóa được duy trì trên nền tảng đạo đức, nhân văn".

Cuộc khẩu chiến của Tuấn Hưng và Duy Mạnh khiến hình ảnh của hai ngôi sao lớn trong làng nhạc Việt trở nên xấu xí

Câu chuyện của Tuấn Hưng với ca sĩ Mỹ Linh, Tuấn Hưng với Duy Mạnh, Đàm Vĩnh Hưng với Quang Lê, hay của nhiều nghệ sĩ khác nữa có thể sẽ chẳng dừng lại nếu như người trong cuộc không lên tiếng nhận lỗi. Ca sĩ Duy Mạnh sau vụ lùm xùm với Tuấn Hưng mặc dù nhắn nhủ tới đàn em nhưng cũng là răn mình rằng chơi facebook cũng phải thận trọng, ăn nói phải có chừng mực và không nghe những lời lẽ bên ngoài rồi suy luận linh tinh. Hay như trường hợp của Quang Lê và Đàm Vĩnh Hưng, cả hai đã có một cuộc chiến giành gà gay gắt tưởng rằng sẽ cạch mặt, không nhìn nhau nhưng ở thời điểm hiện tại cả hai đã thân thiết trở lại.

Thế mới nói, nếu bạn gieo hay cho đi những điều tốt đẹp, biết sai và biết nhận lỗi hẳn bạn sẽ nhận về những điều tốt đẹp, khiến cho cuộc sống trở nên ý nghĩa và đáng sống hơn.

Phải thừa nhận, giới showbiz thời gian qua có khá nhiều chuyện liên quan đến ứng xử thiếu văn hóa, thiếu văn minh. Nếu như những gì họ thể hiện trên sân khấu lộng lẫy quyến rũ bao nhiêu thì những câu chuyện hậu trường đằng sau cũng không kém phần xù xì gai góc bấy nhiêu.

Không chỉ những nghệ sĩ mà ngay cả khán giả cũng có nhiều điều rất đáng bàn khi chính họ lại sử dụng mạng xã hội để theo dõi thần tượng và sẵn sàng “ăn theo” thần tượng nếu như có bất cứ sự việc ồn ào nào xảy ra. Nhiều người dễ nhầm lẫn giữa đúng và sai, giữa văn hóa và thiếu văn hóa mỗi khi có sự việc xảy đến. Chỉ cần biết đó là thần tượng của mình, họ lại là người “tát nước theo mưa”, hay “nói lấy được” để gỡ tội hơn là bình tĩnh xem xét đúng – sai để nói thấu tình đạt lý, giúp thần tượng nhận ra cái sai để sửa chữa, rút kinh nghiệm. Đằng này “fan” còn thẳng thừng ném đá những ai không bênh vực cái sai của thần tượng.

Ứng xử văn hóa là bài học mà mỗi chúng ta đã được học từ rất sớm, từ mầm non cho đến bậc đại học. Nhưng dường như cuộc sống lại không như những gì diễn ra trên sân khấu, theo một kịch bản có sẵn bởi nó vốn đã muôn hình muôn vẻ không phải bài học nào cũng có cách giải quyết như sách vở. Vì thế, nền tảng cốt lõi của mỗi người chính là văn hóa. Nền tảng văn hóa vững sẽ dẫn dắt mỗi người có hành động đúng.