Từ chống khai thác IUU đến phiên tòa cảnh tỉnh: Bài học đắt giá cho những ai coi thường pháp luật

Theo dự kiến, ngày 12/11, TAND TP.HCM sẽ đưa vụ án Cao Văn Luyện và Đỗ Văn Giỏi bị truy tố về tội “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép” ra xét xử công khai. Đây cũng là một trong những hoạt động cụ thể góp phần lan tỏa thông điệp: “Tuân thủ pháp luật là cách tốt nhất để bảo vệ ngư dân, bảo vệ biển đảo quê hương.”

Từ những con tàu giã cào liều lĩnh vượt biên

Theo hồ sơ vụ án, hai tàu cá mang số hiệu BV-93481-TS và BV-93472-TS, thuộc sở hữu của ông Huỳnh Chí (SN 1972, ngụ xã Long Hải, TP.HCM), được đăng ký hành nghề lưới kéo đôi (giã cào). Ông Chí thuê Cao Văn Luyện làm thuyền trưởng tàu “cái” và Đỗ Văn Giỏi làm thuyền trưởng tàu “đực”. Mỗi chuyến đi biển, hai người được trả công theo sản lượng thủy sản đánh bắt được.

Tháng 2/2024, hai tàu xuất bến tại Cảng Hưng Thái (Long Hải), bắt đầu hành trình đánh bắt hợp pháp trên vùng biển Việt Nam. Thế nhưng chỉ vì lợi nhuận, Luyện nảy sinh ý định liều lĩnh: cho tàu vượt ra khỏi vùng biển Việt Nam, sang vùng biển Indonesia khai thác trái phép.

Để tránh bị phát hiện, Luyện chỉ đạo tháo và tắt thiết bị giám sát hành trình trên cả hai tàu. Đó là thủ đoạn nhằm trốn tránh sự kiểm soát của cơ quan chức năng, vi phạm nghiêm trọng quy định bắt buộc về quản lý tàu cá.

Rạng sáng 17/8/2024, hai tàu vượt qua ranh giới vùng biển Việt Nam, lén lút thả lưới trong vùng biển thuộc chủ quyền Indonesia. Khi đang kéo lưới, họ bị tàu tuần tra Indonesia số hiệu 6003 phát hiện, truy đuổi. Dù cố tháo chạy nhưng tàu BV-93481-TS của Luyện bị bắt giữ, toàn bộ 9 thuyền viên bị đưa về đất liền Indonesia, riêng tàu BV-93472-TS do Giỏi điều khiển chạy thoát về Việt Nam.

Theo bản án của Tòa Thủy sản tại Tanjungpinang (Indonesia), tàu BV-93481-TS đã đánh bắt trái phép trong vùng biển nước họ, bị phạt 150 triệu rupiah, đồng thời tịch thu toàn bộ tàu và ngư cụ. Sau khi nộp phạt, Luyện được trao trả về Việt Nam vào tháng 4/2025.

Kết quả xác minh của Ủy ban Biên giới quốc gia – Bộ Ngoại giao thể hiện: vị trí tàu bị bắt nằm phía Nam đường phân định thềm lục địa Việt Nam – Indonesia từ 3 đến 7,6 hải lý, thuộc vùng biển Indonesia. Điều đó đủ căn cứ để xác định hành vi của Luyện và Giỏi là tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép, đồng thời xâm phạm chủ quyền quốc gia khác, vi phạm Điều 348 Bộ luật Hình sự.

Điều đáng nói, 10 thuyền viên trên hai tàu chỉ là người làm thuê, không được bàn bạc hay biết trước việc thuyền trưởng đưa tàu sang vùng biển nước ngoài. Chỉ đến khi bị lực lượng chức năng Indonesia bắt giữ, họ mới ngỡ ngàng nhận ra mình đã trở thành người vi phạm pháp luật quốc tế.

Hầu hết những người này chỉ học hết cấp 1, cấp 2, sống quanh năm với sóng nước, không hiểu hết khái niệm “đường phân định biển”, “vùng đặc quyền kinh tế”, hay “IUU”. Trong suy nghĩ giản đơn của họ, chỉ cần “còn sóng còn cá” là có thể vươn lưới. Vậy nhưng trong thời đại hội nhập, mọi hành vi đánh bắt đều phải tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là quy định chống khai thác IUU.

Chỉ một quyết định thiếu hiểu biết, một mưu tính nhỏ nhen của Luyện đã khiến cả tập thể lao động chân chính chịu hậu quả nặng nề, bị bắt giữ, tịch thu tàu, mất kế sinh nhai và tổn thương lòng tự tôn dân tộc.

Hệ lụy lớn từ sự “lóa mắt” trước lợi nhuận nhỏ

Trong vụ án này, Luyện và Giỏi là ví dụ điển hình cho sự lóa mắt trước lợi ích nhỏ để rồi đẩy bản thân vào vòng lao lý. Qua lời khai, các bị cáo nghĩ rằng “đi một chút qua biên giới, kéo vài mẻ lưới rồi quay về” sẽ không ai biết. Thế nhưng trên biển, mọi hành trình đều được giám sát bằng vệ tinh, mọi tọa độ đều được quốc tế ghi nhận.

Hành động “ăn xổi” trên không chỉ khiến bản thân các bị cáo thiệt hại, mà còn làm mất uy tín quốc gia, ảnh hưởng tới nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU, điều Chính phủ Việt Nam, các bộ, ngành và ngư dân chân chính đang kiên trì thực hiện suốt nhiều năm qua.

Vụ án là lời nhắc nhở mỗi người dân về trách nhiệm với biển đảo quê hương. Nếu Luyện, Giỏi và các chủ tàu khác hiểu rằng thiết bị giám sát hành trình không phải là gánh nặng, mà là “lá chắn pháp lý” bảo vệ họ, có lẽ các bị cáo đã không rơi vào bi kịch hôm nay.

Pháp luật cũng đã mở ra nhiều chính sách hỗ trợ ngư dân, từ việc cấp giấy phép khai thác, hỗ trợ thiết bị giám sát, đến hướng dẫn khai thác hợp pháp trong vùng biển Việt Nam. Vậy nhưng, điều quan trọng nhất vẫn là ý thức tuân thủ. Bởi lẽ chỉ cần một vài tàu cá vi phạm, cả ngành thủy sản Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi xuất khẩu bị kiểm soát chặt, khi “thẻ vàng” IUU chưa được gỡ bỏ.

Khi hiểu luật và tôn trọng pháp luật, các ngư dân không chỉ gìn giữ công việc của mình mà còn góp phần khẳng định chủ quyền và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Cần nhận thức sâu sắc rằng một mẻ cá “trúng đậm” không thể bù cho một con tàu bị tịch thu; vài chục triệu tiền lãi không thể so với mất mát danh dự và niềm tin. Và trên hết, biển Việt Nam chỉ thực sự là “biển bạc” khi người dân biết làm giàu hợp pháp, bền vững, có tri thức pháp luật.