Tạo một môi trường sạch và bền vững cho Thủ đô

Những tồn tại trong thu gom và xử lý rác

 Với tốc độ gia tăng nhanh chóng của lượng rác thải sinh hoạt đã gây ra những áp lực lớn trong việc thực hiện chính sách bảo vệ môi trường ở Thủ đô.

Mặc dù, trong thực tiễn việc thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt, rác thải rắn đã có những bước tăng trưởng về khối lượng rất lớn, tuy nhiên sự tăng trưởng này chưa đủ, để giải quyết triệt để vấn đề thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt và rác thải rắn.

 Hiện nay, khoảng 90% rác thải sinh hoạt của Hà Nội được xử lý theo phương thức chôn lấp truyền thống, chỉ 10% áp dụng công nghệ cao.

Việc chôn lấp chủ yếu được thực hiện tại các bãi tập kết rác thải sinh hoạt chủ yếu của Hà Nội ở bãi Nam Sơn, huyện Sóc Sơn với khối lượng chiếm trên 70% lượng rác thải sinh hoạt được thu gom của Thành phố.

Tuy nhiên, bãi rác Nam Sơn lại trở thành điểm ô nhiễm môi trường lớn nhất Hà Nội và gây ra tình trạng khủng hoảng cuộc sống của người dân khu vực này.

Chính bất cập này đã khiến cho trong những năm gần đây, người dân phản đối, thậm chí có các hành vi cản trở việc tiếp tục tập kết rác tại bãi Nam Sơn khiến cho việc ùn ứ rác thải sinh hoạt diễn ra thường xuyên bên cạnh 30% tổng lượng rác thải chưa được thu gom, xử lý.

Điều này cho thấy, hiện nay, vấn đề thu gom rác thải sinh hoạt và rác thải rắn thiếu sự đa dạng trong lựa chọn, sự phụ thuộc hoàn toàn vào bãi rác Nam Sơn, khiến cho Hà Nội phải trả giá khi hoạt động của bãi rác này bị đình trệ.

Tương tự như vậy, việc xử lý rác thải rắn cũng gặp nhiều khó khăn do lượng xả lớn, trong khi đó các nhà máy xử lý chất thải rắn theo hướng áp dụng công nghệ hiện đại còn hạn chế. Do đó, lượng rác thải rắn chủ yếu được xử lý dựa trên công nghệ đốt hoặc tái chế truyền thống. Đây lại là nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường nước và môi trường không khí trên địa bàn Thành phố.

Một trong những vấn đề lớn nhất trong thu gom rác tại Hà Nội là hạ tầng thu gom không đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của dân số đô thị.

Các điểm thu rác và bãi giữa chuyển hiện tại không đủ số lượng và không được phân bố hợp lý trong các khu vực đông dân cư. Điều này dẫn đến việc rác thải thường bị vứt bừa bãi, gây ô nhiễm môi trường và nguy cơ lây nhiễm bệnh.

Hơn nữa, quá trình xử lý rác tại Hà Nội cũng còn nhiều tồn tại. Phương pháp chôn lấp rác vẫn là phương pháp chính, nhưng bãi chôn lấp đang đầy đủ và không còn không gian. Điều này tạo ra áp lực lớn và cần sự đầu tư lớn để xây dựng thêm bãi chôn lấp mới. Ngoài ra, công nghệ xử lý rác hiện đại và tái chế rác cũng cần được nâng cấp và mở rộng để giảm tải cho các bãi chôn lấp.

Thực tế thời gian qua, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc xử lý và chuyển hóa rác thành năng lượng, sản phẩm có ích. Dự án xây dựng hệ thống xử lý chất thải công nghiệp để phát điện do Tổ chức Phát triển công nghệ công nghiệp và năng lượng Nhật Bản (NEDO) tài trợ, áp dụng công nghệ tiên tiến của Nhật Bản để biến chất thải công nghiệp thành điện năng.

Theo ông Nguyễn Xuân Huynh, Phó Tổng Giám đốc URENCO, dự án đã cơ bản hoàn thành, đang hiệu chỉnh hệ thống trang thiết bị trước khi vận hành. Nguyên lý hoạt động của nhà máy là các loại rác thải công nghiệp được đưa vào lò quay đốt ở nhiệt độ cao.

Lượng nhiệt sinh ra được thu hồi, tạo thành hơi nước để chạy máy phát điện. Tuy nhiên, công suất của nhà máy nhỏ, chỉ xử lý được 75 tấn rác thải công nghiệp, rác thải nguy hại/ngày và tạo ra 1.930kW điện, rất khiêm tốn so với tổng lượng rác phát sinh.

Được biết, chủ trương của TP. Hà Nội là khuyến khích, kêu gọi xã hội hóa đầu tư xử lý chất thải để đạt được hiệu quả cao nhất. Bên cạnh đó, việc xã hội hóa, kêu gọi các nguồn lực đầu tư cho xử lý chất thải là chủ trương đúng, song để thực hiện được phải kèm theo cơ chế, chính sách và lộ trình rõ ràng.

Nhà đầu tư phải biết họ thu hồi vốn như thế nào, trong bao lâu? Họ được hưởng lợi gì? Điện năng làm ra từ việc xử lý rác nên được mua với giá cao hơn các nguồn khác để khuyến khích nhà đầu tư.

Cũng có ý kiến cho rằng, trước khi tính đến công nghệ xử lý hiện đại, có cách làm không mấy tốn kém và cần triển khai ngay là phân loại rác tại nguồn.

Nếu làm được, một lượng không nhỏ rác tái chế trở thành nguồn nguyên liệu phục vụ sản xuất; một lượng không nhỏ rác hữu cơ có thể chế biến thành phân bón cho ngành Nông nghiệp, thay vì tất cả đều chôn lấp như hiện tại.

Điều này phù hợp với mục tiêu TP. Hà Nội đặt ra là xây dựng một đô thị văn minh xanh - sạch - đẹp, chất thải rắn được phân loại, tận thu tối đa và xử lý bằng công nghệ tiên tiến.

Một số biện pháp thu gom và xử lý rác thải  được chính quyền thành phố Hà Nội đề ra

Để khắc phục những vấn đề trên, chính quyền Hà Nội cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước hết, cần đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng thu gom rác, bao gồm xây dựng thêm điểm thu rác và bãi giữa chuyển. Điều này giúp nâng cao khả năng thu gom rác và giảm tình trạng rác bị vứt bừa bãi.

Ngoài ra, việc khuyến khích phân loại rác tại nguồn là một biện pháp quan trọng để giảm lượng rác phải xử lý. Chính quyền cần đẩy mạnh các chiến dịch giáo dục và tạo ra các chính sách khuyến khích để người dân thực hiện phân loại rác đúng cách.

Hơn nữa, tái chế và xử lý rác cũng cần được ưu tiên. Chính quyền cần tăng cường hỗ trợ và khuyến khích các nhà máy tái chế rác và nhà máy xử lý rác hiện đại để tận dụng lại tài nguyên và giảm lượng rác phải xử lý.

Đồng thời, cần tăng cường giám sát và quản lý. Các cơ quan chức năng cần thực hiện kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các quy định về quản lý rác và xử lý rác, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Định hướng về giảm thiểu, tăng cường tái chế, tái sử dụng chất thải, theo Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố, tiếp tục hoàn thiện Đề án phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn phù hợp với hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường dự kiến ban hành trong năm 2023, mục tiêu trong năm 2025 triển khai trên địa bàn thành phố.

Trước mắt, thành phố chỉ đạo xây dựng và thí điểm mô hình đổi mới công nghệ kết hợp với phân loại rác thải tại nguồn 5 quận nội thành: Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa và Nam Từ Liêm song song với việc xây dựng, ban hành các quy định theo hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Bên cạnh đó, Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố cho rằng, cơ quan chức năng cần đánh giá lại năng lực của các nhà đầu tư đã được cấp chủ trương dự án đầu tư nhà máy xử lý rác thải trên địa bàn thành phố nhưng chưa triển khai, thực hiện thu hồi đối với các nhà đầu tư không đủ năng lực.

Thành phố yêu cầu các chủ đầu tư thực hiện khẩn trương việc thi công Nhà máy điện rác Seraphin hoàn thành tiếp nhận rác vào quý I/2024; khởi công xây dựng Nhà máy đốt rác phát điện Núi Thoong vào quý IV/2023. Thành phố tiếp tục chỉ đạo hoàn thành các dự án hạ tầng kỹ thuật và giải phóng mặt bằng để đủ điều kiện kêu gọi đầu tư các dự án nhà máy xử lý rác tại khu vực phía Nam (Châu Can), phía Đông (Phù Đổng), phía Tây (Đồng Ké) theo quy hoạch.

Việc khắc phục những vấn đề trong thu gom và xử lý rác tại Hà Nội đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ và sự hợp tác giữa chính quyền, cộng đồng và các tổ chức liên quan. Chỉ thông qua những giải pháp cụ thể và một cam kết bền vững, chúng ta mới có thể tạo ra một môi trường sạch và bền vững cho Hà Nội và tương lai của chúng ta.