TANDTC quản lý Tòa án địa phương là phù hợp với thực tế

Tham dự phiên họp có Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình, Viện trưởng VKSNDTC Nguyễn Hòa Bình, cùng đại diện các cơ quan liên quan. Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều hành phiên họp.

Kiến nghị bổ sung thẩm quyền điều tra của Tòa án

Tại phiên họp, Chủ nhiệm UBTP Nguyễn Văn Hiện đã trình bày Báo cáo về việc xin ý kiến UBTVQH một số vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau của Dự án Luật TCTA (sửa đổi).

Cụ thể, về vấn đề Tòa án thực hiện quyền tư pháp, Chủ nhiệm Nguyễn Văn Hiện cho biết, đa số ý kiến tán thành với quy định tại khoản 2 Điều 2 của Dự thảo Luật về nội dung này và đề nghị tiếp tục rà soát, chỉnh sửa đảm bảo đầy đủ, chính xác. Tiếp thu ý kiến của các ĐBQH, Thường trực UBTP đã chỉnh lý lại Điều 2 như thể hiện trong Dự thảo Luật. Ngoài ra, TANDTC - cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị bổ sung nội dung: “Tòa án có quyền kiểm tra, kiểm soát toàn bộ quá trình tố tụng từ điều tra, truy tố, xét xử hoặc Tòa án có quyền điều tra, xác minh, bổ sung chứng cứ trong trường hợp cần thiết đối với các vụ án hình sự”.

Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình phát biểu tại phiên họp

Lý giải về đề xuất trên, Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình cho biết, quy định thẩm quyền nêu trên là sự cụ thể hóa quy định của Hiến pháp 2013 về việc TAND là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ công lý, quyền con người (đây cũng là nội dung được thể chế hóa theo yêu cầu tại Kết luận số 92 của Bộ Chính trị). Bên cạnh đó, việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự là những biện pháp rất nghiêm khắc, trực tiếp xâm phạm đến quyền con người, quyền công dân... Do đó, khi những biện pháp này được áp dụng mà Tòa án phát hiện có vi phạm pháp luật hoặc có tranh chấp giữa Cơ quan điều tra, VKS,  khiếu nại của đương sự thì Tòa án, với tư cách là cơ quan được giao thực hiện quyền tư pháp, bảo vệ công lý phải có quyền xem xét, hủy bỏ hoặc thay thế bằng biện pháp khác ngay mà không chờ đến khi vụ án được chuyển sang Tòa án.

TANDTC cũng đề nghị bổ sung quy định: Tòa án có thẩm quyền điều tra, xác minh chứng cứ (hoặc trực tiếp chỉ đạo điều tra, xác minh, bổ sung chứng cứ) đối với những vụ án mà VKS đã truy tố và Tòa án đã thụ lý để đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Trường hợp trong quá trình xét xử, nếu Tòa án phát hiện có việc bỏ lọt tội phạm hoặc người phạm tội mới thì Tòa án khởi tố vụ án để chuyển Cơ quan điều tra tiến hành điều tra theo quy định tại Điều 104 BLTTHS.

Tiếp tục giao TANDTC quản lý các Tòa án địa phương

Về cơ chế quản lý TAND (Điều 18), đa số ý kiến tán thành với quy định của Dự thảo Luật giao TANDTC quản lý các Tòa án về tổ chức. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến đề nghị thành lập Hội đồng tư pháp quốc gia để quản lý Tòa án…

Thường trực UBTP tán thành với ý kiến của đa số ĐBQH, tiếp tục giao TANDTC quản lý các TAND, phối hợp với Bộ Quốc phòng quản lý các Tòa án quân sự về tổ chức (Điều 18). Còn việc thành lập Hội đồng tư pháp quốc gia để quản lý Tòa án là vấn đề mới, chưa được nghiên cứu, chúng ta chưa có kinh nghiệm về tổ chức và vận hành cơ chế này. Vì vậy, Thường trực UBTP đề nghị tiếp tục giao TANDTC quản lý các Tòa án về tổ chức, nhưng cần nghiên cứu, quy định cụ thể để tách bạch hoạt động quản lý về tổ chức với hoạt động xét xử, bảo đảm quản lý không ảnh hưởng đến tính độc lập xét xử của Tòa án các cấp.

Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình đồng tình với ý kiến của Thường trực UBTP và đa số các ĐBQH về nội dung trên. Trước năm 1992, Chính phủ (Bộ Tư pháp) được giao quản lý Tòa án địa phương cho thấy có nhiều hạn chế, bất cập về nhiều mặt… Quá trình 12 năm thực hiện quy định về việc TANDTC quản lý Tòa án địa phương theo Luật Tổ chức Tòa án 2002 đến nay đã có những thay đổi khác biệt: Chất lượng Thẩm phán, cán bộ công chức Tòa án được nâng lên rõ rệt; bộ máy tổ chức, cơ sở vật chất, điều kiện làm việc của Tòa án ngày càng được cải thiện… Để tăng cường chỉ đạo công tác cải cách tư pháp, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 49-NQ/TW, Kết luận số 79 và Kết luận số 92 về cải cách tư pháp. Nội dung các văn kiện này đều không đặt lại vấn đề quản lý Tòa án về mặt tổ chức mà giao cho Ban cán sự Đảng TANDTC phải đẩy mạnh việc xây dựng đội ngũ cán bộ Tòa án trong sạch, vững mạnh, cải thiện cơ sở vật chất, phương tiện làm việc để cho các Tòa án đáp ứng yêu cầu công tác xét xử và cải cách tư pháp trong tình hình mới. Hiến pháp 2013 đã không quy định một thiết chế khác để quản lý hệ thống TAND; đồng thời, không thể có một thiết chế quyền lực trùm lên quyền lực ngoài sự lãnh đạo của Đảng.

Về việc thành lập Tòa giản lược trong cơ cấu tổ chức TAND, Thường trực UBTP tán thành với đa số ý kiến của ĐBQH, không thành lập Tòa giản lược trong cơ cấu tổ chức của TAND sơ thẩm khu vực. Tuy nhiên, do nhu cầu phát triển của đất nước, xu hướng chuyên môn hóa trong tổ chức và hoạt động của Tòa án, Thường trực UBTP tán thành với một phần đề nghị của TANDTC là cần thành lập một Tòa chuyên trách mới để xử lý hành chính các loại việc thuộc thẩm quyền của TAND như: “Đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc”. Thường trực UBTP đề nghị lấy tên Tòa này là “Tòa xử lý hành chính”.