TAND khu vực 1 - Hà Nội: Tăng tốc hiện đại hóa, nâng tầm xét xử án hình sự, vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài

Là đơn vị đặt tại trung tâm Thủ đô, TAND khu vực 1 - Hà Nội không chỉ đảm nhiệm khối lượng công việc rất lớn mà còn là nơi thụ lý nhiều vụ án hình sự, vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài phức tạp, đòi hỏi trình độ chuyên môn cao và khả năng phối hợp quốc tế sâu rộng.

Đề cao hiệu suất làm việc, tính chuyên môn hóa và trách nhiệm cá nhân

Bà Nguyễn Thị Thúy Hạnh, Phó Chánh án TAND khu vực 1 - Hà Nội cho biết: “Việc chuyển sang mô hình Tòa án khu vực không đơn thuần là thay đổi về địa giới hành chính mà là một bước chuyển có tính chiến lược trong cải cách tư pháp. TAND khu vực 1 - Hà Nội với thẩm quyền bao phủ địa bàn rộng lớn và dân số đông đã lập tức tái cơ cấu tổ chức theo hướng “tập trung nhưng không cồng kềnh”. Mô hình mới nhấn mạnh hiệu suất làm việc, tính chuyên môn hóa và trách nhiệm cá nhân trong quá trình xét xử”.

Đặc biệt với các vụ án hình sự, dân sự có yếu tố nước ngoài, vốn đòi hỏi kỹ năng đa ngành như ngoại ngữ, hiểu biết luật so sánh, kỹ năng xử lý tình huống đa chiều, Toà án không thể “trung bình hóa cán bộ”. Thay vào đó, các Thẩm phán có kinh nghiệm được phân công trực tiếp giải quyết, đồng thời tạo cơ hội cho cán bộ trẻ tiếp cận từng bước, góp phần xây dựng lực lượng kế cận chất lượng cao.

Nội bộ TAND khu vực 1 - Hà Nội cũng đổi mới cách phân công công việc: không dàn trải mà phân công đúng người, đúng việc. Các vụ việc được phân loại chi tiết theo yếu tố quốc tịch, tính chất pháp lý, mức độ phức tạp... thông qua hệ thống phần mềm chuyên biệt làm nền tảng cho hoạt động chuyên sâu và chính xác trong xét xử.

Gia tăng các vụ việc có yếu tố nước ngoài: Tình hình mới, yêu cầu mới

Từ thời điểm chuyển đổi mô hình đến nay, TAND khu vực 1 - Hà Nội đã giải quyết nhiều vụ án hình sự liên quan đến bị cáo là người nước ngoài, cùng nhiều vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài. Trong đó, các tranh chấp hôn nhân, nuôi con, ly hôn xuyên quốc gia chiếm tỷ lệ cao nhất, phản ánh sự vận động tất yếu trong bối cảnh toàn cầu hóa và di cư quốc tế.

Không chỉ tăng về số lượng, các vụ việc này cũng ngày càng phức tạp. Nhiều vụ liên quan đến quyền nuôi con khi hai bên cư trú tại hai quốc gia khác nhau hoặc phát sinh tranh chấp về tài sản ở nước ngoài. Ngoài ra, các tranh chấp thừa kế, phân chia tài sản giữa người Việt Nam định cư ở nước ngoài và thân nhân trong nước đang có xu hướng gia tăng rõ rệt.

Thực tế này đòi hỏi TAND khu vực 1 - Hà Nội phải vươn lên trở thành thiết chế tư pháp có tính thích ứng cao, đủ sức xử lý các tranh chấp xuyên quốc gia với nhiều hệ thống pháp luật khác nhau.

Trong quá trình xét xử án dân sự có yếu tố nước ngoài, TAND khu vực 1 - Hà Nội đối mặt với một số khó khăn như:

Về pháp lý: Việc xác định thẩm quyền và luật áp dụng trong các vụ việc có yếu tố nước ngoài luôn là bài toán hóc búa, khi phải đồng thời vận dụng luật quốc tế, luật quốc gia và hiểu biết về xung đột pháp luật.

Về tố tụng: Việc tống đạt ra nước ngoài, nhất là với các quốc gia chưa có hiệp định tương trợ tư pháp, thường xuyên gặp trở ngại, khiến nhiều vụ việc bị tạm đình chỉ kéo dài.

Về thực chứng và nghiệp vụ: Thiếu công cụ tra cứu luật nước ngoài, bản dịch chuẩn hóa và quy trình đồng bộ gây cản trở lớn trong quá trình tố tụng.

Trước thực trạng đó, Tòa đã triển khai chiến lược “ba mũi chủ đạo”:
Chủ động phối hợp Bộ Ngoại giao và Toà án nhân dân tối cao để chuẩn hóa quy trình ủy thác tư pháp; Thành lập nhóm cán bộ nghiên cứu luật nước ngoài, xây dựng thư viện nội bộ; Giao các Thẩm phán học chuyên đề và xử lý thực tế theo hướng “xét xử tinh gọn nhưng không giản đơn”.

Ứng dụng công nghệ và số hóa: Nền tảng mới cho hội nhập

TAND khu vực 1 - Hà Nội đang từng bước chuyển hóa toàn bộ quy trình làm việc từ “số hóa hành chính” sang “công nghệ hóa tư pháp”. Phần mềm quản lý án được triển khai đồng bộ từ khâu thụ lý, hòa giải, xét xử đến ban hành bản án. Các vụ việc có yếu tố nước ngoài được đánh dấu riêng, giúp lãnh đạo giám sát sát sao và kịp thời điều chỉnh.

Đặc biệt, TAND khu vực 1 - Hà Nội đã bắt đầu áp dụng mô hình hòa giải, xét xử trực tuyến có sự tham gia của các bên ở nước ngoài. Mặc dù còn giới hạn do hạ tầng pháp lý, đây là bước đi tiên phong, mở ra khả năng “phi vật lý hóa” một phần thủ tục tố tụng, rút ngắn thời gian và giảm đáng kể chi phí.

Song song đó, TAND khu vực 1 - Hà Nội cũng xây dựng kho dữ liệu điện tử về pháp luật trong nước và quốc tế, án mẫu, hướng dẫn xử lý các vụ việc đòi hỏi tương trợ tư pháp, đóng vai trò như một “Trung tâm hỗ trợ pháp lý nội bộ”.

Hướng tới một “Tòa án mở”, chuyên nghiệp và toàn cầu hóa

Trong bối cảnh cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, TAND khu vực 1 - Hà Nội đặt ra tầm nhìn dài hạn nhằm nâng cao chất lượng xét xử án dân sự có yếu tố nước ngoài: Phát triển tổ chuyên trách xét xử vụ việc quốc tế, nơi Thẩm phán vừa giỏi nghiệp vụ, vừa thành thạo ngoại ngữ và am hiểu luật quốc tế; Tăng cường hợp tác tư pháp quốc tế, trao đổi bản án, học thuật với các nước có quan hệ pháp lý cao với Việt Nam như Hàn Quốc, Mỹ, Đức, Úc; Đề xuất hoàn thiện pháp luật tố tụng quốc tế, công nhận bản án nước ngoài, hợp pháp hóa xử lý tài sản ngoài lãnh thổ; Đẩy mạnh sử dụng công nghệ, từ công khai bản án, phân tích tiền lệ đến ứng dụng trí tuệ nhân tạo nhận diện rủi ro pháp lý.

“TAND khu vực 1 - Hà Nội không chỉ nỗ lực “giải quyết việc đúng” mà còn đặt mục tiêu trở thành một thiết chế tư pháp hiện đại, có năng lực xử lý các tranh chấp phức tạp của thời đại toàn cầu hóa. Bằng chiến lược rõ ràng, tổ chức chuyên sâu, ứng dụng công nghệ mạnh mẽ và tầm nhìn quốc tế, Tòa đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành “Tòa án của thời đại”, nơi công lý được thực thi bằng trí tuệ, sự chuyên nghiệp và công nghệ số”, bà Nguyễn Thị Thúy Hạnh, Phó Chánh án TAND khu vực 1 - Hà Nội chia sẻ.