Tăng cường kỷ cương, kỷ luật công vụ, xây dựng hệ thống Tòa án trong sạch, vững mạnh

Phó Chánh án Thường trực TANDTC Bùi Ngọc Hòa trình bày Báo cáo tổng kết công tác năm 2013 (Ảnh: Bảo Thư)

Năm 2013, các Tòa án triển khai thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm công tác trong bối cảnh tình hình an ninh, chính trị thế giới và khu vực tiềm ẩn những yếu tố phức tạp. Trong khi đó, kinh tế nước nhà còn nhiều khó khăn; đồng thời, tình hình tội phạm, các tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại, hôn nhân và gia đình, lao động và vụ án hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án vẫn có xu hướng gia tăng. Trên cơ sở quán triệt các nghị quyết của Đảng, Quốc hội về công tác tư pháp và cải cách tư pháp, ngay từ đầu năm, Ban cán sự Đảng, lãnh đạo Toà án nhân dân tối cao đã xây dựng và ban hành các nghị quyết, chỉ thị về lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm công tác Tòa án năm 2013; chủ động đề ra các chương trình, kế hoạch công tác với các nhiệm vụ và biện pháp tổ chức thực hiện cụ thể. Trong đó, đã xác định 03 giải pháp đột phá là: (1) tiếp tục đổi mới thủ tục tranh tụng tại phiên tòa theo hướng thực chất, đảm bảo dân chủ, công khai, đúng quy định của pháp luật; (2) đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức, viên chức; (3) đổi mới thủ tục hành chính tư pháp trong hoạt động của Tòa án các cấp, công khai, minh bạch các hoạt động của Tòa án, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân khi có công việc liên quan đến Tòa án và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nhằm nâng cao hiệu quả các mặt hoạt động của Tòa án mà trọng tâm là công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án. 

Với sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo các Tòa án và sự cố gắng, nỗ lực của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động Tòa án các cấp trong việc thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ công tác mà Nghị quyết số 37/2012/QH13 ngày 23/11/2012 của Quốc hội đã đề ra; triển khai tổng kết việc thi hành Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến  lược cải cách tư pháp đến năm 2020, mà trọng tâm là việc đổi mới tổ chức, hoạt động của Tòa án theo tinh thần Kết luận số 79-KL/TW ngày 28/7/2010 của Bộ Chính trị, nên về cơ bản các Tòa án đã triển khai thực hiện có hiệu quả những nhiệm vụ trọng tâm công tác đề ra, góp phần giữ vững ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo điều kiện cho kinh tế - xã hội của đất nước tiếp tục có những chuyển biến tích cực. 

Trong công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án: Tòa án các cấp đã giải quyết 364.819 vụ án các loại trong tổng số 395.415 vụ án đã thụ lý (đạt tỷ lệ 92,3%); số vụ án còn lại hầu hết là mới thụ lý và còn trong thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật. So với cùng kỳ năm trước, số vụ án đã thụ lý tăng 34.474 vụ; đã giải quyết tăng 31.951 vụ; tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán giảm 0,12%. Tình hình thụ lý, giải quyết từng loại vụ án cụ thể như sau:

- Về công tác xét xử các vụ án hình sự, các Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự các cấp đã thụ lý 85.765 vụ với 151.254 bị cáo, tăng 2.649 vụ với 4.286 bị cáo; đã giải quyết, xét xử 84.086 vụ án với 147.068 bị cáo (bằng 98%, vượt 3% so với chỉ tiêu đề ra), tăng 2.443 vụ so với cùng kỳ năm trước.

Trong tổng số 84.086 vụ án với 147.068 bị cáo mà Tòa án các cấp đã giải quyết, xét xử, các Tòa án quân sự giải quyết, xét xử 194 vụ với 329 bị cáo theo thủ tục sơ thẩm; 42 vụ án với 71 bị cáo theo thủ tục phúc thẩm. Tỷ lệ giải quyết các vụ án hình sự của các Tòa án quân sự đạt 94%.

- Về công tác giải quyết, xét xử các vụ việc dân sự: Tòa án nhân dân các cấp đã thụ lý 301.912 vụ, tăng 30.606 vụ; đã giải quyết, xét xử 274.303 vụ việc (bằng 91%, vượt 1% so với chỉ tiêu đề ra), tăng 28.088 vụ việc so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy là 1,1% (do nguyên nhân chủ quan 1% và do nguyên nhân khách quan 0,1%); bị sửa là 1,6% (do nguyên nhân chủ quan 1,1% và do nguyên nhân khách quan 0,5%). 

- Về công tác giải quyết, xét xử các vụ án hành chính, Tòa án nhân dân các cấp đã thụ lý 7.738 vụ, tăng 1.561 vụ (bằng 25%); đã giải quyết, xét xử 6.430 vụ (bằng 83%, thấp hơn 2% so với chỉ tiêu đề ra), tăng 1.688 vụ so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy là 3,4% (do nguyên nhân chủ quan 2,8% và do nguyên nhân khách quan 0,6%); bị sửa là 4,2% (do nguyên nhân chủ quan 3% và do nguyên nhân khách quan 1,2%). 

Ngoài ra, các Tòa án cũng đã thụ lý 195 yêu cầu tuyên bố phá sản, trong đó đã ra quyết định không mở thủ tục phá sản đối với 23 trường hợp, ra quyết định mở thủ tục phá sản đối với 81 trường hợp (đã ra quyết định tuyên bố phá sản đối với 11 trường hợp) và trả lại đơn yêu cầu đối với 10 trường hợp. Các trường hợp còn lại đang được tiếp tục xem xét, giải quyết theo quy định của pháp luật.

Trong công tác xét xử các vụ án hình sự, trên cơ sở kết quả và các bài học kinh nghiệm rút ra qua việc tổng kết 02 năm triển khai thực hiện Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/10/2010 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới, các Toà án tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc các mục tiêu, yêu cầu và giải pháp mà Chỉ thị số 48-CT/TW đã đề ra. Nhiều Tòa án đã giải quyết gần 100% các vụ án hình sự thuộc thẩm quyền, như: Tòa án nhân dân hai cấp của các tỉnh Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang, Điện Biên, Vĩnh Phúc, Ninh Bình, Hà Nam, Hậu Giang, An Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu, Lâm Đồng, Tây Ninh, Vĩnh Long, thành phố Đà Nẵng và Tòa án quân sự quân khu 5, Tòa án quân sự quân khu 4. Các Tòa án đã chú trọng việc tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng nhằm đảm bảo giải quyết tốt vụ án, đặc biệt là đối với những vụ án lớn, trọng điểm được dư luận xã hội quan tâm. Nhiều Tòa án đã phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng cùng cấp xây dựng quy chế phối hợp trong công tác, định kỳ họp trao đổi, thống nhất những vấn đề còn có ý kiến khác nhau về đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật, nhằm đảm bảo giải quyết tốt vụ án, do đó đã hạn chế việc trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung nhiều lần giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. Trong số các vụ án trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung, có 92% các trường hợp đảm bảo có căn cứ, đúng pháp luật và được Viện kiểm sát chấp nhận, một số trường hợp Viện kiểm sát không chấp nhận do có quan điểm khác nhau, ví dụ Toà án yêu cầu truy tố thêm tội, thêm bị cáo nhưng Viện kiểm sát thấy không cần thiết hoặc có một số vụ án Toà án yêu cầu bổ sung chứng cứ nhưng Viện kiểm sát cho rằng đã đủ chứng cứ nên không bổ sung..., do đó có vụ án Toà án tuyên bố bị cáo không phạm tội hoặc phải chuyển tội danh khác. 

Trong thời gian qua, nhiều vụ án lớn, đặc biệt nghiêm trọng hoặc các vụ án được dư luận xã hội quan tâm, đặc biệt là các vụ án về tham nhũng đã được các Tòa án khẩn trương nghiên cứu hồ sơ để đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh, đáp ứng yêu cầu chính trị của địa phương cũng như cả nước. Các Tòa án còn tích cực hưởng ứng các đợt cao điểm đấu tranh trấn áp tội phạm do Thủ tướng Chính phủ phát động, đặc biệt là đợt cao điểm được phát động trong dịp đón Tết nguyên đán 2013. Thực hiện yêu cầu của Nghị quyết số 37 của Quốc hội về tăng cường công tác xét xử lưu động các vụ án hình sự, trong năm qua, các Tòa án đã tổ chức 9.690 phiên tòa xét xử lưu động tại địa phương nơi xảy ra vụ án, tăng hơn cùng kỳ năm trước 1.873 vụ. Các Tòa án làm tốt công tác này là Tòa án nhân dân hai cấp của thành phố Hà Nội; các tỉnh Lào Cai, Cao Bằng, Hải Dương, Quảng Nam, Quảng Trị, An Giang, Đồng Tháp, Lâm Đồng... và các Tòa án quân sự. Bên cạnh đó, nhiều Tòa án đã chủ động phối hợp với cơ quan thông tin đại chúng ở Trung ương và địa phương để làm tốt công tác tuyên truyền về công tác xét xử, giáo dục ý thức pháp luật và tinh thần đấu tranh phòng, chống tội phạm trong quần chúng nhân dân. 

Hình phạt mà Tòa án áp dụng đối với các bị cáo về cơ bản đều đảm bảo nghiêm minh, tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội của bị cáo, đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm trong tình hình hiện nay. Việc xử phạt tù nhưng cho các bị cáo được hưởng án treo hoặc áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ đều được các Hội đồng xét xử xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng, đảm bảo có căn cứ pháp luật. Đối với các vụ án về kinh tế, tham nhũng, các Tòa án đều đảm bảo xét xử nghiêm khắc, đặc biệt là đối với người chủ mưu, cầm đầu, người lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt hoặc làm thất thoát số lượng lớn tài sản của Nhà nước. Tỷ lệ các bị cáo phạm tội tham nhũng được Tòa án cho hưởng án treo giảm hơn cùng kỳ năm trước và chỉ có 3/192 trường hợp bị hủy hoặc sửa án vì cho hưởng án treo không đúng pháp luật.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang trao danh hiệu Thẩm p hán mẫu mực cho 7 Thẩm phán xuất sắc

Trong công tác giải quyết, xét xử các vụ việc dân sự và vụ án hành chính, các Tòa án đã có nhiều cố gắng, đảm bảo giải quyết các vụ án trong thời hạn theo quy định của pháp luật; tỷ lệ án quá hạn giảm đáng kể. Nhiều Tòa án có tỷ lệ giải quyết các vụ việc dân sự đạt trên 95%, như: Tòa án nhân dân hai cấp của các tỉnh Bắc Ninh, Hải Dương, Hòa Bình, Khánh Hòa, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Tây Ninh, Tiền Giang, thành phố Đà Nẵng và thành phố Hải Phòng. Trong quá trình giải quyết vụ án, các Toà án đều thực hiện đúng quy định của pháp luật tố tụng, cũng như áp dụng đúng các quy định của pháp luật nội dung; quan tâm làm tốt việc hướng dẫn cho đương sự thực hiện đúng nghĩa vụ về cung cấp chứng cứ, đồng thời tích cực xác minh, thu thập chứng cứ trong những trường hợp cần thiết theo quy định của pháp luật để giải quyết đúng vụ án. Các Toà án đã chú trọng làm tốt công tác hoà giải trong giải quyết vụ việc dân sự và tổ chức đối thoại trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, nhằm đảm bảo việc giải quyết vụ án được nhanh chóng, kịp thời, góp phần củng cố mối đoàn kết trong nội bộ nhân dân. Tỷ lệ hòa giải thành đối với các vụ án dân sự đạt 50% (số lượng các trường hợp hoà giải thành trong giải quyết các vụ việc dân sự là 128.485 vụ, tăng 10.622 vụ so với cùng kỳ năm trước). Một số Tòa án có tỷ lệ các vụ án dân sự hòa giải thành cao là Tòa án nhân dân hai cấp của các tỉnh Sơn La, Tuyên Quang, Yên Bái, Điện Biên, Lào Cai, Hải Dương, Hòa Bình, Ninh Bình, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Quảng Nam, Trà Vinh và thành phố Hải Phòng.

Để khắc phục tình trạng án tuyên không rõ ràng, gây khó khăn cho công tác thi hành án dân sự, cùng với việc chú trọng nâng cao chất lượng giải quyết cũng như kỹ năng viết bản án, thực hiện ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao, các Tòa án đã chủ động tăng cường sự phối hợp với Viện kiểm sát và Cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp rà soát các bản án dân sự chưa thi hành, để xác định trách nhiệm giữa các cơ quan và xử lý các vấn đề thuộc trách nhiệm của Tòa án. Năm 2013, các Tòa án đã giải thích, đính chính 650 bản án, kháng nghị 12 bản án do tuyên không rõ ràng, giảm gần 40% so với năm 2012. Mặc dù số lượng các vụ án hành chính tăng hơn nhiều so với những năm trước và là loại án rất phức tạp, nhưng nhìn chung công tác giải quyết, xét xử loại án này trong thời gian qua tiếp tục được đảm bảo về tiến độ và chất lượng giải quyết.

Với việc chủ động nắm bắt tình hình, đề ra nhiều giải pháp hữu hiệu và tổ chức thực hiện quyết liệt tại Tòa án nhân dân các cấp, hầu hết các vụ án đều được giải quyết, xét xử trong thời hạn luật định, trong đó tỷ lệ giải quyết các vụ án hình sự và dân sự vượt chỉ tiêu xét xử đề ra. Việc hạn chế tình trạng để các vụ án quá thời hạn giải quyết ở một số Toà án đã có nhiều chuyển biến tích cực. Mặc dù Tòa án các cấp phải giải quyết trên 395.000 vụ án các loại (tăng trên 34.000 vụ so với cùng kỳ năm trước), nhưng chỉ có 410 vụ án để quá hạn do lỗi chủ quan của Tòa án (chiếm 0,1%). Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao cũng đã tăng thời gian các phiên họp để giải quyết các vụ án thuộc thẩm quyền. Việc rà soát và phối hợp với Viện kiểm sát và Cơ quan thi hành án để có biện pháp xử lý ngay đối với các trường hợp án tuyên không rõ ràng đã trở thành nề nếp. Việc đổi mới thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên toà được triển khai thực hiện sâu rộng trong tất cả các phiên tòa xét xử các loại vụ án theo đúng tinh thần cải cách tư pháp và trên cơ sở các quy định của pháp luật tố tụng. Chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ án tiếp tục được đảm bảo và có những tiến bộ nhất định; tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan  giảm hơn 0,12% so với cùng kỳ năm trước. Việc xét xử các vụ án hình sự trong năm 2013 về cơ bản đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người không có tội; việc giải quyết các vụ việc dân sự và vụ án hành chính đã bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của các bên đương sự. 

Với những kết quả đạt được, công tác xét xử của các Toà án đã góp phần có hiệu quả trong việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong phạm vi cả nước cũng như ở từng địa phương, tạo môi trường ổn định cho sự phát triển kinh tế của đất nước. 

Quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội về công tác tư pháp và cải cách tư pháp; chủ động đề ra các chương trình, kế hoạch công tác với các giải pháp cụ thể và tổ chức thực hiện quyết liệt tại Tòa án các cấp, trong năm qua, hoạt động của các Tòa án đã có nhiều chuyển biến tích cực trên tất cả các mặt công tác, đặc biệt là chất lượng công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án được nâng lên. Bên cạnh đó, các mặt công tác khác như: thi đua - khen thưởng, hợp tác quốc tế, thống kê - tổng hợp, thông tin tuyên truyền và công tác văn phòng cũng có nhiều tiến bộ, góp phần vào việc thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị chung của các Tòa án. Việc ứng dụng công nghệ thông tin từng bước được đẩy mạnh từ đó góp phần nâng cao hiệu quả các mặt hoạt động của Tòa án.

Với những kết quả đã đạt được có thể khẳng định, năm 2013 các Tòa án đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị của mình, góp phần vào việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của đất nước, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động của các Tòa án trong năm qua cũng còn một số khuyết điểm, thiếu sót; cụ thể là: Trong công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án, tỷ lệ giải quyết các vụ án hành chính chưa đạt chỉ tiêu công tác xét xử đề ra; năm 2013 vẫn còn 410 vụ án để quá thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật; chưa khắc phục triệt để việc bản án tuyên không rõ ràng gây khó khăn cho công tác thi hành án dân sự; việc phát hành bản án, quyết định trong một số trường hợp còn vi phạm thời hạn mà pháp luật quy định. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán tuy có giảm nhưng chưa được như mong muốn, trong đó tỷ lệ các bản án, quyết định giải quyết các vụ án hành chính bị hủy, sửa do lỗi chủ quan cao hơn năm 2012. 

Các đại biểu TAQS tham dự Hội nghị

Để khắc phục những khuyết điểm, thiếu sót của công tác Tòa án trong năm 2013, các giải pháp cần tập trung thực hiện trong thời gian tới là: Tiếp tục kiện toàn về tổ chức, tăng cường hơn nữa công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức Toà án trong sạch, vững mạnh. Làm tốt công tác đào tạo nghiệp vụ xét xử để tạo nguồn bổ nhiệm Thẩm phán. Đổi mới và thực hiện tốt kế hoạch đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng và tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức, Hội thẩm Toà án nhân dân. Làm tốt công tác tổng kết thực tiễn xét xử và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật...

Để giúp cho các Tòa án hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ của mình, Tòa án nhân dân tối cao kiến nghị:

- Xây dựng đội ngũ cán bộ Tòa án trong sạch, vững mạnh là một yêu cầu quan trọng hiện nay. Đề nghị Đảng, Nhà nước tạo cơ chế để Tòa án chủ động hơn trong quản lý và sử dụng ngân sách; sửa đổi chế độ tiền lương và ban hành các chính sách ưu đãi khác cho phù hợp với đặc thù về tính chất và trách nhiệm nghề nghiệp của Thẩm phán và cán bộ, công chức Toà án, giúp cho các Tòa án có điều kiện thu hút, tuyển chọn những người có trình độ; đồng thời, động viên, khuyến khích Thẩm phán, cán bộ, công chức yên tâm công tác, giữ gìn đạo đức, lối sống và sự liêm chính của người cán bộ Tòa án.

- Trong bối cảnh số lượng các loại vụ án có xu hướng gia tăng, thẩm quyền của Tòa án trong một số lĩnh vực được mở rộng, đề nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội tăng biên chế cho các Tòa án, trong đó có Tòa án nhân dân tối cao (biên chế phân bổ cho năm 2013, 2014 chỉ bổ sung cán bộ, Thẩm phán cho các Tòa án nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện mà không bổ sung biên chế cho Tòa án nhân dân tối cao).

- Việc xây dựng, cải tạo, mở rộng trụ sở của Tòa án các cấp đáp ứng yêu cầu công tác xét xử hiện nay và yêu cầu cải cách tư pháp trong thời gian tới là một nhiệm vụ quan trọng của Toà án nhân dân. Vấn đề khó khăn nhất đối với các Tòa án hiện nay là nguồn vồn đầu tư xây dựng rất hạn chế. Trong khi chưa có sự đổi mới về cơ chế phân bổ, quản lý ngân sách đối với Tòa án, đề nghị Chính phủ đưa nguồn vốn đầu tư xây dựng trụ sở Tòa án nhân dân các cấp thuộc diện nguồn vốn ưu tiên đầu tư.

- Đề nghị các cấp ủy Đảng địa phương tăng cường sự phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao trong công tác tổ chức cán bộ của các Tòa án cấp tỉnh và cấp huyện, nhất là việc xem xét, quy hoạch cán bộ lãnh đạo Tòa án tham gia cấp ủy cùng cấp và đề nghị chính quyền các địa phương quan tâm hỗ trợ các điều kiện vật chất, giúp các Tòa án hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình…

Để triển khai thi hành Hiến pháp sửa đổi cũng như các Nghị quyết của Quốc hội mới được thông qua tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIII, đồng thời tiếp tục thực hiện có hiệu quả các yêu cầu nhiệm vụ cải cách tư pháp, nhiệm vụ đặt ra cho các Tòa án trong năm 2014 là rất nặng nề. Điều đó đòi hỏi Tòa án nhân dân các cấp cần có quyết tâm cao và đề ra những giải pháp thật sự hiệu quả để tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chính trị của mình. Chánh án Tòa án nhân dân tối cao yêu cầu các Tòa án cần chủ động xây dựng và tổ chức thực hiện tốt kế hoạch công tác trong năm 2014, trong đó chú trọng tăng cường kỷ cương, kỷ luật công vụ, xây dựng các Tòa án trong sạch vững mạnh đồng thời phát hiện khen thưởng, vinh danh kịp thời các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác, tạo phong trào thi đua sôi nổi tại Tòa án nhân dân các cấp, nhằm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.