Niềm tin Công lý số 13: 'Nhân danh công lý' thế nào cho đúng?

Quyền tự vệ, quyền phòng vệ được hiểu là quyền hợp pháp mà cá nhân được thực hiện nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản hoặc danh dự của mình và của người khác khi gặp phải mối nguy hiểm bất ngờ, xâm hại bất hợp pháp.

Tuy nhiên, quyền tự vệ không phải là quyền vô hạn mà bị ràng buộc bởi một số điều kiện mà vượt quá giới hạn sẽ bị coi là vi phạm pháp luật.

Dù đã được quy định rõ ràng nhưng trên thực tế, nhiều trường hợp người thực hiện phòng vệ không kiểm soát được hành vi của mình và tự đặt mình vào tình huống vi phạm pháp luật.

Do vậy, việc vượt qua ranh giới giữa quyền phòng vệ, quyền bảo vệ lợi ích chính đáng của Nhà nước, cá nhân đã dẫn đến hậu quả nghiêm trọng và vi phạm pháp luật.

Chương trình “Niềm tin Công lý” số 13 đề cập đến một tình huống điển hình trong việc xác định hành vi thuộc quyền phòng vệ, quyền được ngăn chặn tội phạm.

Vụ việc xảy ra vào ngày 24/12/2019 tại Đà Nẵng, hành động của Lê Bá M. và Trần Đình V. được xem như một phản ứng nhằm bảo vệ cộng đồng khi thấy Huỳnh Ngọc T. và một người nữa đi bắt trộm chó của dân. Tuy nhiên, sự kiện đã leo thang đến mức sử dụng vũ lực quá mức, dẫn đến thương tích nghiêm trọng cho nạn nhân T.

Trong tình huống này, mặc dù việc “truy đuổi” tên trộm có thể được hiểu là một hành động nhằm bảo vệ trật tự xã hội, nhưng việc sử dụng dao và thực hiện các hành vi tấn công (đâm nhiều nhát dao) đã vượt ra ngoài giới hạn cho phép.

Hành vi trên của các bị cáo có thể xuất phát từ mong muốn “bảo vệ trật tự”. Nhưng các chứng cứ từ cơ quan điều tra cho thấy, từ lúc truy đuổi đến khi xảy ra các đòn chém, hành động của M. và V. đã không còn mang tính chất “cố ý gây thương tích”, mà dần chuyển thành hành vi có tính chủ ý và cực đoan.

Việc chuyển tội danh sang “Giết người” của CSĐT không chỉ dựa trên hậu quả vật lý (như vết thương sọ não hở, thương tích phức tạp ở tay, chấn thương vùng đầu), mà còn cho thấy yếu tố cố ý, chủ động sử dụng bạo lực không cân nhắc hậu quả.

Các cơ quan đã đánh giá, hành động này của hai bị can không chỉ gây nguy hiểm đến các đối tượng khác, mà còn làm xói mòn lòng tin của công chúng vào hệ thống pháp luật và trật tự xã hội khi cá nhân tự ý can thiệp mà không tuân thủ quy định của pháp luật, điều đó có thể tạo tiền đề cho các hành vi tự xử khác, từ đó dẫn đến sự mất ổn định xã hội.

Bản án của Tòa án nhân dân TP Đà Nẵng với mức án 5 năm tù cho Lê Bá M. và 4 năm tù cho Trần Đình V. thể hiện vai trò nghiêm minh của hệ thống tư pháp.

Qua đó, các cơ quan chức năng đã khẳng định rằng, dù hành động xuất phát từ ý định bảo vệ trật tự xã hội, nhưng không được phép tự ý sử dụng biện pháp vượt qua giới hạn pháp lý.

Qua bản án, Tòa án đã khẳng định, việc bảo vệ trật tự xã hội phải được tiến hành dựa trên các quy định pháp luật hiện hành. Không có lý do nào có thể biện minh cho hành vi vượt quá giới hạn, đặc biệt là khi dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như thương tích nặng nề cho nạn nhân. Từ đó giúp xây dựng một xã hội công bằng. Nơi mà mỗi hành động đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Chương trình Niềm tin Công lý số 13 với ý kiến, đánh giá từ các chuyên gia sẽ có những đánh giá, nhìn nhận vấn đề một cách đầy đủ, toàn diện.

Chương trình sẽ được phát sóng lúc 22 giờ 30 phút, thứ 3 ngày 25/02/2025, trên Kênh VTV1 – Đài Truyền hình Việt Nam.