Nhận diện thách thức trong công tác phòng, chống buôn lậu thuốc lá

Ông Nguyễn Khánh Quang, Phó Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cho biết qua những năm gần đây, tình hình buôn lậu thuốc lá luôn diễn biến phức tạp, chỉ có thể tăng giảm, có thể sôi động hoặc kém sôi động trong từng giai đoạn, chưa bao giờ có dấu hiệu chấm dứt. Buôn lậu thuốc lá diễn ra ở tất cả các tuyến biên giới: biên giới đường bộ rất dài từ phía Bắc, phía Tây Bắc giáp Lào, Tây Nam giáp Campuchia, tuyến biển. Tuyến biển buôn lậu một cách trực tiếp và chiêu thức tinh vi với việc gửi các lô hàng đi vào các cảng của chúng ta. Đặc biệt tuyến hàng không cũng có với việc tuồn các loại thuốc là đắt tiền như xì gà.

Qua số liệu của ngành Hải quan, từ năm 2014 đến 2018, ngành Hải quan đã bắt 1.033 vụ, 153 đối tượng, số lượng thuốc lá gần 3 triệu bao, xử lý hành chính hơn 800 vụ, xử lý hình sự có 1 vụ, số đối tượng xử lý hình sự có 18 đối tượng. Như vậy là lực lượng hải quan bắt khá nhiều, nhưng việc xử lý hình sự còn ít, trong 4 năm mới xử lý hình sự được 01 vụ.

Ảnh minh họa

Còn theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Đại diện Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công thương trong nội địa thuốc lá buôn lậu cũng rất phức tạp. Đặc biệt là các khu vực chợ An Lạc, TP Hồ Chí Minh và các khu vực Hàng Mành, Hà Nội là những điểm nóng của buôn lậu thuốc lá trong thời gian vừa qua. Phương thức không mới tuy nhiên các đối tượng vận chuyển thì ngày một liều lĩnh, vận chuyển bằng mô tô, xe máy với tốc độ rất cao để lực lượng chức năng không thể ngăn chặn được.

“Họ liều lĩnh tính mạng và sẵn sàng đâm thẳng vào lực lượng chặn bắt ở khu vực biên giới như hải quan hay biên phòng. Các đối tượng đó sẵn sàng dùng công cụ vũ khí thô sơ để chống lại lực lượng chức năng, gây thương tích cho các chiến sĩ làm nhiệm vụ. Ngoài ra, còn có một khó khăn cho lực lượng chức năng là công cụ hỗ trợ trong công tác phòng chống buôn lậu, đặc biệt là buôn lậu thuốc lá đang còn thiếu, chưa đáp ứng được”, ông Tuấn nói.

Phân tích nguyên nhân thực tế cuộc chiến chống buôn lậu thuốc lá luôn quyết liệt và vẫn chưa ngưng nghỉ trên dọc tuyến biên giới, ông Nguyễn Văn Hiệp, Phó Cục trưởng, Cục Phòng chống ma túy và tội phạm Bộ đội Biên phòng cho biết buôn lậu thuốc lá diễn ra trên biển, trên tuyến đường bộ, tập trung nhất là ở tuyến đường Việt Nam - Campuchia. Đặc điểm tuyến biển dài, đòi hỏi công tác tuần tra phải có lực lượng lớn, còn tuyến đường bộ Việt Nam - Campuchia phần lớn là kênh rạch, nhiều đường mòn, đường tắt qua biên giới nên công tác kiểm soát đã khó khăn, chưa nói đến công tác chống buôn lậu thuốc lá.

Một nguyên nhân khác là phía chính quyền nước bạn không cấm đoán việc buôn thuốc lá nên có nhiều tụ điểm tập kết giáp biên, chỉ chờ cơ hội là vận chuyển sang Việt Nam. Bên cạnh đó, đặc điểm của mặt hàng thuốc lá là dễ vận chuyển, khiến tội phạm thuốc lá lợi dụng. Chưa kể, dân cư ở vùng biên giới đa số dân trí chưa được cao, đời sống khó khăn, nên họ càng dễ dàng bị lôi kéo tham gia đường dây buôn thuốc lá lậu. Phương thức vận chuyển thuốc lá cũng dễ dàng bằng nhiều phương tiện như xe máy, xuồng, ô tô...

Phía nội địa, ông Hiệp cho rằng nhu cầu sử dụng thuốc lá lớn, đặc biệt là thuốc lá giá rẻ. Việc mua thuốc lá dễ dàng, các chủ đầu nậu chủ yếu là ở nội địa, người vận chuyển phần lớn là nhân dân ở khu vực biên giới đặt ra vấn đề chúng ta cần giải quyết, đó là chính sách cần có tính nghiêm khắc hơn.”

“Năm 2016, chúng tôi bắt, thu giữ được gần 1 triệu bao, 2017 gần 2,7 triệu bao, tính đến thời điểm tháng 8.2018 đã là 2 triệu bao. Nói đến con số này cũng để thấy rằng, tình hình buôn lậu chống thuốc lá của chúng ta rất phức tạp”, ông Hiệp nhấn mạnh.

Một con số được ông  Vũ Văn Cường, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đưa ra tại tọa đàm “Vấn nạn buôn lậu thuốc lá – Những vấn đề đặt ra” là hàng năm lượng thuốc lá lậu qua Việt Nam khoảng 1 tỷ bao, làm thất thoát ngân sách nhà nước hơn 10.000 tỷ đồng. "Có thể nói phương tiện của các đối tượng buôn lậu hiện đại, tốc độ nhanh hơn lực lượng chức năng, của các đơn vị quản lý thị trường, bộ đội biên phòng hay cảnh sát biển nên việc truy bắt khó khăn, khi bắt được thì các đối tượng chống trả quyết liệt. Ví dụ, năm 2016 quản lý thị trường Long An bắt được một tàu buôn lậu thuốc lá, các đối tượng đã chống trả làm một cán bộ quản lý thị trường hi sinh. Bên cạnh đó, còn có rất nhiều vụ vận chuyển bằng ô tô khi bị truy đuổi thì bỏ chạy gây tai nạn giao thông, gây chết người…" ông Vũ Văn Cường nhấn mạnh.

Theo ý kiến của một số Đại biểu Quốc hội, ngoài việc thiệt hại cho ngân sách nhà nước thì thuốc lá lậu còn gây tác động ảnh hưởng sức khỏe của người tiêu dùng. Do đó, để ngăn chặn đẩy lùi vấn nạn buôn lậu thuốc lá cần phải có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa nhằm nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu thuốc lá. Cùng với đó, là việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật liên quan cũng như  bổ sung trang thiết bị, phương tiện cho lực lượng chức năng thực thi công việc chống buôn lậu cần đồng bộ hơn là rất cần thiết.