Nét văn hóa độc đáo ở chợ trâu, bò lớn nhất Việt Nam

Hơn 10 nghìn trâu bò tham gia chợ mỗi tháng

Mỗi tháng chợ Ú họp 6 lần, mỗi phiên chợ có khoảng 1.700 con trâu bò được giao dịch

Đã từ lâu, chợ Ú nằm ngay trung tâm xã Đại Sơn, huyện Đô Lương (tỉnh Nghệ An) được nhiều người dân khắp nơi biết đến là chợ bán trâu, bò lớn nhất cả nước. Chợ họp mỗi tháng 6 phiên vào các ngày 1,6,11,16,21,26 (âm lịch) với lượng trâu bò giao dịch lên đến hàng nghìn con. Đến ngày họp chợ, mọi người sẽ tham gia giao dịch từ tờ mờ sáng và kết thúc lúc 9h. Với khoảng 5 giờ đồng hồ mua bán hàng nghìn con trâu, bò đã được trao cho chủ mới.

Chính thức thành lập và đi vào hoạt động từ năm 1976, đến nay chợ Ú ngày càng trở thành nét văn hóa của người dân. Điều đặc biệt là dù mỗi tháng họp 6 phiên, nhưng buổi họp chợ nào cũng có hàng nghìn con trâu, bò được giao dịch. Như vậy, tính ra mỗi tháng chợ Ú mua bán trên 10 nghìn con trâu bò.

Chợ được chia ra hai khu buôn bán tách biệt: Khu chợ trâu, bò và khu chợ thường. Cũng nhờ chợ Ú mà đời sống của người dân dần được cải thiện, nhiều hộ gia đình đã làm giàu lên nghề buôn trâu bò. Mới bước sang tuổi 41 nhưng anh Võ Văn Thịnh, trú xã Đại Sơn có đến 18 năm kinh nghiệm mua bán trâu, bò. Người đàn ông này bật mí muốn bước chân vào hoạt động mua bán trâu, bò thì điều đầu tiên là có cái nhìn chuẩn xác, tinh tường. Bởi, mọi quá trình mặc cả, ra giá tại phiên chợ đều dựa trên sự quan sát bằng mắt chứ không qua việc cân đo nào.

Tiêu chí đầu tiên mà anh Thịnh chọn là bò phải cao, dài, nhiều thịt. Những kinh nghiệm đó phải tự học hỏi, tìm hiểu chứ không có trường lớp nào dạy. Ngoài việc sang tận Thái Lan mua trâu, bò thì cứ đến phiên chợ, anh Thịnh lại ra chợ để tận tay chọn những con trâu, bò ưng ý nhất, bán lại kiếm lời. Nhờ kinh nghiệm lâu năm mà công việc buôn bán của anh ngày càng ăn nên làm ra.

Những thương lái thu mua trâu, bò ở đây đều có kinh nghiệm nhiều năm “chinh chiến” trong “nghề” nên rất sành trong việc lựa chọn. Có những người từ xa đến đem trâu, bò đi bán chợ Ú từ chiều hôm trước nên trong đêm đem gửi ở nhà dân, sáng mai đưa ra chợ sớm cho kịp phiên chợ. Mặt hàng trong chợ trâu, bò có đủ loại to, nhỏ, béo, gầy…được mua bán, trao đổi. Số trâu, bò này được chủ nhân dắt tay, cột vào những chiếc xe hoặc những cột trên sân chợ chờ người đến xem.

Người dân trong vùng quanh khu vực chợ Ú cũng bỗng dưng thành những thương lái sành điệu vì làm nhiều nên có kinh nghiệm. Họ có thể thu mua trâu, bò rồi bán lại cho người khác kiếm tiền chênh lệch, hoặc thấy trâu, bò gầy ốm nhưng dáng đẹp thì mua đem về vỗ béo đợi bán phiên sau. Những con trâu, bò sau khi mua bán xong xuôi được chủ nhân đánh dấu hoặc viết chữ, số lên da để khẳng định sở hữu cũng như để không bị lạc. Phần lớn, số trâu, bò được các lái buôn đường xa đến thu mua rồi gom lại, sau đó được đưa lên các xe tải chở đi khắp nơi tiêu thụ.

Đối với những người dân đến mua trâu, bò về để làm đầu cơ nghệp, việc lựa chọn trâu bò sẽ kỹ càng hơn. Người nông dân nào đi chợ cũng đều thuộc nằm lòng câu “đầu tang, xoáy tóc, hàm sà, trong ba thứ ấy cửa nhà ra đi”, đó là tiêu chí cần tránh hàng đầu. Ngoài ra, họ rất kỵ loại “trâu cười”, hay trâu “tam trinh” tức là ba mắt - có một cục lồi giữa trán giống như mắt thứ ba. Còn với bò thì kỵ bò “bạch thiệt” tức trắng lưỡi, hay bò “đốm đuôi” tức đuôi bị trắng... Loại trâu bò được ưa chuộng nhất là “mồm gấu dai, tai lá mít, đít lồng bàn”, đó là giống tạp ăn, dễ nuôi. Có chứng kiến một phiên chợ mới thấy sự nhộn nhịp của khu chợ trâu bò thuộc hàng lớn nhất nước.

Nét văn hóa riêng của xứ Nghệ

Năm Tân Sửu 2021, chợ Ú càng trở nên đặc biệt đối với nhiều người và vùng quê xứ Nghệ

Chủ tịch UBND xã Đại Sơn, ông Nguyễn Cảnh Lâm cho biết, mỗi phiên chợ Ú có khoảng 1.700 con trâu, bò được đưa đến chợ để giao dịch. Phần lớn số trâu, bò sau khi mua bán được vận chuyển ra các tỉnh phía Bắc tiêu thụ, một số đưa về các thành phố lân cận. Những năm trước, trâu bò trong chợ được đưa sang thị trường Trung Quốc. Nhưng, năm nay do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên thị trường này có phần chững lại. Do đó, thị trường hiện nay chủ yếu ở các thành phố lớn trong nước.

Từ lâu chợ Ú đã trở thành nét văn hóa riêng của xứ Nghệ. Vì thế, chính quyền và người dân nơi đây luôn ý thức để gìn giữ nét văn hóa đó. Ngoài việc duy trì phiên chợ, chính quyền cũng phổ biến cho người dân về văn hóa ứng xử, mua bán trong chợ, tránh tình trạng chặt chém, to tiếng với nhau… Việc mua bán đều diễn ra trên tinh thần tự nguyện, không ép buộc, tranh giành. Ngoài ra, công tác đảm bảo an ninh trật tự, nhất là an toàn mùa dịch Covid-19 cũng được địa phương quan tâm, phổ biến đến bà con và các thương lái đến mua bán trâu bò.

Dịp cuối năm, những phiên chợ Ú càng trở nên nhộn nhịp khi người mua, kẻ bán tập trung về đông. Ai cũng mong buôn may, bán đắt, làm ăn ngày càng phát đạt để đời sống được nâng cao. Trải qua hàng chục năm, chợ Ú vẫn luôn được nhiều người nhớ đến về chợ trâu, bò lớn nhất Việt Nam, thậm chí lớn nhất Đông Nam Á. Và câu ca dao “Ai về chợ Ú Đại Sơn, mua con trâu mộng lập nên đại điền” vẫn được người dân nhiều nơi nghĩ đến khi nhắc đến phiên chợ độc đáo của xứ Nghệ.