Giáo dục

Không để quay lại độc quyền sách giáo khoa

Nguyên Thảo - Duy Tuấn • 02/11/2023 - 15:32

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương khẳng định: Có thể quay lại tình trạng độc quyền biên soạn SGK bởi các nhà trường được quyền chọn sách, không tránh khỏi tình trạng giáo viên để an toàn họ sẽ chọn ngay bộ sách của Bộ vì công việc chọn sách giáo khoa (SGK) không đơn giản.

Phóng viên: Sau ý kiến của Đoàn Giám sát việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông, Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Bộ GD&ĐT biên soạn một bộ SGK, đã có rất nhiều tranh luận trái chiều. Bà nhìn nhận thế nào về vấn đề này?

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Qua theo dõi, tôi thấy có nhiều ý kiến liên quan tới việc Bộ GD&ĐT có nên làm SGK hay không. Tuy nhiên, các ý kiến dường như mới chỉ chạm tới bên ngoài của việc biên soạn SGK của Bộ GD&ĐT, chưa đi vào cốt lõi, hiểu bản chất vấn đề.

Tôi tham gia Quốc hội từ khóa XIV, việc ban hành Nghị quyết 51 của Quốc hội về thực hiện chương trình, SGK giáo dục phổ thông mới theo Nghị quyết số 88 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông năm 2018 và tôi cũng là một trong những thành viên bấm nút thông qua.

Trong Nghị quyết 51 đã nêu rất rõ việc thực hiện một chương trình nhiều bộ SGK, đây là thể chế hóa quan điểm của Đảng trong Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Chúng ta có một chương trình nhiều bộ SGK, trong đó có một bộ SGK do Bộ GD&ĐT biên soạn và phát hành, nội dung này có trong Nghị quyết.

Phóng viên: Nhiều ý kiến lo ngại, nếu Bộ GD&ĐT làm SGK thì sẽ rơi vào tình trạng độc quyền như trước. Ý kiến của bà như thế nào?

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Tôi cho rằng, nếu giao Bộ GD&ĐT làm SGK chắc chắn sẽ lại rơi vào độc quyền, chắc chắn quay trở về thời chỉ một bộ SGK. Chính phủ và Bộ GD&ĐT vẫn đề nghị không ban hành với lý do hiện nay chúng ta đã có nhiều bộ SGK, đủ tiêu chuẩn, điều kiện để giảng dạy cho học sinh, đủ cho các trường lựa chọn nên Bộ không cần thiết phải biên soạn một bộ sách.

Ngoài ra, nếu Bộ GD&ĐT tiếp tục biên soạn SGK thì rất dễ rơi vào độc quyền. Bởi, cơ sở giáo dục, các nhà trường được quyền chọn sách, không tránh khỏi tình trạng giáo viên để an toàn họ sẽ chọn ngay bộ sách của Bộ. Vì công việc chọn SGK không đơn giản. Giáo viên buộc phải đọc tất cả các bộ SGK, sau đó so sánh đối chiếu với nhau để tìm ra một bộ SGK ưu việt nhất, phù hợp nhất với đối tượng học sinh của mình. Do đó rất mất thời gian, vất vả, có bao nhiêu bộ SGK khiến giáo viên bắt buộc phải đọc hết.

Vì vậy, nếu có một bộ sách của Bộ GD&ĐT thì không tránh khỏi việc sẽ nhất loạt giáo viên chọn sách của Bộ để đỡ phải đọc nhiều. Và theo niềm tin của người trong ngành thì sách của Bộ biên soạn chắc chắn tốt rồi, trong quy định cũng không quy định các trường không được dạy các bộ SGK giống nhau. Vậy thì sẽ không tránh khỏi độc quyền.

Phóng viên: Bà đã nhắc đến khả năng nếu Bộ GD&ĐT biên soạn một bộ sách thì rất dễ rơi vào độc quyền khiến Chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ “phá sản”. Vậy có thực sự cần thêm một bộ SGK hay không?

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Nếu Bộ GD&ĐT biên soạn một bộ SGK thì có rơi vào độc quyền hay không? Thì ở thời điểm này, chắc chắn rơi vào độc quyền, chắc chắn chúng ta lại quay trở lại một bộ SGK.

Quan điểm của tôi là vẫn cần có thêm một bộ SGK (ở đây không phải nói tới sách của Bộ Giáo dục và Đào tạo). Vì trong Nghị quyết, chủ trương thực hiện một chương trình nhiều bộ SGK và SGK dù sao cũng là một mặt hàng, dù nó là một mặt hàng đặc biệt đi chăng nữa. Vậy khi càng có nhiều nhà cung cấp, càng có nhiều mặt hàng thì càng có nhiều sự chọn lựa phong phú khác nhau.

Cũng như người đi mua hàng, khi không có sự chọn lựa nào thì bắt buộc phải mua một mặt hàng duy nhất được cung cấp. Nhưng khi có nhiều sự lựa chọn thì quyền chọn lựa sẽ tốt hơn. Từ đó, tạo ra thế cạnh tranh giữa các tổ chức, cá nhân biên soạn sách. Vậy ai là người hưởng lợi? Chính là học sinh, giáo viên, phụ huynh. Như vậy, chúng ta không chốt bao nhiêu bộ là đủ, nhiều cũng được không sao cả nhưng bắt buộc các tổ chức cá nhân phải có sự cạnh tranh với nhau.

Phóng viên: Trên nhiều diễn đàn, nhiều phụ huynh bày tỏ mong muốn được quay trở lại dùng một bộ SGK “chuẩn”. Cùng với đó, cũng có ý kiến đối với những nội dung được cho là “lệch chuẩn” trong SGK mới. Liệu đây có phải là một trong những khó khăn khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, thưa bà?

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Theo đánh giá của cá nhân tôi, qua quá trình đi đánh giá, giám sát cũng như tìm hiểu, thì vấn đề vướng mắc nhất hiện nay với SGK, với chọn lựa SGK và thực hiện Chương trình giáo dục mới là nhận thức của xã hội nói chung về việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Tôi thấy, một phần lớn người dân chưa hiểu được là: Tại sao phải có nhiều bộ SGK? Tại sao phải có nhiều bộ sách cho phức tạp? Và người dân chưa hiểu được sự ưu việt khi một chương trình có nhiều bộ SGK.

Chúng ta xây dựng một chuẩn chương trình cần đạt được cho học sinh. Ví dụ, chuẩn chương trình yêu cầu học sinh học hết lớp 1 phải đọc thông viết thạo đối với bộ môn Tiếng Việt, hay ví dụ với môn Toán là cộng, trừ, nhân, chia trong phạm vi 10. Với SGK, giáo viên có quyền lựa chọn bất cứ bộ sách nào để dạy cho học sinh. Theo Chương trình giáo dục phổ thông mới, việc dạy bộ SGK nào không quan trọng mà quan trọng là hết lớp 1 học sinh được “nghiệm thu” để xác định các em có đọc thông viết thạo, có làm tính thành thạo được trong phạm vi 10 theo đúng chuẩn chương trình hay không?.

Khi học sinh đạt được đúng chuẩn chương trình này, SGK không quan trọng nữa mà quan trọng là học sinh đạt được chuẩn kỹ năng. Đây là điều ưu việt. Thứ nhất là yêu cầu đội ngũ giáo viên phải thực sự bản lĩnh và có năng lực. Bởi thay vì được cung cấp sẵn một bộ SGK để dạy, thì giáo viên phải tự chịu trách nhiệm để tìm hiểu và lựa chọn SGK phù hợp để dạy cho học sinh.

Như vậy, cũng đòi hỏi giáo viên phải am hiểu về đối tượng học sinh của mình, bởi không phải học sinh nào cũng giống học sinh nào, hay lứa lớp 6 năm nay sẽ hoàn toàn khác với lớp 6 năm sau. Vậy thì, giáo viên phải biết được năng lực học sinh của mình và bộ SGK nào ưu việt với học sinh của mình nhất.

Khi giáo viên có bản lĩnh và năng lực lựa chọn SGK, thậm chí có những vấn đề giáo viên phải tự biên soạn ngoài SGK để dạy cho học sinh, để làm sao học sinh học xong lớp này phải đạt được theo chuẩn chương trình đề ra. Giáo viên còn có thể chọn lựa bài học ưu việt hơn trong những sách SGK khác nhau để dạy cho học sinh.

Thứ hai, lợi ích với học sinh là các em không bị phụ thuộc vào SGK. Từ đó triệt tiêu được dạy vẹt và học vẹt. Tiếp đó là xây dựng được một thế hệ công dân mới không suy nghĩ theo lối mòn, không hành động dập khuôn, các em sẽ trưởng thành và sống đầy bản lĩnh, biết đưa ra ý kiến, chính kiến của mình trong mọi vấn đề và các em sẽ rất linh hoạt trong mọi vấn đề của cuộc sống.

Đây là ý nghĩa và mục đích của Chương trình giáo dục phổ thông mới, nhưng rất tiếc đến thời điểm này, chưa nhiều người thấm thía được tính ưu việt của chương trình mới. Vì chưa thấm được tính ưu việt, cộng với việc chúng ta chuẩn bị chưa kỹ về mặt cơ sở hạ tầng giáo dục nên chương trình giáo dục chưa phát huy được.

Cơ sở hạ tầng đầu tiên chính là giáo viên. Chúng ta đang sử dụng một đội ngũ giáo viên đang giảng dạy mấy chục năm chương trình cũ để chuyển sang chương trình mới. Chỉ đơn giản là đưa cho họ SGK mới, cùng thời gian vài ngày tập huấn, thì toàn bộ tư duy của giáo viên chưa chuyển kịp giữa thực hiện chương trình cũ sang chương trình 2018. Tư duy này rất quan trọng, nếu không bắt kịp, giáo viên sẽ cảm thấy khó khăn, phức tạp, rắc rối và vất vả… Trong quá trình chọn SGK, giáo viên cũng sẽ cảm thấy vô cùng áp lực.

Thậm chí, chúng ta chưa đào tạo được đội ngũ giáo viên dạy những môn học mới. Ví dụ như dạy liên môn ở cấp THCS, chúng ta vẫn sử dụng giáo viên được đào tạo đơn môn để dạy liên môn.

Bên cạnh đó, quá trình tuyên truyền, truyền thông mục đích của việc đổi mới SGK cũng chưa được thực hiện trọn vẹn. Chính vì thế, đã gây nên rất nhiều dư luận và áp lực cho ngành giáo dục.

PV: Xin cảm ơn bà!

Nội dung: Nguyên Thảo - Duy Tuấn

Trình bày: Nguyên Thảo